Το νέο αναψυκτήριο της Δήλου

Φωτορεαλιστική απεικόνιση του αναψυκτηρίου της Δήλου σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη του γραφείου ΠΚΜΜ architects. [Credit: ΕΦΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ...

Φωτορεαλιστική απεικόνιση του αναψυκτηρίου της Δήλου σύμφωνα με την αρχιτεκτονική μελέτη του γραφείου ΠΚΜΜ architects. [Credit: ΕΦΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ/ΠΚΜΜ architects]

Σε τροχιά επαναφοράς, προκειμένου να αποδοθεί και πάλι στο κοινό, φαίνεται πως μπαίνει επιτέλους το πολύπαθο αναψυκτήριο της Δήλου, με την Εφορεία Αρχαιοτήτων (ΕΦΑ) Κυκλάδων να είναι έτοιμη να ξεκινήσει το επόμενο διάστημα προκαταρκτικές εργασίες για την αποκατάσταση και αναδιαρρύθμιση του κτιρίου που παρέμενε σφραγισμένο από το 2019. Η αρχιτεκτονική μελέτη εκπονήθηκε το διάστημα 2021-2022 από το γραφείο ΠΚΜΜ architects (μαζί με την αντίστοιχη στατική και ηλεκτρομηχανολογική), υπό την εποπτεία της ΕΦΑ Κυκλάδων και του προϊσταμένου της Δημήτρη Αθανασούλη και εγκρίθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού. Kεντρική επιδίωξη της πρότασης, που διακρίθηκε με έπαινο στα Βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2023 του ανεξάρτητου φορέα DOMa, είναι η ανάδειξη της αρχικής μορφής του κτιρίου, ως δείγματος του μεσοπολεμικού μοντερνισμού στην Ελλάδα, στόχος που θα επιτευχθεί στο πνεύμα μιας «εκλεκτικιστικής» προσέγγισης, που συνδυάζει επιστημονική αποκατάσταση και σύγχρονο σχεδιασμό, με σεβασμό στις σχεδιαστικές αρχές του δημιουργού. Το έργο, που έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης, αναμένεται ιδανικά να ολοκληρωθεί πριν από την τουριστική σεζόν του 2025.

Με το πέρασμα των ετών υπέστη αυθαίρετες παρεμβάσεις και φθορές, που επέφεραν δομικά προβλήματα – Τα τελευταία χρόνια οι επισκέπτες ξεδιψούσαν σε αυτόματους πωλητές νερού.

Το κτίριο, συνολικής επιφανείας 300 τ.μ., παρουσιάζει σοβαρά δομικά, οικοδομικά και λειτουργικά προβλήματα. Αν και ενήμερος σχετικά, ο τελευταίος επιχειρηματίας που διαχειριζόταν το αναψυκτήριο αδρανούσε και το θέμα είχε παραπεμφθεί στην πολεοδομία, η οποία είχε κρίνει το κτίσμα ακατάλληλο για λειτουργία. Το υπουργείο Πολιτισμού είχε ανακοινώσει το 2019 το κλείσιμο της επιχείρησης «για σοβαρούς τεχνικούς και διαχειριστικούς λόγους» (μεταξύ των οποίων η λήξη του μισθώματος και οι οφειλές του επιχειρηματία που φέρεται ότι ξεπερνούσαν τις 100.000 ευρώ) και έκτοτε οι υπάλληλοι της ΕΦΑ Κυκλάδων υποδέχονταν τους επισκέπτες της Δήλου με μπουκαλάκια νερού. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο είχε εγκρίνει τότε τη λειτουργία δύο προκατασκευασμένων αναψυκτηρίων («Κ», 21.5.2019), όμως η συγκεκριμένη πρόταση δεν υλοποιήθηκε, καθώς εκτιμήθηκε ότι θα επιβάρυνε τον χώρο. Η πιο ήπια λύση που είχε επιλεχθεί, ήταν η τοποθέτηση αυτόματων πωλητών νερού.

Το κτίριο όπως είναι σήμερα. Η αποκατάστασή του αναμένεται ιδανικά να ολοκληρωθεί πριν από την τουριστική σεζόν του 2025. [Credit: ΕΦΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ]

Αν ωστόσο η πρόσφατη ιστορία του αναψυκτηρίου της Δήλου είναι κάπως… ταραγμένη, δεν ισχύει το ίδιο για τα χρόνια του σχεδιασμού και της ανέγερσής του στις αρχές της δεκαετίας του ’30.

Ο Γάλλος αρχιτέκτονας

Κατά τη διαδικασία τεκμηρίωσης του κτιρίου, το αρχιτεκτονικό γραφείο εντόπισε στο αρχείο της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών τα πρωτότυπα σχέδια του νεαρού τότε Γάλλου αρχιτέκτονα Ανρί Ντικού, ο οποίος σχεδίασε το αναψυκτήριο το 1933 ως «Ξενώνα της Δήλου». Απόφοιτος της École Nationale Supérieure des Beaux-Arts του Παρισιού, ο Ντικού είχε έρθει στην Ελλάδα και είχε εργαστεί στην ομάδα των Λεωνίδα Μπόνη και Βασίλειου Κασσάνδρα, στους οποίους οφείλονται πολλά κορυφαία κτίρια της μεσοπολεμικής Αθήνας (π.χ. πρώην Μετοχικό Ταμείο Στρατού). Οπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία από την ιστορικό αρχιτεκτονικής Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, o Ντικού είχε νυμφευθεί την αδελφή του Μπόνη και στη Δήλο βρέθηκε ως μέλος της αποστολής της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής που ανέσκαπτε το νησί.

Εκείνος σχεδίασε τον «ξενώνα» με χώρο εστίασης, συνδυάζοντας το πνεύμα του μεταβατικού μοντερνισμού του Μεσοπολέμου και επιμέρους στοιχεία που παραπέμπουν στη λαϊκή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική: τα μοντερνιστικά χαρακτηριστικά του κτιρίου εντοπίζονται μεταξύ άλλων στο στέγαστρο από οπλισμένο σκυρόδεμα που καλύπτει τον ημιυπαίθριο χώρο και προεκτείνεται δημιουργώντας μια ανοιχτή στοά προς τον αρχαιολογικό χώρο, ενώ στοιχεία ανώνυμης αρχιτεκτονικής αποτελούν το επίπεδο δώμα αντί στέγης, το μέγεθος των ανοιγμάτων και η εξωτερική κτιστή σκάλα που μειώνει τον όγκο του κτιρίου.

Ο «Ξενών Δήλου» κατά την ανέγερσή του. Συνδύαζε τον μοντερνισμό του Μεσοπολέμου με τη λαϊκή κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική. [Credit: ΕΦΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ]

Στα χρόνια που ακολούθησαν ο Ντικού έκανε και ορισμένες προσθήκες, προκειμένου να αυξήσει τους ξενώνες. Δεν ήταν παράταιρες· ο αρχικός σχεδιασμός εξάλλου ενέτασσε το κτίριο στον αρχαιολογικό χώρο «με τολμηρό και έξυπνο τρόπο», εξασφαλίζοντας χώρο για υπόγειες εγκαταστάσεις, όπως αναφέρει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Στέφανος Κουφόπουλος, μέλος της ομάδας αρχιτεκτονικής μελέτης. Το 1938 ο ξενώνας-αναψυκτήριο δημοσιεύθηκε στη γαλλική αρχιτεκτονική επιθεώρηση «L’ Αrchitecture d’ Αujourd’ hui». Και ενώ το κτίριο ανακαινίστηκε κατόπιν από τον ΕΟΤ –ο ίδιος ο Ντικού είχε εκπονήσει και επιπλέον σχέδια που δεν γνωρίζουμε πώς υλοποιήθηκαν– με το πέρασμα των δεκαετιών το κτίσμα υπέστη αυθαίρετες παρεμβάσεις και φθορές, που επέφεραν δομικά προβλήματα και αλλοίωσαν το σύνολο.

Τα έργα που θα γίνουν

Εχοντας τεκμηριώσει την αρχική διάταξη και τις μετέπειτα προσθήκες και αλλοιώσεις, η εγκεκριμένη πρόταση αναδιαρρύθμισης περιλαμβάνει τη δομική ανακατασκευή του στεγάστρου και των πεσσών στον πρόβολο κατά την αρχική τους μορφή, τη διάνοιξη κλεισμένων μέχρι πρότινος χώρων, την αποκατάσταση της κάτοψης της αρχικής σάλας, την τοποθέτηση νέου πάγκου εξυπηρέτησης όμοιου με επίμηκες μονολιθικό μαρμάρινο βάθρο, τη βελτίωση της κυκλικής ροής των επισκεπτών, την προστασία του κτιρίου από το διαβρωτικό θαλασσινό περιβάλλον κ.ά. «Αν και δεν είναι κηρυγμένο διατηρητέο, θεωρήσαμε ευθύνη μας να το αντιμετωπίσουμε με τη μέθοδο της ιστορικής-επιστημονικής αποκατάστασης στο πνεύμα της ευαισθητοποίησης ως προς τα αγνοημένα έργα του Μεσοπολέμου», αναφέρει στην «Κ» ο αρχιτέκτονας Ιωάννης Μακάριος Κουφόπουλος, που ηγήθηκε της αρχιτεκτονικής μελέτης. «Κινηθήκαμε στη λογική διατήρησης και ενίσχυσης της σχεδιαστικής ταυτότητας του κτιρίου», λέει ο Στέφανος Κουφόπουλος, «είναι σαν να λύσαμε ένα παζλ».

Πηγή: Ν. Ζώης, Καθημερινή