Τι κοινό έχουν ο Τρανός χορός της Βλάστης, η καλλιέργεια της μαύρης (κορινθιακής) σταφίδας, η αμπελοοινική κληρονομιά της Σαντορίνης (...
Τι κοινό έχουν ο Τρανός χορός της Βλάστης, η καλλιέργεια της μαύρης (κορινθιακής) σταφίδας, η αμπελοοινική κληρονομιά της Σαντορίνης (Θήρας - Θηρασίας), η υφαντική τέχνη στα Αστερούσια της Κρήτης, η παραδοσιακή τέχνη της πέτρας στα Λαγκάδια Αρκαδίας, η ξυλοναυπηγική και η ψαλτική τέχνη;
Όλα είναι ζωντανά και αναπόσπαστα στοιχεία της συλλογικής ταυτότητας, της μνήμης, της αυτογνωσίας μας και για τον λόγο αυτό έχουν ενταχθεί στο εθνικό ευρετήριο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. Εικοσιέξι εγγραφές έχουν γίνει από το 2008 έως σήμερα, με πιο πρόσφατο το χορευτικό δρώμενο της Βλάστης, γνωστό ως «Τρανός χορός», που θα διεκδικήσει θέση και στον κατάλογο Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO, δίπλα στην παραδοσιακή μαστιχοκαλλιέργεια της Χίου, τη μεσογειακή διατροφή, την τηνιακή μαρμαροτεχνία, την τέχνη της ξερολιθιάς, το ρεμπέτικο.
Ο Τρανός χορός είναι το δεύτερο έθιμο, μαζί με τα Μωμοέρια του Δωδεκαημέρου (εντάθηκε στον κατάλογο της UNESCO το 2015), με ρίζες βαθιές που διατηρούνται στον Νομό Κοζάνης. Το δρώμενο, με δομικά στοιχεία το δίπτυχο «τραγούδι - κίνηση» (φωνητικό τραγούδι - χορός) χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων, τελείται τρεις φορές τον χρόνο (27/7, 15 και 16/8) στη Βλάστη (Μπλάτσι), ένα ορεινό κεφαλοχώρι του Δήμου Εορδαίας, τόπο καταγωγής βαρόνων της Αυστρίας (Κων. Μπέλλιος, Νικ. Στ. Δούμπας εθνικοί ευεργέτες). Αποτελεί το αποκορύφωμα εορταστικού διημέρου τον Δεκαπενταύγουστο, ευκαιρία για ανταμώματα, προσκύνημα στον τόπο Βλατσιωτών της διασποράς. Σημείο συνάντησης τα Λιβάδια, μια τεράστια επίπεδη καταπράσινη έκταση όπου οι τελεστές, πιασμένοι σε έναν τεράστιο κύκλο, τραγουδούν εν χορώ στίχους που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. «Για μας τους Βλατσιώτες αποτελεί τον τρανό, δηλαδή τον σημαίνοντα, τον σπουδαίο χορό, το σύμβολο της πολιτισμικής μας ταυτότητας», επισήμαναν στον φάκελο υποψηφιότητας.
 |
| Οι Βλατσιώτες χορεύουν για να επιτελέσουν την καθιερωμένη από την παράδοση τελετουργία. |
Ο Τρανός χορός, εξηγούν, δεν έχει τον χαρακτήρα ενός απλού χορευτικού δρώμενου, αλλά μιας κοινοτικής πράξης. Παραπέμπει σε αρχαία τραγωδία. Οι Βλατσιώτες χορεύουν για να επιτελέσουν την καθιερωμένη από την παράδοση τελετουργία. Γι’ αυτό έχει τους κανόνες του: την ώρα προσέλευσης των χορευτών και της έναρξης (7η απογευματινή), την ιεράρχηση της διάταξης στον κύκλο κατά φύλο και ηλικία (προηγούνται οι άνδρες και ακολουθούν οι γυναίκες κατά σειρά ηλικίας), που συμβολίζει τον αέναο κύκλο της ζωής, τα κινητικά μοτίβα, τη σειρά των τραγουδιών, κυρίως του πρώτου (σήμερα έχουμε καιρό/να βγούμε στο σεργιάνι) και του τελευταίου.
Ο χορός ξεκινάει τη στιγμή που ο πρωτοχορευτής προβαίνει σε αντιπάτημα του αριστερού ποδιού πάνω στο δεξί. Είναι μια κίνηση συμβολική. Τελεί τον ίδιο ρόλο που θα είχε η άρση της μπαγκέτας ενός μαέστρου σε μια συμφωνική ορχήστρα. Ο κορυφαίος-πρωτοχορευτής αποδίδει τον πρώτο στίχο, μαζί του τραγουδάει το μεγαλύτερο τμήμα ανδρών και επαναλαμβάνεται από το ημιχόριο των γυναικών και των τελευταίων στη σειρά ανδρών. Τα χορευτικά βήματα είναι μικρά, βαριά, στρωτά, ρυθμικά, δωρικά.
Το δρώμενο, σύμφωνα με το σκεπτικό, δεν είναι ενταγμένο απλά στον ετήσιο κύκλο των κοινοτικών εκδηλώσεων. Δεν είναι διασκέδαση. Είναι βίωμα, μια ιεροτελεστία στην οποία όλα τα μέλη έχουν τον ρόλο του τελεστή. Τα χείλη τραγουδούν και το σώμα, με αργούς, ρυθμικούς βηματισμούς, υποβάλλεται στην εσωτερική σιωπή του καθενός. Χορός και τραγούδι μέσα σε λιγοστές γραμμές συμπυκνώνουν τις σκέψεις για τη ζωή, τον θάνατο, τον αγώνα, τη δημιουργία, την αγάπη.
Η παρουσίαση της ένταξης του Τρανού χορού στο εθνικό ευρετήριο της Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας πραγματοποιείται αύριο στη Βλάστη, σε εκδήλωση που διοργανώνουν ο Δήμος Πτολεμαΐδας και η τοπική κοινότητα Βλάστης, με ομιλητές τους Ιωάννη Δρίνη, προϊστάμενο της Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Λάμπρο Λιάβα, καθηγητή Εθνομουσικολογίας ΕΚΠΑ, και Νόρα Σκουτέρη, λαογράφο, ομότιμη καθηγήτρια του ΑΠΘ.
Πηγή: Γ. Μυρτσιώτη, Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια