Επιστήμονες αποκαλύπτουν την προέλευση των Σογδιανών, των αινιγματικών εμπόρων του Δρόμου του Μεταξιού

Σογδιανοί έμποροι σε ανάγλυφο από την Περσέπολη. [Credit: Blondinrikard Fröberg / Wikimedia Commons] Σε μια ανακάλυψη που υπόσχεται να αναδι...

Σογδιανοί έμποροι σε ανάγλυφο από την Περσέπολη.
[Credit: Blondinrikard Fröberg / Wikimedia Commons]

Σε μια ανακάλυψη που υπόσχεται να αναδιαμορφώσει την κατανόησή μας για τις πολιτιστικές και γενετικές αλληλεπιδράσεις κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, μια διεθνής ομάδα ερευνητών αποκάλυψε τις πολύπλοκες ρίζες των Σογδιανών, μιας αρχαίας κοινότητας εμπόρων με καταγωγή από την Κεντρική Ασία. Χρησιμοποιώντας ανάλυση αρχαίου DNA, αυτή η πρωτοποριακή μελέτη ρίχνει φως στη γενετική και πολιτιστική κληρονομιά τους, αναδεικνύοντας τον ρόλο τους ως βασικών διαμεσολαβητών μεταξύ Ανατολής και Δύσης κατά την ακμή αυτού του θρυλικού εμπορικού δικτύου.

Οι Σογδιανοί, γνωστοί για τις ικανότητές τους στο εμπόριο, τη χειροτεχνία και την ψυχαγωγία, εγκαταστάθηκαν σε καίρια σημεία κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, ιδίως κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Τανγκ (618-907 μ.Χ.), περίοδο που θεωρείται η «χρυσή εποχή» αυτού του εμπορικού δικτύου. Καταγόμενοι από τη Σογδιανή, μια περιοχή που περιλαμβάνει τμήματα του σημερινού Ουζμπεκιστάν, του Κιργιστάν και του Τατζικιστάν, οι Σογδιανοί διέπρεψαν στη σύνδεση μακρινών κόσμων. Ωστόσο, τα ιστορικά αρχεία σχετικά με την προέλευσή τους και τις αλληλεπιδράσεις τους με τους τοπικούς πληθυσμούς ήταν περιορισμένα μέχρι σήμερα.

Η πρόσφατη ανάλυση επικεντρώθηκε στην ανακάλυψη δύο σκελετών σε έναν τάφο της δυναστείας των Τανγκ στο Γκιγιουάν της βορειοδυτικής Κίνας. Τα άτομα, που αναγνωρίστηκαν ως ένας άνδρας (SUTE1) και μια γυναίκα (SUTE2), υποβλήθηκαν σε γενετικές και μορφολογικές αναλύσεις που αποκάλυψαν εκπληκτικές λεπτομέρειες σχετικά με τη ζωή τους και τη διαδικασία πολιτισμικής ενσωμάτωσης που βίωσαν.

Η γεωγραφική θέση του τάφου της δυναστείας των Τανγκ του Γκιουάν και οι αρχαιολογικές ανασκαφές του M1401. Α. Γεωγραφική θέση του τάφου της δυναστείας των Guyuan Tang. Β. Κάτοψη του τάφου της δυναστείας των Guyuan Tang. C. Διαγραμματική απεικόνιση της θέσης των σκελετικών λειψάνων εντός του τάφου της δυναστείας Guyuan Tang. D. Το ειδώλιο του Sogdian που βρέθηκε στο M1401. Ε. Το ειδώλιο του Σαμουράι που βρέθηκε στο Μ1401. F. Νομίσματα «Kai Yuan Tong Bao» από τη δυναστεία των Tang. G. Οι χρωματιστές γυάλινες χάντρες που βρέθηκαν στο Μ1401. [Credit: J. Zhang et al.]

Ο τάφος, γνωστός ως M1401, ανασκάφηκε το 2014 για να αποφευχθούν ζημιές από λεηλασίες. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν όχι μόνο ανθρώπινα λείψανα αλλά και νομίσματα, τοιχογραφίες, ειδώλια και γυάλινες χάντρες, στοιχεία που αποδεικνύουν την έντονη πολιτιστική επιρροή των Σογδιανών. Η αρχιτεκτονική του τάφου, μαζί με τα ταφικά αντικείμενα, υποδηλώνουν ότι ανήκε σε οικογένεια Σογδιανών που εγκαταστάθηκε στην περιοχή.

Η γενετική ανάλυση των ανθρώπινων λειψάνων αποκάλυψε μια συναρπαστική αντίθεση. Ο άνδρας (SUTE1) παρουσίασε ένα μείγμα τοπικής και κεντροασιατικής καταγωγής που συνδέεται με το αρχαιολογικό σύμπλεγμα Βακτριανών-Μαργιανών (BMAC). Εν τω μεταξύ, η γυναίκα (SUTE2) είχε γενετική καταγωγή πιο κοντά σε τοπικούς πληθυσμούς του Κίτρινου Ποταμού στην Κίνα. Αυτές οι διαφορές αντανακλούν ένα μοτίβο μετανάστευσης και ενσωμάτωσης που καθόρισε την ιστορία των Σογδιανών στην Κίνα.

Η μελέτη, χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνικές αλληλούχισης DNA, εντόπισε γενετικούς δείκτες που τοποθετούν το SUTE1 στο πλαίσιο της διαπεριφερειακής γενετικής ανταλλαγής. Οι αναλύσεις μιτοχονδριακού και χρωμοσωμικού DNA έδειξαν ότι η ανδρική του καταγωγή σχετίζεται με ομάδες από τη Μογγολία και τη Ρωσία, ενώ η γυναικεία συνιστώσα του ευθυγραμμίζεται με αρχαίους πληθυσμούς από την Ανατολική Ασία.

Μεσαιωνικός πίνακας που απεικονίζει Σογδιανούς εμπόρους.
[Credit: Public Domain / Wikimedia Commons]

Από την άλλη πλευρά, η SUTE2 παρουσίασε πιο ομοιογενή τοπικά γενετικά χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με πολιτισμούς της Νεολιθικής και της Εποχής του Χαλκού στην Κίνα. Αυτή η γενετική δυαδικότητα εντός του ίδιου τάφου αντανακλά την ανάμειξη των καταβολών και τη διαδικασία πολιτισμικής αφομοίωσης που βίωσαν οι Σογδιανοί.

Το ιστορικό πλαίσιο υποστηρίζει την υπόθεση ότι οι Σογδιανοί υιοθέτησαν την επιγαμία ως στρατηγική για να ενσωματωθούν στις τοπικές κοινότητες, διατηρώντας παράλληλα τα εμπορικά τους δίκτυα. Κινεζικές πηγές της εποχής, όπως το Wei Shu, τεκμηριώνουν την άφιξη οικογενειών των Σογδιανών κατά τη διάρκεια των δυναστειών Wei Jin και Sui Tang. Η μετανάστευση με γνώμονα το εμπόριο οδήγησε σε διαπολιτισμικές κοινότητες που ευδοκίμησαν σε πόλεις-κλειδιά όπως η Τσανγκάν.

Η ανακάλυψη αυτή δείχνει πώς ο Δρόμος του Μεταξιού λειτούργησε ως χωνευτήρι πολιτισμών και γονιδίων. Συνδυάζοντας αρχαιολογικά, ιστορικά και γενετικά στοιχεία, η μελέτη αναδεικνύει τη σημασία των Σογδιανών ως καταλύτη πολιτιστικών και οικονομικών ανταλλαγών επί χιλιετίες. Οι συγγραφείς της μελέτης τόνισαν την ανάγκη περαιτέρω έρευνας για την πλήρη κατανόηση της γενετικής και πολιτιστικής ποικιλομορφίας των Σογδιανών. Αν και η ανάλυση αυτή περιορίστηκε σε δύο άτομα, υποδηλώνει ότι οι Σογδιανοί έπαιξαν ευρύτερο ρόλο στην ευρασιατική ιστορία από ό,τι είχε αναγνωριστεί προηγουμένως.

Με αυτή την πρόοδο, οι ερευνητές ανοίγουν νέους δρόμους για να διερευνήσουν πώς οι μετακινήσεις πληθυσμών κατά τη διάρκεια της ιστορίας διαμόρφωσαν τον κόσμο όπως τον ξέρουμε. Η χρήση προηγμένων γενετικών τεχνολογιών υπόσχεται να αποκαλύψει ακόμη βαθύτερες λεπτομέρειες σχετικά με τις ανθρώπινες συνδέσεις κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, ρίχνοντας φως στο πώς οι αρχαίοι πολιτισμοί έχτισαν πολιτιστικές γέφυρες που εξακολουθούν να έχουν απήχηση στην εποχή μας.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Jiashuo Zhang, Yongdi Wang et al., Unraveling the origins of the sogdians: Evidence of genetic admixture between ancient central and East Asians. Journal of Archaeological Science: Reports, Volume 61, February 2025, 104957. doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104957

Πηγή: LBV Magazine