Σπάνια οστική νόσος σε βρέφος πιθανώς εντοπίστηκε σε παιδί του 12ου αιώνα από την Αφροδισιάδα

Σύγκριση της αριστερής και της δεξιάς ωλένης που δείχνει την σαφή πάχυνση του αριστερού ωλένιου άξονα, ένας βασικός δείκτης της παιδικής υπε...

Σύγκριση της αριστερής και της δεξιάς ωλένης που δείχνει την σαφή πάχυνση του αριστερού ωλένιου άξονα, ένας βασικός δείκτης της παιδικής υπερόστωσης του φλοιού (νόσος Caffey). [Credit: Duru Yagmur Basaran/Childhood in the Past]

Μια βιοαρχαιολογική μελέτη εντόπισε πιθανώς μια σπάνια οστική διαταραχή σε σκελετό παιδιού ηλικίας περίπου 2,5-3,5 ετών, που ήταν θαμμένο στο μεσοβυζαντινό νεκροταφείο Τετράπυλον στην Αφροδισιάδα, στη Καρία της Μικράς Ασίας.

Η ανάλυση συνδέει την εντυπωσιακή, άνιση πάχυνση αρκετών οστών —ιδιαίτερα της αριστερής ωλένης— με την παιδική υπερόστωση του φλοιού (ICH), μια αυτοπεριοριζόμενη φλεγμονώδη πάθηση της πρώιμης παιδικής ηλικίας, γνωστή και ως νόσος Caffey.

Σύντομη περιγραφή του χώρου και της ταφής

Ο «Τάφος 73A», που ανασκάφηκε το 1985, περιείχε δύο μη ενήλικες. Το άτομο με την ένδειξη 73A παρουσίαζε ασυνήθιστο πρήξιμο και νέα οστική ανάπτυξη στο σαγόνι, την ωμοπλάτη, τον πήχη και το άνω μέρος του βραχίονα.

Το νεκροταφείο χρονολογείται στον 10ο-12ο αιώνα, τοποθετώντας την υπόθεση ακριβώς στη μεσοβυζαντινή περίοδο στην Αφροδισιάδα.

Η ομάδα παρατήρησε ότι η αριστερή ωλένη είχε μεγαλώσει σχεδόν στο διπλάσιο της συνήθους διαμέτρου για ένα παιδί αυτής της ηλικίας.

Χάρτης των ταφών της Φάσης II στο νεκροταφείο του Τετράπυλου, Αφροδισιάδα. Οι τάφοι της πρώιμης φάσης εμφανίζονται με γκρι χρώμα, εκείνοι του ύστερου 12ου αιώνα με κόκκινο χρώμα και η θέση της ταφής S-TET-II-85 73A με κίτρινο χρώμα. [Credit: Τροποποιημένο από Jeffrey, 2022]

Τι είναι η ICH και πώς εκδηλώνεται

Η ICH (νόσος Caffey) εμφανίζεται συνήθως περίπου πέντε μήνες μετά τη γέννηση, μπορεί να ξεκινήσει κατά τη γέννηση ή ακόμα και ενδομήτρια, και συνήθως υποχωρεί περίπου στην ηλικία των τριών ετών, με σπάνιες περιπτώσεις υποτροπής.

Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή του περιόστεου, δηλαδή της μεμβράνης που καλύπτει τα οστά, με αποτέλεσμα το σώμα να δημιουργεί νέα στρώματα οστών και να προκαλεί ορατή πάχυνση.

Συχνά προσβάλλονται η γνάθος, η ωλένη, η κνήμη, η κλείδα, η ωμοπλάτη και τα πλευρά, και το πρότυπο είναι συνήθως ασύμμετρο και όχι ομοιόμορφα κατανεμημένο και στις δύο πλευρές του σώματος.

Αποκλεισμός άλλων παρόμοιων παθήσεων

Για να προσδιορίσει την αιτία, ο ερευνητής συνέκρινε το πρότυπο των αλλαγών στο παιδί με παθήσεις που εμφανίζονται συχνά σε σκελετικά υπολείμματα — αιμολυτική αναιμία, σκορβούτο, ραχίτιδα, φυματίωση, τραύμα ή κακοποίηση παιδιών — και διαπίστωσε ότι τα βασικά χαρακτηριστικά δεν ταίριαζαν.

Η απουσία τυπικών αλλαγών στα άκρα των μακρών οστών, η έλλειψη λυτικών (οστεοκαταστροφικών) βλαβών και η σαφής, άνιση κατανομή του νέου οστού υποστήριξαν την ICH ως την πιο κοντινή αντιστοιχία.

Κοντινό πλάνο της πάχυνσης του περιόστεου στη δεξιά κάτω γνάθο, που δείχνει δραστηριότητα αναδιαμόρφωσης στο οστό της γνάθου του μεσοβυζαντινού παιδιού από την Αφροδισιάδα. [Credit: Duru Yagmur Basaran/Childhood in the Past]

Αινιγματική διαφορά ηλικίας που μπορεί να ταιριάζει με τη διάγνωση

Τα δόντια του παιδιού υποδείκνυαν ηλικία περίπου 2,5-3,5 ετών, ενώ το μήκος των μακρών οστών υποδείκνυε ηλικία 1,5-2 ετών.

Τα οστά μπορεί να καθυστερήσουν όταν εμφανιστεί ασθένεια ή διατροφικό στρες, και επειδή η ICH επηρεάζει συχνά τη γνάθο — καθιστώντας δύσκολη τη σίτιση — η αναντιστοιχία μπορεί να μην είναι εκπληκτική.

Οι αλλαγές στο σκελετό έδειξαν επίσης σημάδια αναδιαμόρφωσης, υποδηλώνοντας ότι το παιδί είχε αρχίσει να αναρρώνει πριν από το θάνατό του.

Αναδιαμόρφωση του περιόστεου νέου οστού στη διάφυση του αριστερού βραχιονίου, που υποδηλώνει φλεγμονή και επακόλουθη αναγέννηση οστού, σύμφωνη με τη νόσο Caffey.
[Credit: Duru Yagmur Basaran/Childhood in the Past]

Γιατί μια μεμονωμένη περίπτωση εξακολουθεί να έχει σημασία

Οι περιπτώσεις ICH σπάνια αναγνωρίζονται σε αρχαιολογικά πλαίσια, επειδή η πάθηση μπορεί να υποχωρήσει και να αφήσει ελάχιστα ίχνη.

Αυτό το πιθανό παράδειγμα από την Αφροδισιάδα, που περιγράφεται ως η πρώτη αρχαιολογική περίπτωση που έχει εντοπιστεί στην Μικρά Ασία, προστίθεται σε ένα μικρό αλλά αυξανόμενο αρχείο που βοηθά τους ερευνητές να βελτιώσουν τον τρόπο με τον οποίο διαγιγνώσκουν τις παροδικές παιδικές ασθένειες του παρελθόντος.

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας σχετικά με την αιτία θανάτου: «Δυστυχώς, η αιτία θανάτου δεν μπορεί να προσδιοριστεί... Είναι πιθανό το άτομο να πέθανε από ενδοκρανιακή αιμορραγία, επιπλοκές που προέκυψαν από την ενδοκρανιακή αιμορραγία ή από κάτι εντελώς άσχετο».

Πηγή: Turkiye Today