Οι «Καρτιέ» των ελίτ της αρχαιότητας και τα μυστικά τους

Σχέδιο του χρυσοχόου και ερευνητή Ακη Γκούμα με τα στάδια δημιουργίας ενός μυκηναϊκού σφραγιστικού δαχτυλιδιού. [Σχεδιασμός Α. Γκούμας] Πώς ...

Σχέδιο του χρυσοχόου και ερευνητή Ακη Γκούμα με τα στάδια δημιουργίας ενός μυκηναϊκού σφραγιστικού δαχτυλιδιού. [Σχεδιασμός Α. Γκούμας]

Πώς κατάφεραν οι χαρισματικοί αρχιτεχνίτες της Υστερης Εποχής του Χαλκού να δημιουργήσουν τα υψηλής λεπτομέρειας χρυσά σφραγιστικά δαχτυλίδια των μυκηναϊκών ελίτ; Ποιες τεχνικές χρησιμοποιούσαν και ποια εργαλεία; 

«Μας είναι ακόμα πολύ δύσκολο να καταλάβουμε πώς με τα μέσα της εποχής δημιούργησαν αυτά τα αριστουργήματα», λέει στην «Κ» η Ελένη Κωνσταντινίδη-Συβρίδη, επιμελήτρια στο Τμήμα Συλλογών Προϊστορικών, Αιγυπτιακών, Κυπριακών και Ανατολικών Αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. «Προσπαθούμε όμως, μέσα από πειράματα και σχέδια, να ανασυνθέσουμε βήμα βήμα τα στάδια κατασκευής τους».

Μαζί με τον χρυσοχόο και ερευνητή της αρχαίας τεχνολογίας Ακη Γκούμα και τη συντηρήτρια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Μαρία Κοντάκη (και με τη συνεργασία του διευθυντή του Μουσείου Κανελλοπούλου, Νίκου Παπαδημητρίου, και του εξειδικευμένου προσωπικού του «Δημόκριτου»), η κ. Κωνσταντινίδη-Συβρίδη συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα ανασύνθεσης αρχαίων τεχνικών χρυσοχοΐας της μυκηναϊκής Ελλάδας και διερεύνησης περιπτώσεων ανταλλαγής τεχνογνωσίας με άλλες περιοχές, το οποίο υποστηρίζεται από το Ιδρυμα Ψύχα, το Ιδρυμα Καρέλια και το ΕΑΜ. Μερικά πρώτα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο συνέδριο «Ο Μυκηναϊκός Κόσμος», που διοργανώθηκε στη μνήμη της αρχαιολόγου Καίτης Δημακοπούλου (1937-2023). Οι ερευνητές εξέτασαν εκ νέου 35 σφραγιστικά δαχτυλίδια της συλλογής του ΕΑΜ, που προέρχονται από την Αργολίδα (Μυκήνες, Τίρυνθα, Δενδρά κ.ά.), την Πύλο, το Διμήνι, την Ακρόπολη Αθηνών κ.λπ. και τα οποία χρονολογούνται από τον 17ο έως και τον 12ο αιώνα π.Χ.

Ειδικότερα, με τη βοήθεια πειραματικής κατασκευής δαχτυλιδιού με μήτρα από ειδικό πέτρωμα (στεατίτης), ώστε να εξεταστεί πόσο ανθεκτική ήταν η τελευταία σε θερμοκρασίες χύτευσης, διαπιστώθηκε ότι η μήτρα έσπασε, δημιουργώντας ανωμαλίες στο αντικείμενο. «Δεν υπήρχε περίπτωση να ασχοληθεί κάποιος με μια μήτρα –που ήθελε και πολλές ώρες σκαλίσματος– και αυτή να σπάσει με την πρώτη χρήση, επομένως είναι πιθανό οι μήτρες να χρησιμοποιήθηκαν για ένα καλούπι και στη συνέχεια το δαχτυλίδι να κατασκευάστηκε με την “τεχνική του χαμένου κεριού”», λέει η κ. Κωνσταντινίδη-Συβρίδη και εξηγεί ότι το ενδεχόμενο έχει ακουστεί και παλιότερα, αλλά πλέον επιβεβαιώνεται.

Βοηθητικά στοιχεία αντλήθηκαν επίσης από σπασμένα δαχτυλίδια που βρίσκονται στις αποθήκες του ΕΑΜ, τα οποία δίνουν πληροφορίες για τα στάδια κατεργασίας τους και για την ύπαρξη πυρήνα από άλλο μέταλλο. Ενα ακέραιο χρυσό δαχτυλίδι από τις Μυκήνες με απεικόνιση Σφίγγας, πρόκειται να μελετηθεί σε εργαστήριο στην Γκρενόμπλ, όπου θα υποβληθεί σε «μικροτομογραφία» για να αποκαλύψει το εσωτερικό του. Τα μέχρι στιγμής ευρήματα του προγράμματος «δείχνουν το πολύ υψηλό επίπεδο τεχνογνωσίας που είχαν επιτύχει οι Μυκηναίοι μικροτεχνίτες», μας λέει η ίδια. Ωστόσο, η έρευνα βρίσκεται ακόμα στα πρώτα της βήματα. Ενδεικτικά, στο συνέδριο δεν παρουσιάστηκαν πολλά στοιχεία για τη λεπτομερή χάραξη των δαχτυλιδιών. «Πιστεύουμε ότι χαράσσονταν με πολύ λεπτά εργαλεία, κατασκευασμένα από κράμα χαλκού πλούσιο σε κασσίτερο, για να είναι πιο ανθεκτικά», σημειώνει η επιμελήτρια του ΕΑΜ. «Επειδή όμως μιλάμε για τους αρχιτεχνίτες των Μυκηναίων βασιλέων και υψηλών αξιωματούχων –κάτι παρόμοιο με τους μεγάλους οίκους του Καρτιέ, του Ζολώτα κ.ά.–, πιθανότατα είχαν εργαλεία με μύτη από σίδηρο, προερχόμενο από μετεωρίτη. Δεν θα μπορέσουμε όμως να το αποδείξουμε, γιατί τόσο λεπτά εργαλεία θα έχουν σίγουρα διαβρωθεί».

Πηγή: Ν. Ζώης, Καθημερινή