Στην οικία Κωλέττη η μνήμη της Ακρόπολης

Το κτίριο της οδού Πολυγνώτου 13 μπροστά στον Βράχο της Ακροπόλεως πριν αρχίσουν οι εργασίες αποκατάστασης. [Credit: ΥΣΜΑ] Το εμβληματικό αρ...

Το κτίριο της οδού Πολυγνώτου 13 μπροστά στον Βράχο της Ακροπόλεως πριν αρχίσουν οι εργασίες αποκατάστασης. [Credit: ΥΣΜΑ]

Το εμβληματικό αρχείο των 300.000 τεκμηρίων των αναστηλωτικών εργασιών που πραγματοποιούνται στα μνημεία της Ακρόπολης από το 1975 θα στεγάσει το νεοκλασικό κτίριο της οδού Πολυγνώτου, γνωστό και ως οικία Κωλέττη.

Ενα από τα πιο φωτογραφημένα σπίτια της Πλάκας, στα πόδια της Ακρόπολης, μέσα σε κατάφυτο κήπο και σε γειτνίαση με την Αρχαία Αγορά –μελαγχολικό μέσα στη σιωπή του μετά τον σεισμό του 1999– είναι αυτήν την περίοδο ένα κανονικό εργοτάξιο. Χαίρεσαι να ακούς τους ήχους των συνεργείων και τα σφυροκοπήματα των εργασιών, που συνεχίζονται αδιάκοπτα έτσι ώστε τον επόμενο χρόνο να έχουμε ένα κτίριο-κόσμημα.

Είναι το νεοκλασικό σπίτι της οδού Πολυγνώτου 13, που έχει εσφαλμένα περάσει στη λαϊκή φιλολογία ως οικία Κωλέττη, γνωστό από το εντυπωσιακό κεντρικό αέτωμα και την κεραμική κόρη στην κόγχη. Αυτό το κομψοτέχνημα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής (χτισμένο σε δύο φάσεις) μετατρέπεται γοργά σε Κέντρο Τεκμηρίωσης Εργων Ακροπόλεως «Χαράλαμπος Μπούρας». Το σπίτι ήταν σιωπηρό και κλειστό μετά τον σεισμό του 1999. Κάποιες στερεωτικές εργασίες είχε ξεκινήσει το ΥΠΠΟ το 2003-2006, αλλά σήμερα μιλάμε για μια συντεταγμένη αναγέννηση με νέα μελέτη.

Το πήλινο άγαλμα με τη γυναικεία μορφή στην κόγχη πριν από την αποκατάσταση. Κάτω, οροφογραφία του κτιρίου. [Credit: ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ]

Από το απέναντι παράθυρο στο νεοκλασικό οίκημα της οδού Πολυγνώτου 10, όπου στεγάζεται η Υπηρεσία Συντήρησης Εργων Ακροπόλεως (ΥΣΜΑ), μπορεί κανείς να δει το αέτωμα του σπιτιού πίσω από τις σκαλωσιές αλλά και να ενημερωθεί για τη μελέτη που εφαρμόζεται. Η αρχιτέκτων Βασιλική Ελευθερίου, διευθύντρια της ΥΣΜΑ, και οι συνεργάτες της καθώς και ο αρχιτέκτων Κοσμάς Σκαρής αφηγούνται το χρονικό του κτιρίου, που από το 2012 έχει περάσει στην κυριότητα της Υπηρεσίας.

Το εξαιρετικής μορφολογίας και σύνθεσης τριώροφο οίκημα, χαρακτηρισμένο διατηρητέο ήδη από το 1960, θα γίνει ένας χώρος γνώσης. Θα στεγάσει το αρχείο των 300.000 τεκμηρίων των αναστηλωτικών εργασιών στα μνημεία της Ακρόπολης από το 1975, όταν άρχισαν τα έργα. Είναι ένα τιτάνιο απόθεμα γνώσης, που με τις νέες συνθήκες φύλαξης θα παρέχει δυνατότητα μελέτης σε ερευνητές σε ειδικά διαμορφωμένα αναγνωστήρια και βιβλιοθήκη. Αυτή η κοινωνική προσφορά που θα επιτελεί πλέον στη νέα στέγη το Κέντρο Τεκμηρίωσης Εργων Ακροπόλεως υπήρξε άλλωστε όραμα του αείμνηστου Χαράλαμπου Μπούρα και για την ΥΣΜΑ ήταν αυτονόητη η σύνδεση του ονόματος του επί 30 χρόνια προέδρου της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ), με το υπό διαμόρφωση Κέντρο.

[Credit: ΥΣΜΑ]

Μελέτη και χορηγία

Η λεπτομερής μελέτη αναγέννησης του κτιρίου, μαζί με τα συνοδευτικά οικήματα, είχε εγκριθεί το 2019. Η ανάθεση είχε γίνει από την «Ενωση Φίλων Ακροπόλεως» με χορηγία του Ιδρύματος Π. και Α. Κανελλοπούλου. Οι μελέτες εκπονήθηκαν από τους Κοσμά Σκαρή, αρχιτέκτονα μηχανικό, Βασίλη Παπαβασιλείου, πολιτικό μηχανικό και την PROTON Μελετητική ΕΠΕ (μελέτη ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων) με την εποπτεία μελών της ΕΣΜΑ και της ΥΣΜΑ. Το έργο εντάχθηκε στο πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων το 2021 με προϋπολογισμό 3.300.000 ευρώ. Το ίδιο το σπίτι είναι ένα παλίμψηστο της αθηναϊκής ιστορίας, με τρόπο άμεσο ή έμμεσο. Εξαιρέθηκε των απαλλοτριώσεων για τις ανασκαφές της Αρχαίας Αγοράς και δεν κατεδαφίστηκε αλλά το 1960, όταν κηρύχθηκε διατηρητέο, απαλλοτριώθηκε από το ελληνικό Δημόσιο «δι’ αρχαιολογικούς σκοπούς». Ηδη από το 1966 στέγασε επί μία εικοσαετία τη Β΄ Εφορεία Αρχαιοτήτων. Το κτίριο χτίστηκε στην αρχική μορφή του (χωρίς τον όροφο με το αέτωμα) περί το 1870, εκεί όπου υπήρχε ο Ναός του Χριστού, κατεδαφισμένος το 1851.

Γνωστό ως οικία του νομομηχανικού Αντώνη Μαναράκη, το σπίτι της Πολυγνώτου είχε αρχικά τετράριχτη στέγη. Πιθανώς γύρω στο 1900, ή λίγο μετά, απέκτησε προσθήκη ορόφου και ήταν τότε που κατασκευάστηκε το αέτωμα και προστέθηκε το πήλινο άγαλμα (πιθανώς θα εκτίθεται εσωτερικά και στη θέση του θα κατασκευαστεί πιστό αντίγραφο). Το αέτωμα μοιάζει με το αντίστοιχο του Μαρασλείου, κατά τον κ. Σκαρή, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για να αποδοθεί στον αρχιτέκτονα του σχολείου Δημήτρη Καλλία.

Το σπίτι της οδού Πολυγνώτου είχε πρωταγωνιστήσει στην ταινία του Ντίνου Δημόπουλου «Το αμαξάκι» (1957) με τον Ορέστη Μακρή. Εχουν αποκαλυφθεί θαυμάσιες οροφογραφίες από τη δεύτερη φάση. Κάποια σχέδια έχουν επιδράσεις της αρ νουβό. Θα συντηρηθούν στην εντέλεια και θα αποτελούν κόσμημα του νέου Κέντρου. Ο κήπος θα αποκατασταθεί επίσης και θα αναδειχθούν τα παλιά δέντρα (δυστυχώς ο παλιός φοίνικας χάθηκε), θα γίνουν νέες φυτεύσεις και θα ανασυσταθούν όλα τα στοιχεία του περιβόλου, μαζί και οι πήλινες διακοσμητικές γλάστρες. Το κτίριο της οδού Πολυγνώτου περνάει στη ζωή της Αθήνας ως κύτταρο γνώσης. Θα είναι ανοικτό στην κοινωνία με δράσεις και καθολική προσβασιμότητα.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή