Οι Βίκινγκς και οι ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής συναντήθηκαν και αντάλλαξαν ελεφαντόδοντο σε απομακρυσμένα μέρη της Γροιλανδίας

Κυνήγι θαλάσσιων ίππων στη Γροιλανδία. [Credit: Public domain / Wikimedia Commons] Μια πρόσφατη μελέτη με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο Lund τη...

Κυνήγι θαλάσσιων ίππων στη Γροιλανδία.
[Credit: Public domain / Wikimedia Commons]

Μια πρόσφατη μελέτη με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο Lund της Σουηδίας έριξε νέο φως στις αρχαίες εμπορικές διαδρομές μεταξύ των Νορβηγών αποίκων Βίκινγκ και των ιθαγενών της Αρκτικής. 

Εξετάζοντας το αρχαίο DNA των θαλάσσιων ίππων, οι ερευνητές ανακατασκεύασαν τα εμπορικά δίκτυα της εποχής των Βίκινγκς, ανακαλύπτοντας ότι οι Σκανδιναβοί και οι ιθαγενείς της Αρκτικής πιθανότατα αλληλεπιδρούσαν και αντάλλασσαν ελεφαντόδοντο θαλάσσιου ίππου στις μακρινές βόρειες περιοχές της Γροιλανδίας, αιώνες πριν από την άφιξη του Χριστόφορου Κολόμβου στην Αμερική.

Τα ευρήματα, που δημοσιεύονται στο Science Advances, υποδηλώνουν ότι αυτές οι πρώιμες διαπολιτισμικές ανταλλαγές γίνονταν σε μερικές από τις πιο απομακρυσμένες και αφιλόξενες περιοχές της Αρκτικής.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, το ελεφαντόδοντο του θαλάσσιου ίππου αποτελούσε περιζήτητο είδος πολυτελείας στην Ευρώπη. Οι Βίκινγκς διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στο εμπόριό του, το οποίο έδωσε ώθηση στην εξερεύνηση του Βόρειου Ατλαντικού. Η επέκταση αυτή τους οδήγησε αρχικά στην Ισλανδία και αργότερα στη Γροιλανδία, καθώς αναζητούσαν νέες πηγές ελεφαντόδοντου. Σύμφωνα με τον καθηγητή Peter Jordan, αρχαιολόγο στο Πανεπιστήμιο Lund, η ανακάλυψη προκάλεσε έκπληξη.

Πρώιμη περιπολική παγκοσμιοποίηση: σχηματική ανακατασκευή του Αρκτικού Δρόμου του Ελεφαντοστού. [Credit: Emily J. Ruiz-Puerta et al.]

«Αυτό που πραγματικά μας σόκαρε ήταν ότι μεγάλο μέρος του ελεφαντόδοντου του θαλάσσιου ίππου που εξάγεται στην Ευρώπη προέρχεται από πολύ απομακρυσμένα κυνηγετικά πεδία βαθιά στην Υψηλή Αρκτική», εξήγησε ο Jordan. Προηγούμενες υποθέσεις θεωρούσαν ότι οι Σκανδιναβοί απλά κυνηγούσαν θαλάσσιους ίππους κοντά στους κύριους οικισμούς τους στη νοτιοδυτική Γροιλανδία.

Για να εντοπίσουν την προέλευση του εμπορεύσιμου ελεφαντόδοντου, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γενετικά «δακτυλικά αποτυπώματα» για να αντιστοιχίσουν το DNA από αντικείμενα θαλάσσιων ίππων σε συγκεκριμένα κυνηγετικά πεδία της Αρκτικής. Ο Dr. Morten Tange Olsen, συν-συγγραφέας της μελέτης, εξήγησε ότι η ομάδα εξήγαγε αρχαίο DNA από λείψανα θαλάσσιων ίππων που συλλέχθηκαν από διάφορες τοποθεσίες σε ολόκληρη την Αρκτική του Βόρειου Ατλαντικού. Αυτό τους επέτρεψε να εντοπίσουν το εμπορεύσιμο ελεφαντόδοντο σε συγκεκριμένες περιοχές της Υψηλής Αρκτικής, μακριά από τους σκανδιναβικούς οικισμούς.

Η ανακάλυψη αυτή έθεσε ένα νέο ερώτημα: αν το ελεφαντόδοντο προερχόταν από τη μακρινή βόρεια Αρκτική, είχαν οι Σκανδιναβοί τις ικανότητες πλοήγησης και την τεχνολογία για να φτάσουν σε τόσο μακρινά και παγωμένα νερά; Για να το διερευνήσει, ο Greer Jarrett, διδακτορικός ερευνήτης στο Πανεπιστήμιο Lund, πραγματοποίησε πειραματικά ταξίδια χρησιμοποιώντας παραδοσιακές νορβηγικές βάρκες με σανίδες.

Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας (Greer Jarrett) πραγματοποίησαν ταξίδια με πειραματικά σκάφη για να κατανοήσουν τις ναυτικές ικανότητες των Σκανδιναβών της Γροιλανδίας: Πλεύση τη νύχτα με ένα από τα μεγαλύτερα εκδρομικά σκάφη που πιθανόν χρησιμοποιούσαν οι Σκανδιναβοί για τη συλλογή ελεφαντόδοντου θαλάσσιου ίππου στο North Water Polynya στο High Arctc της Γροιλανδίας. [Credit: Greer Jarrett]

Οι Σκανδιναβοί μετέφεραν «πακέτα» ελεφαντόδοντου στην Ευρώπη (με χαυλιόδοντες συνδεδεμένους στο κρανίο). [Credit: Mikkel Høegh-Post]

Ο Jarrett διαπίστωσε ότι οι κυνηγοί θαλάσσιων ίππων πιθανότατα ξεκινούσαν από τους νορβηγικούς οικισμούς αμέσως μόλις υποχωρούσε ο θαλάσσιος πάγος, δίνοντάς τους ένα πολύ στενό εποχιακό παράθυρο για να ταξιδέψουν κατά μήκος της ακτής, να κυνηγήσουν θαλάσσιους ίππους, να επεξεργαστούν το ελεφαντόδοντο και τα δέρματα και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους πριν κλείσει και πάλι ο πάγος.

Οι μακρινές βόρειες περιοχές κυνηγιού δεν ήταν έρημοι, ακατοίκητοι τόποι. Αυτές οι απομακρυσμένες περιοχές της Αρκτικής φιλοξενούσαν τους Inuit Thule και πιθανώς άλλους αυτόχθονες λαούς της Αρκτικής, οι οποίοι επίσης κυνηγούσαν θαλάσσιους ελέφαντες και άλλα θαλάσσια θηλαστικά.

Η μελέτη υποστηρίζει την επί μακρόν αμφισβητούμενη ιδέα ότι υπήρξαν πρώιμες συναντήσεις μεταξύ των Ευρωπαίων Σκανδιναβών και των ιθαγενών της Βόρειας Αμερικής. Επιπλέον, η North Water Polynya -μια μόνιμη περιοχή ανοιχτού νερού που περιβάλλεται από θαλάσσιο πάγο- λειτούργησε ως σημαντικός τόπος συνάντησης για αυτές τις διαπολιτισμικές ανταλλαγές.

Ο Peter Jordan υπογράμμισε πόσο διαφορετικές ήταν οι δύο ομάδες: οι Σκανδιναβοί είχαν ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά προσώπου, πιθανώς φορούσαν μάλλινα ρούχα και ταξίδευαν με πλοία από σανίδες, ενώ οι Inuit της Thule ήταν ειδικοί στην Αρκτική, κυνηγούσαν επιδέξια θαλάσσιους ελέφαντες με καμάκια και ταξίδευαν με καγιάκ και βάρκες umiak από δέρματα ζώων.

Παρά τις διαφορές αυτές, οι συναντήσεις στην Υψηλή Αρκτική χαρακτηρίζονταν πιθανότατα από περιέργεια και γοητεία, που οδήγησαν σε κοινωνική αλληλεπίδραση και εμπόριο.

Ο Jordan υπογράμμισε την ανάγκη περαιτέρω έρευνας για την πλήρη κατανόηση αυτών των πρώιμων αλληλεπιδράσεων, ιδίως από την οπτική γωνία των ιθαγενών, καθώς οι περισσότερες τρέχουσες αναφορές βασίζονται σε αφηγήσεις με ευρωπαϊκό προσανατολισμό.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Emily J. Ruiz-Puerta et al., Greenland Norse walrus exploitation deep into the Arctic. Sci. Adv. 10, eadq4127(2024). DOI:10.1126/sciadv.adq4127

Πηγή: LBV Magazine, Phys