Κατάδεσμος γραμμένος στα Γαλατικά βρέθηκε σε αρχαία ταφή στην Ορλεάνη

Μολύβδινη πινακίδα κατάδεσμου τυλιγμένη προς τα πάνω. [Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)] Είκοσι μία μολύβδινες πινακίδες με κατάδε...

Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Έργα ανάδειξης της Παναγίας Αχειροποιήτου, στη Θεσσαλονίκη

Μολύβδινη πινακίδα κατάδεσμου τυλιγμένη προς τα πάνω.
[Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)]

Είκοσι μία μολύβδινες πινακίδες με κατάδεσμους ανακαλύφθηκαν σε τάφους ενός νεκροταφείου της Γαλορωμαϊκής εποχής στην Ορλεάνη της Γαλλίας. Ένας τάφος που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ. ήταν ιδιαίτερα αξιοσημείωτος για την ύπαρξη μιας κατάρας γραμμένης στα Γαλατικά. Η γλώσσα αυτή χρησιμοποιήθηκε για αιώνες μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση, αλλά ελάχιστα γραπτά παραδείγματα της επιβιώνουν, γεγονός που καθιστά αυτό τον κατάδεσμο εξαιρετικά σπάνιο.

Η γαλλορωμαϊκή νεκρόπολη αποκαλύφθηκε σε ανασκαφή του 2022 στη θέση του νοσοκομείου Porte Madeleine του 18ου αιώνα. Το νεκροταφείο ήταν σε χρήση από τα τέλη του 1ου αιώνα έως τις αρχές του 3ου. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν περισσότερες από 60 ταφές που βρέθηκαν κατά μήκος ενός τοίχου. Οι νεκροί ήταν όλοι ενήλικοι άνδρες και όλοι ενταφιασμένοι. Δεν υπήρχαν γυναίκες ή παιδιά και δεν υπήρχαν καύσεις. Αυτή η ασυνήθιστη ιδιαιτερότητα υποδηλώνει ότι το νεκροταφείο χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από μια συγκεκριμένη ομάδα, ίσως μέλη ενός μόνο επαγγέλματος. Στον τάφο F2199 βρέθηκε μια σφιχτά τυλιγμένη μολύβδινη πλάκα τοποθετημένη ανάμεσα στα πόδια του νεκρού.

Τρισδιάστατη άποψη της ταφής F2199 που έδωσε έναν από τους κατάδεσμους. [Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)]

Οι πινακίδες Defixio (που σημαίνει «κατάρα» στα λατινικά) ήταν δημοφιλείς σε όλο τον ελληνορωμαϊκό κόσμο ακόμη και κατά τη χριστιανική εποχή. Οι άνθρωποι που είχαν αντιπαραθέσεις με άλλους από τον ερωτικό τομέα και τις επιχειρήσεις μέχρι και για αντίπαλες αθλητικές ομάδες, έγραφαν κατάρες ζητώντας από τις θεότητες του κάτω κόσμου να τιμωρήσουν τους εχθρούς τους. Ο μόλυβδος ήταν το πιο συνηθισμένο μέσο που χρησιμοποιούνταν. Είναι εύπλαστο, γράφεται εύκολα και τυλίγεται εύκολα. Είχε επίσης συμβολική σημασία, καθώς το ψυχρό, σκοτεινό μέταλλο θεωρούνταν ότι είχε σχέση με τις χθόνιες ή υπόγειες θεότητες στις οποίες απευθύνονταν οι κατάρες.

Ο κατάδεσμος στον τάφο F2199 ήταν διπλωμένος και στη συνέχεια τυλιγμένος. Το φύλλο μολύβδου είναι πολύ λεπτό, και αφού είχε τυλιχτεί σφιχτά για 2.000 χρόνια, χρειαζόταν προσεκτική επεξεργασία για να ξεδιπλωθεί, να αφαιρεθεί η διάβρωση και να παγιωθεί η επιφάνεια με μια διαφανή επίστρωση που θα επέτρεπε στους ερευνητές να το μελετήσουν χωρίς να το καταστρέψουν. Σημάδια και γράμματα ήταν ορατά, χαραγμένα στη μαλακή επιφάνεια του μολύβδου με μια γραφίδα, αλλά ήταν πολύ αχνά για να αποκρυπτογραφηθούν με γυμνό μάτι. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν την τεχνολογία RTI (Reflectance Transformation Imaging) για να αναδείξουν την επιγραφή σε έντονο φως. Από αυτές τις εικόνες, οι ειδικοί μπόρεσαν να διαβάσουν τη λατινική καλλιγραφική γραφή. Διαπίστωσαν ότι ήταν γραμμένη κυρίως με γαλατικές λέξεις και με κάποιες δάνειες λέξεις από τα ελληνικά και τα λατινικά.

Πλάγια όψη τυλιγμένης πινακίδας κατάδεσμου. 
[Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)]

Κατάδεσμος ξεδιπλωμένος και ξετυλιγμένος.
[Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)]

Η μετάφραση της Γαλατικής γλώσσας δεν είναι απλή, καθώς πρόκειται για μια εξαφανισμένη γλώσσα που αντιπροσωπεύεται ελάχιστα στο αρχαιολογικό αρχείο. Απαιτούνται συγκρίσεις με άλλες αρχαίες κελτικές γλώσσες, όπως η Παλαιά Ιρλανδική και η Παλαιά Βρετανική, για να βρεθούν εύλογες μεταφράσεις ορισμένων λέξεων. Οι εργασίες για τον κατάδεσμο συνεχίζονται ακόμη, αλλά η πρώτη προτεινόμενη μετάφραση έχει ως εξής (το πρωτότυπο κείμενο με πλάγια γράμματα):

ib r…mi [m]arte rigisamu | a]nmantigIu

Στον Άρη τον Βασιλικό, που διαπερνά τα ονόματα

Se uiron bnanon uanderonado brixton sod-esti

Είναι η μαγεία αυτών των ανδρών και γυναικών που αναφέρονται παρακάτω (ονομαστικά)

Cisin…piSSlon atlon atemiston

ο οποίος πέτυχε το ατυχές και άδικο κατόρθωμα

Etic se-uiron banon canti piSSiantas

και επίσης όλους εκείνους που ήταν συνεργοί αυτών των ανδρών και γυναικών

Sollebne(m), Marulliam, Sulpici(i), Claudia(m), Marulliam g., Curiatiu(m), Mat|(e)rno(n), Tiberium, Cantognati, Sulpici(i), (B)regesia, Regina Italica pri(uata) Sulpici(i), Regina Regina, Regina dona Tibe(rius), [..]ix, Ateporigis, Lecti, (Se)gouisu(m)

Το επαναλαμβανόμενο όνομα «Regina» είναι πιθανότατα επίκληση του ονόματος μιας θεότητας. Τα υπόλοιπα πιστεύεται ότι είναι γαλατικά ονόματα των ανθρώπων που στοχεύει η κατάρα.

Η τεχνική RTI κάνει τη γραφή πιο ευανάγνωστη.
[Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)]

Κατάδεσμος με σκουρόχρωμη γραφή και φωτισμένο φόντο για έμφαση.
[Credit: Service Archéologie Orléans (SAVO)]

Μπορείτε να εξετάσετε την εικόνα RTI της ξετυλιγμένης πλάκας σε αυτό το διαδικτυακό πρόγραμμα προβολής και να εξερευνήσετε μια τρισδιάστατη σάρωση ολόκληρου του τάφου F2199 παρακάτω:

Inhumation gallo-romaine (F2199) by Service d'archéologie de la ville d'Orléans on Sketchfab

Πηγή: The History Blog