Ο Έρωτας

  Πήλινο λυχνάρι με παράσταση Έρωτα, α΄ μισό 2ου αι. μ.Χ. [Νικόπολη, Βόρεια Νεκρόπολη, 2000] 𝝚 𝝦 𝝮 𝝩 𝝖 𝝨 Στην αρχή υπήρχε Νύχτα και Χά...

 

Πήλινο λυχνάρι με παράσταση Έρωτα, α΄ μισό 2ου αι. μ.Χ.
[Νικόπολη, Βόρεια Νεκρόπολη, 2000]

𝝚 𝝦 𝝮 𝝩 𝝖 𝝨

Στην αρχή υπήρχε Νύχτα και Χάος μοναχά,

πλατύς Τάρταρος κι Έρεβος μαύρο·

ούτε αέρας υπήρχε ούτε γη ή ουρανός·

τότε μέσα στου Ερέβους τον κόρφο

τον απέραντο, έν᾽ άσπορο αυγό στην αρχή

η μαυροφτέρουγη Νύχτα γεννάει·

κι όταν ήρθε ο καιρός, απ᾽ τ᾽ αυγό ο ποθητός

πρόβαλε Έ̳ρ̳ω̳τ̳α̳ς̳· είχε στις πλάτες

δυο φτερούγες που αστράφταν χρυσές, και γοργά

στο στροβίλισμα επέτα του ανέμου.

__________

Χάος ἦν καὶ Νὺξ Ἔρεβός τε μέλαν πρῶτον καὶ Τάρταρος εὐρύς·

γῆ δ᾽ οὐδ᾽ ἀὴρ οὐδ᾽ οὐρανὸς ἦν· Ἐρέβους δ᾽ ἐν ἀπείροσι κόλποις

τίκτει πρώτιστον ὑπηνέμιον Νὺξ ἡ μελανόπτερος ᾠόν,

ἐξ οὗ περιτελλομέναις ὥραις ἔβλαστεν Ἔρως ὁ ποθεινός,

στίλβων νῶτον πτερύγοιν χρυσαῖν, εἰκὼς ἀνεμώκεσι δίναις.

οὗτος δὲ Χάει πτερόεντι μιγεὶς νύχιος κατὰ Τάρταρον εὐρὺν

ἐνεόττευσεν γένος ἡμέτερον, καὶ πρῶτον ἀνήγαγεν εἰς φῶς.

 [Αριστοφάνης, Όρνιθες, 693-699, Μτφρ. Θρ. Σατύρου]

_________________

Ο Έρωτας ήταν μία θεότητα ΑΡΧΕΓΟΝΗ. Προϋπήρχε, δηλαδή, των θεών και των ανθρώπων και κατά τον Ησίοδο εμφανίστηκε αμέσως μετά το Χάος, ταυτόχρονα με τη Γαία και τον Τάρταρον. Από αυτούς προήρθαν στη συνέχεια οι θεοί της ελληνικής μυθολογίας.

Αρχικά δεν ήταν θεός αλλά ΕΝΕΡΓΕΙΑ, η αμοιβαία ελκτική δύναμη που προκάλεσε την ένωση των στοιχείων εκείνων από τα οποία προήλθε η ζωή. Υπήρξε δηλαδή η πρώτη αιτία δημιουργίας του σύμπαντος, η πλασιουργός αρχή του κόσμου. 

Πρώτο αποτέλεσμα της ενέργειας του Έρωτα ήταν να γεννηθούν από το Έρεβος (σκοτάδι) και τη Νύκτα ο Αιθήρ και η Ημέρα. Δηλαδή από το σκότος να αναδυθεί το ΦΩΣ.

Μαρμάρινο ανάγλυφο με ερωτική σκηνή, αρχές 1ου αι. π.Χ.
[Νικόπολη, περισυλλογή, 1977]

Μαρμάρινη σαρκοφάγος με γιρλάντες και Ερωτιδέα, 2ος αι. μ.Χ.
[Νικόπολη, ΝΑ Νεκρόπολη]

Αργότερα (από τον 7ο αι. π.Χ.), ο Έρωτας συνδέθηκε με την Αφροδίτη και σταδιακά απέκτησε τη μορφή ενός σκανταλιάρικου, ζωηρού αγοριού.

Διατήρησε, όμως, διαχρονικά την κοσμογονική του ενεργεία, εκείνη που του επέτρεπε να είναι ΑΚΑΤΑΜΑΧΗΤΟΣ, να υποτάσσει και να κατευθύνει θεούς και ανθρώπους, ζώα, πτηνά και ψάρια, φανταστικά όντα. Και να ελέγχει, έτσι, τον κόσμο, ορατό και αόρατο.

Ταυτόχρονα, συμβόλιζε και το τέλος της ζωής. Διακοσμώντας, πχ. τις σαρκοφάγους στους χώρους των νεκροταφείων, οι Ερωτιδείς - σύμβολα του πνεύματος του νεκρού- υποδήλωναν ότι όλα πια είχαν περάσει στο παρελθόν...

Πήλινο λυχνάρι με παράσταση Έρωτα - Ψυχής, αρχές 2ου αι. μ.Χ.
[Νικόπολη, Βόρεια Νεκρόπολη, 2000]

Μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης, 2ος αι. μ.Χ. [Νικόπολη, περιοχή Ωδείου, 2006]

Πήλινο λυχνάρι με παράσταση Έρωτα που ιππεύει δελφίνι, αρχές 2ου αι. μ.Χ. [Νικόπολη, Βόρεια Νεκρόπολη, 2000]

Η τελευταία αυτή ιδιότητα, σε συνδυασμό με την πρωταρχική του, εκείνη του δημιουργού της ζωής, φανέρωναν τελικά την αιώνια φύση του Έρωτα.

♥️ Αρχή και τέλος μαζί του κόσμου.

____________

Ι. Τουράτσογλου, Έρως Έλλην, στο "Έρως. Από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη Αρχαιότητα", Αθήνα 2009, 24-28

Π.Ι. Χατζηδάκης, Ιδιότητες και δραστηριότητες του Έρωτα. Πήλινο σφράγισμα, ο.π., 101 

Πηγή: Αρχαιολογικό Μουσείο Νικόπολης