14 κιλά ρωμαϊκού αλυσιδωτού θώρακα που βρέθηκαν κοντά σε ρωμαϊκό φρούριο της Βόννης στη Γερμανία χρησιμοποιήθηκαν για την επισκευή κατεστραμμένης πανοπλίας

Το μεγάλο μπλοκ αλυσιδωτού θώρακα από τον θησαυρό της Βόννης. [Credit: J. Vogel] Κοντά σε τοποθεσία ενός αρχαίου ρωμαϊκού φρουρίου στη Βόννη...

Το μεγάλο μπλοκ αλυσιδωτού θώρακα από τον θησαυρό της Βόννης.
[Credit: J. Vogel]

Κοντά σε τοποθεσία ενός αρχαίου ρωμαϊκού φρουρίου στη Βόννη της Γερμανίας, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια κρύπτη με πανοπλία αλυσιδωτού θώρακα βάρους 14 κιλών, που χρονολογείται στον 2ο-3ο αιώνα μ.Χ. Τα απομεινάρια της πανοπλίας ανακαλύφθηκαν στο πλαίσιο ενός ρωμαϊκού vicus, μιας κοινότητας που συνδέεται με στρατιωτικές φρουρές.

Ο ρωμαϊκός στρατός ήταν μια μηχανή εφοδιασμού που απαιτούσε τεράστιους υλικούς πόρους, ιδίως μέταλλα για όπλα, πανοπλίες και εργαλεία. Η δυσκολία μεταφοράς και παραγωγής αυτών των υλικών στις παραμεθόριες περιοχές προώθησε μια κουλτούρα αυτάρκειας, στην οποία η ανακύκλωση έπαιζε καθοριστικό ρόλο. Αυτή η κρύπτη στη Βόννη, που αποτελείται από τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές πανοπλίες, παρέχει πληροφορίες για τις στρατηγικές επαναχρησιμοποίησης και επισκευής της εποχής.

Η ανακύκλωση στον ρωμαϊκό στρατό δεν περιοριζόταν στην τήξη μετάλλων για τη δημιουργία νέων αντικειμένων. Στην περίπτωση του αλυσοπλέγματος, η επαναχρησιμοποίησή του περιλάμβανε μια πιο χειροτεχνική διαδικασία: τα κατεστραμμένα θραύσματα χρησιμοποιούνταν για την επισκευή άλλων ενδυμάτων, παρόμοια με την επιδιόρθωση υφασμάτων. Οι κρίκοι των αλυσίδων, κατασκευασμένοι από αλληλοσυνδεόμενους σιδερένιους δακτυλίους, δεν μπορούσε να λιώσει χωρίς να αποσυντεθεί το υλικό, καθιστώντας το απαραίτητο ως «δότη» για άλλες πανοπλίες.

Χάρτης των ανασκαφικών περιοχών του 2008 και του 2012 στο Vicus κοντά στο φρούριο των λεγεωνάριων της Βόννης. Ανακαλύφθηκαν συνολικά πέντε οικήματα - οι προσόψεις τους βρίσκονται κάτω από τον σύγχρονο δρόμο και δεν μπόρεσαν να μελετηθούν, αλλά όλα τα άλλα μέρη των κτηρίων τεκμηριώθηκαν λεπτομερώς. [Credit: C. Koppmann]

Κατά τη διάρκεια ανασκαφών το 2008 και το 2012, οι αρχαιολόγοι βρήκαν αυτή τη συλλογή πανοπλιών σε έναν λάκκο που βρίσκεται έξω από ένα σπίτι στο vicus της Βόννης. Οι αναλύσεις με τη χρήση αξονικής τομογραφίας και ακτίνων Χ αποκάλυψαν μια σύνθετη δομή που αποτελείται από δακτυλίους διαφόρων μεγεθών, τοποθετημένους σε ένα μοτίβο τυπικό για τον ευρωπαϊκό αλυσιδωτό θώρακα της εποχής. Η έρευνα εντόπισε κομμάτια από διάφορες πανοπλίες, άλλα πλήρη και άλλα αποσπασματικά.

Η ανακάλυψη υποδηλώνει ότι οι πανοπλίες προορίζονταν για την επισκευή στρατιωτικού εξοπλισμού σε τοπικά εργαστήρια. Η τοποθεσία, κοντά στο φρούριο των λεγεωνάριων, ενισχύει την υπόθεση ότι οι τεχνίτες από το vicus συνεργάζονταν στενά με τους στρατιώτες σε εργασίες όπως η συντήρηση του εξοπλισμού.

Ενώ οι κρύπτες στρατιωτικού υλικού στα ρωμαϊκά σύνορα ήταν συνηθισμένες, η συλλογή της Βόννης είναι εξαιρετική για το μέγεθος και την κατάσταση διατήρησής της. Σε αντίθεση με άλλα ευρήματα που σχετίζονται με τελετουργικά ή ταφικά περιβάλλοντα, αυτό εδώ φαίνεται να ήταν αποθήκη υλικών επισκευής πανοπλιών, η οποία εγκαταλείφθηκε κατά τη διάρκεια της προγραμματισμένης αποχώρησης της κοινότητας τον 3ο αιώνα μ.Χ..

Αριστερά: Λεπτομέρεια από τη Μεγάλη Σαρκοφάγο Ludovisi (Ρώμη), μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ., που απεικονίζει έναν σημαιοφόρο με κοντομάνικη αλυσιδωτή πανοπλία.  Δεξιά: Ψηφιακή αναπαράσταση μίας αλυσιδωτής πανοπλίας από το Vimose (Δανία), δεύτερο μισό του 2ου αιώνα έως αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ.
[Credit: A. Moskvin & M.A. Wijnhoven]

Η απουσία ενδείξεων βίαιης καταστροφής στο vicus υποδηλώνει μια οργανωμένη εγκατάλειψη. Σε πολλές περιπτώσεις, ο ρωμαϊκός στρατός προτίμησε να θάψει βαριά υλικά που δεν μπορούσε να μεταφέρει, πιθανότατα για να μην πέσουν στα χέρια του εχθρού.

Η συμπεριφορά αυτή ευθυγραμμίζεται με το πλαίσιο στη Βόννη, όπου το vicus διαλύθηκε συστηματικά, αφήνοντας πίσω του αυτή τη συλλογή πανοπλιών.

Από τη χρήση σιδερένιων καρφιών στην κατασκευή μέχρι την επαναχρησιμοποίηση θραυσμάτων πανοπλίας, ο ρωμαϊκός στρατός μεγιστοποιούσε τους διαθέσιμους πόρους. Η πρακτική αυτή δεν ήταν μόνο μια απάντηση στους υλικούς περιορισμούς στις παραμεθόριες περιοχές, αλλά και μια οικονομική στρατηγική.

Λεπτομέρεια ευρωπαϊκού αλυσιδωτού θώρακα, 15ος αιώνας. Διακρίνονται δύο σειρές επισκευών. Οι αρχικοί δακτύλιοι που είναι καρφωμένοι σε όλα τα σημεία στα αριστερά έχουν αραιωθεί από τη φθορά. Στο κέντρο διακρίνεται μία επιδιόρθωση που αποτελείται από βαρύτερους διάτρητους και πριτσισμένους δακτυλίους. Ένα άλλο επίθεμα επισκευής στα δεξιά είναι κατασκευασμένο από πριτσισμένους βαρείς δακτυλίους. [Credit: M.A. Wijnhoven]

Σε ευρύτερη κλίμακα, τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η ανακύκλωση δεν ήταν ομοιόμορφη σε ολόκληρη την αυτοκρατορία. Για παράδειγμα, σε περιοχές με άφθονα αποθέματα μετάλλων, τα αντικείμενα μπορεί να απορρίπτονταν χωρίς επαναχρησιμοποίηση, ενώ σε περιοχές με λίγους πόρους, όπως τα γερμανικά σύνορα, η εξοικονόμηση υλικών ήταν πολύ πιο αυστηρή.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η κρύπτη δείχνει πώς οι τοπικοί τεχνίτες επεξεργάζονταν τα στρατιωτικά απόβλητα, ιδίως τα παλιοσίδερα. Υποδηλώνει επίσης ότι η διαχείριση των αποβλήτων και η ανακύκλωση δεν περιορίζονταν στην τήξη των θραυσμάτων για πρώτες ύλες, αλλά περιελάμβανε και την επισκευή της πανοπλίας από αλυσιδωτό θώρακα. Μέχρι τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ., το vicus αποσυναρμολογήθηκε και εκκαθαρίστηκε συστηματικά, όπως και άλλες στρατιωτικές τοποθεσίες σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Οι πανοπλίες, που φυλάσσονται τώρα στο LandesMuseum της Βόννης, προστίθενται σε ένα διευρυνόμενο σώμα αλυσιδωτών πανοπλιών από διάφορα περιβάλλοντα εντός και εκτός του ρωμαϊκού κόσμου, συμβάλλοντας στην κατανόηση της οικονομικής και στρατιωτικής οργάνωσης των αρχαίων στρατών.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Wijnhoven MA, Koppmann C, Becker H. Recycling and repair on the Roman frontier: a hoard of mail armour from Bonn. Antiquity. 2024;98(402):1592-1609. doi:10.15184/aqy.2024.178

Πηγή: LBV Magazine