[Credit: studiovd.gr/ C.Dimitriou-N.Vavdinoudis] Μία γυναίκα που πάθος της είναι ο πολιτισμός, το Βυζάντιο, η Θεσσαλονίκη. Η Δρ. Αγαθονίκη Τ...
 |
| [Credit: studiovd.gr/ C.Dimitriou-N.Vavdinoudis] |
Μία γυναίκα που πάθος της είναι ο πολιτισμός, το Βυζάντιο, η Θεσσαλονίκη. Η Δρ. Αγαθονίκη Τσιλιπάκου μας περιηγεί νοητά στο υπέροχο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης και μας παρουσιάζει τους σπάνιους θησαυρούς του.
Μέσα από τις 11 εκθέσεις του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού μπορούμε να ταξιδέψουμε στο Βυζάντιο. Τι θα μας εκπλήξει περισσότερο στον κόσμο του Βυζαντίου;
Στις έντεκα αίθουσες της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου παρουσιάζονται μέσω αυθεντικών εκθεμάτων, που προέρχονται κυρίως από τη Θεσσαλονίκη αλλά και τη Μακεδονία γενικότερα, εποπτικού υλικού και πολυμέσων, πτυχές του βυζαντινού και μεταβυζαντινού πολιτισμού, μέσα από επιμέρους θεματικές και σύμφωνα με τις καθιερωμένες χρονικές περιόδους της βυζαντινής ιστορίας και τέχνης. Εκτίθενται 3.190 αρχαιολογικά αντικείμενα, κειμήλια και έργα τέχνης από τα 46.000 και πλέον που περιλαμβάνονται στις συλλογές του, τα οποία χρονολογούνται από τον 2ο έως και τον 20ο αιώνα μ. Χ. Αυτό που θα μας εκπλήξει περισσότερο από όλα είναι πόσο κοντά βρίσκεται το Βυζάντιο στο σήμερα, αποτελώντας τη βάση για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και όχι μόνο. Πόσο συνδέεται με τον νεοελληνικό και σύγχρονο πολιτισμό πέραν των εκφάνσεων της χριστιανικής πίστης και λατρείας που θα ήταν για κάποιον το αυτονόητο.
 |
| Άποψη του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού (αεροφωτ. Θάνος Καρτσόγλου, © ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
Υπάρχουν θεματικές ενότητες που αφορούν στον καθημερινό και δημόσιο βίο. Ποια πιστεύετε πως είναι η μεγαλύτερη αλλαγή και τι έχει μείνει ίδιο, σε σχέση με τον δημόσιο βίο της γυναίκας του Βυζαντίου και της γυναίκας του 2021;
Αν και η βυζαντινή κοινωνία ήταν πατριαρχική, η θέση της γυναίκας με την επίδραση του χριστιανισμού, ήδη από τον 6ο αι. και τον 11ο αι., βελτιώθηκε σημαντικά, αρκετές γυναίκες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή, ιδιαίτερα όσες διέθεταν χρήματα και μόρφωση, άλλες κυβέρνησαν δυναμικά και αποτελεσματικά μια ολόκληρη αυτοκρατορία, ενώ πολύ περισσότερες συμμετείχαν εξ ανάγκης στην παραγωγική διαδικασία και στην οικονομική ζωή. Σήμερα η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει θεαματικά καθώς υπάρχει και το νομικό πλαίσιο για την ισότητα των δύο φύλων, το οποίο εξελίσσεται διαρκώς, για ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες στον δημόσιο και ιδιωτικό βίο. Στο Βυζάντιο, ο βασικός ρόλος της γυναίκας ήταν κυρίως αυτός της μητέρας, συζύγου, διαχειρίστριας του οίκου, που σχετιζόταν άμεσα και με τον ηθικό κώδικα αξιών της Εκκλησίας. Νομίζω ότι ακόμη και σήμερα δεν έχει εξαλειφθεί τελείως η παραδομένη αυτή νοοτροπία, όπως δεν έχουν εξαλειφθεί και οι κοινωνικές ανισότητες ανεξαρτήτως φύλου.
Από ποια Βυζαντινή γυναικεία παρουσία πιστεύετε πως έχει να διδαχτεί η σύγχρονη γυναίκα;
Νομίζω ότι κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να αποτελεί πρότυπο αλλά οι ιδιότητες και οι συμπεριφορές ενός ανθρώπου μπορούν να μας «διδάξουν». Αρκετές γυναικείες παρουσίες, Βυζαντινές, γυναίκες, θα είχαν να μας «διδάξουν» αν οι συνθήκες σήμερα ήταν ίδιες και όμοιες με εκείνης της περιόδου. Παρόλα αυτά, ίσως θα επέλεγα την αυτοκράτειρα Θεοδώρα, ταπεινής καταγωγής, σύζυγο του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, η οποία αν και πέθανε νέα (548 μ.Χ.), επηρέασε αποφασιστικά το νομοθετικό έργο του συζύγου της ως προς τη βελτίωση του επιπέδου ζωής των γυναικών μέσα στην οικογένεια (ο γάμος = «κοινωνία θείου και ανθρώπινου δικαίου»). Παράλληλα ενθάρρυνε τα μεγαλεπήβολα σχέδια του συζύγου της και στάθηκε δυνατή σε δύσκολες στιγμής κρίσης, συμπαραστεκόμενη στον αυτοκράτορα.
 |
| Αίθ. 1 – Παλαιοχριστιανικός Ναός (φωτ. Νίκος Τσιόκας, © ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
 |
| Αίθ. 2 – Παλαιοχριστιανική Πόλη και Κατοικία (φωτ. Νίκος Τσιόκας, © ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
Στην αίθουσα 6 λειτουργεί η έκθεση με τίτλο: “το βυζαντινό κάστρο”. Έχει καταφέρει η γυναίκα να “κατακτήσει όλα τα κάστρα” που δικαιούται;
Εκτιμώ πώς όχι. Η γυναίκα δεν έχει κατακτήσει την απολύτως ίση μεταχείριση και την ισότητα με τον άνδρα. Αντιθέτως είναι και διπλά επιβαρυμένη καθώς, εκτός από τον ρόλο της μητέρας και συζύγου έχει να διαχειριστεί και εκείνον της εργαζόμενης γυναίκας, ενώ η κοινωνική ή επαγγελματική της ανέλιξη, εξέλιξη και άνοδος αντιμετωπίζεται ακόμη με δυσπιστία σε μιαν ανδροκρατούμενη κοινωνία. Επίσης, υπάρχουν ακόμη στερεότυπα και στεγανά σε επαγγέλματα ή θέσεις ευθύνης/εξουσίας που θεωρούνται κατεξοχήν ανδρικό ή αντίστοιχα γυναικείο «προνόμιο». Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο χώρος του Πολιτισμού στη χώρα μας, όπου στη δική μου τουλάχιστον γενιά γυναικοκρατείται, καθώς υπάρχει ακόμη η αντίληψη στην ελληνική κοινωνία, παρά τις δηλώσεις περί του αντιθέτου, ότι ο τομέας αυτός αν και ελκυστικός, είναι υποδεέστερος και δεν απαιτεί ιδιαίτερα ουσιαστικά προσόντα ή δεν αποτελεί η ενασχόληση μαζί του ένα προσοδοφόρο, «σίγουρο» ή «χρήσιμο» επάγγελμα.
 |
| Αίθ. 3 – Από τα Ηλύσια Πεδία στο Χριστιανικό Παράδεισο. (φωτ. Νίκος Τσιόκας, © ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
 |
| Αίθ. 4 – Από την Εικονομαχία στη Λάμψη των Μακεδόνων και των Κομνηνών (φωτ. Νίκος Τσιόκας, © ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
Ο επισκέπτης, όταν φυσικά το μουσείο θα λειτουργήσει ξανά, θα μπορεί και πάλι με το εισιτήριο εισόδου, να παρακολουθήσει δωρεάν τον κύκλο ειδικών ξεναγήσεων: «Ένα έκθεμα διηγείται….». Ποιο έκθεμα του μουσείου θα μας μιλούσε πρώτο και τι ακριβώς έχει να μας πει;
Καταρχήν ο κύκλος αυτός δεν αφορούσε ένα μοναδικό έκθεμα αλλά μια θεματική ενότητα με αφορμή ένα ή περισσότερα εκθέματα που πραγματεύονται όψεις της καθημερινή ζωής του Βυζαντίου επεκτείνοντας/εμπλουτίζοντας το περιεχόμενο της μόνιμης έκθεσης. Έτσι, μετά την υγειονομική κρίση ένα ενδιαφέρον θέμα θα ήταν οι κρίσεις και οι επιδημίες στην βυζαντινή/μεταβυζαντινή περίοδο μέσα από επιλεγμένα εκθέματα του μουσείου κάθε είδους (εικόνες, χαρακτικά, μικροτεχνία, νομίσματα κ. ά.) σε συνδυασμό με εισαγωγική προβολή βίντεο στο μικρό αμφιθέατρο του μουσείου.
 |
| Αίθ. 6 – Το Βυζαντινό Κάστρο (φωτ. Νίκος Τσιόκας, © ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
 |
| Συλλογή Δημητρίου Οικονομοπούλου (φωτ. Νίκος Τσιόκας,© ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
 |
| Αίθ. 11 – Ανακαλύπτοντας το Παρελθόν (φωτ. Νίκος Τσιόκας,© ΥΠΠΟΑ/Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού) |
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που έχετε να διαχειριστείτε με τις νέες συνθήκες που έχει επιφέρει η πανδημία;
Ο συνδυασμός της προστασίας των εργαζομένων και των πολιτών/ επισκεπτών με την απρόσκοπτη συνέχιση του έργου που επιτελείται (διοικητικό, γραφειοκρατικό, τεχνικό, επιστημονικό, ερευνητικό, πολιτιστικό, εκθεσιακό, συντήρησης, κλπ.) και τις διαθέσιμες πιστώσεις. Μέχρι σήμερα νομίζω ότι το έχουμε καταφέρει. Ακόμη όπως τίποτε δεν έχει τελειώσει. Είναι ένας μακρύς και διαρκής αγώνας.
Ποια είναι η μεγαλύτερη απώλεια που έχουμε από το γεγονός ότι τα μουσεία λόγω πανδημίας είναι μη επισκέψιμα;
Θα μιλήσω όχι μόνο για τα μουσεία αλλά γενικότερα για τους χώρους πολιτισμού. Παρά τις όποιες ψηφιακές και εξ αποστάσεως διαδικτυακές δράσεις, η απώλεια της άμεσης επαφής με το κοινό μας, το κοινωνικό σύνολο εντός και εκτός Ελλάδας, το οποίο και υπηρετούμε, για το οποίο εργαζόμαστε, είναι η μεγαλύτερη αρνητική επίπτωση. Η άμεση επαφή, η οποία μας χρειάζεται για ανατροφοδότηση είναι αναντικατάστατη. Επίσης, από την πλευρά του κοινού η επαφή με τα αυθεντικά εκθέματα και η συμμετοχή του στις δια ζώσης πολιτιστικές, εκπαιδευτικές δράσεις, εκθέσεις, κλπ. σε χώρους πολιτισμού με υψηλές αισθητικές αξίες, η οποία δρούσε πέραν όλων των άλλων και ψυχοθεραπευτικά, είναι αναντικατάστατη.
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που πρέπει να καμφθεί ούτως ώστε τα μουσεία μας να εξακολουθήσουν να λειτουργούν ως κοιτώνες πολιτισμού παρόλο που παραμένουν κλειστά;
Τα μουσεία γενικότερα ανά τον κόσμο θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν το είδος των παρεχόμενων υπηρεσιών τους προς το κοινό και να ανακαλύψουν νέους τρόπους επικοινωνίας εξ αποστάσεως ή να αναβαθμίσουν/προσαρμόσουν αυτούς που ήδη διαθέτουν στις νέες συνθήκες. Παράλληλα, οι δράσεις των μουσείων θα πρέπει εξ ανάγκης να είναι έτσι σχεδιασμένες ώστε να δίνουν τη δυνατότητα εξασφάλισης της βιωσιμότητάς τους μέσω εισροής εσόδων και από απόσταση. Οι ειδικότητες που καλείται να διαθέτει ένα σύγχρονο μουσείο στο δυναμικό του είναι πλέον επιτακτική ανάγκη όσο ποτέ άλλοτε να σχετίζονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό των παρεχόμενων υπηρεσιών τους.
Τι πιστεύετε ότι θα είναι διαφορετικό στην μετά-covid εποχή;
Διαβάζουμε πολλά. Λέγονται πολλά. Απ’ ότι φαίνεται η εξ αποστάσεως εργασία, εκπαίδευση, παροχή πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δράσεων ήρθαν για να μείνουν, σε μεγάλο ποσοστό. Η ψηφιακή πραγματικότητα έχει και τη θετική της πλευρά. Μεγαλύτερη διάχυση σε ευρύτερο και ιδιαίτερα διεθνές κοινό, μείωση των φυσικών αποστάσεων, οικονομία σε πόρους κατά τις μετακινήσεις, ανάπτυξη ευκολότερα και οικονομικότερα διεθνών συνεργασιών. Θέλω να ελπίζω ότι όλο αυτό θα συσφίξει τις ανθρώπινες σχέσεις αντί να τις διαλύσει. Μόνο με κοινά οράματα, ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, κοινή προσπάθεια για το μέλλον της ανθρωπότητας, την προστασία του πλανήτη, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και την παράδοσή της στις ερχόμενες γενιές, αφουγκραζόμενοι τις νέες αναγκαιότητες που γεννιούνται κάθε φορά, μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα βιώσιμο παρόν και ένα ελπιδοφόρο μέλλον.
Πηγή: Σ. Αποστολίδου, VWoman
Δεν υπάρχουν σχόλια