Η Λιβυκή Σίβυλλα από τον Μιχαήλ Άγγελο Μπουοναρότι στην Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό (αριστερά). Λεπτομέρεια της Λιβυκής Σίβυλλας (δεξιά). Για α...
 |
| Η Λιβυκή Σίβυλλα από τον Μιχαήλ Άγγελο Μπουοναρότι στην Καπέλα Σιξτίνα, Βατικανό (αριστερά). Λεπτομέρεια της Λιβυκής Σίβυλλας (δεξιά). |
Για αιώνες «κρυμμένο» από την δημόσια έκθεση, το σχέδιο ήταν ως τις αρχές του έτους που ήρθε στο φως, ακαταγράφητο και άγνωστο στους μελετητές.
Είναι από τα ελάχιστα σχέδια του μεγάλου δημιουργού, που παραμένουν ακόμη σε χέρια ιδιωτών. Θα παραμείνει έτσι και μετά την αναγγελθείσα δημοπρασία του ή θα αποκτηθεί από κάποιο μουσείο; Άγνωστο ακόμη για να ειπωθεί, όμως αυτό το μικρό σχέδιο του Μιχαήλ Άγγελου, που απεικονίζει την άκρη του ποδιού μας Σίβυλλας και δημιουργήθηκε για μία από τις πλέον φιλόδοξες και διάσημες αναθέσεις στην ιστορία της τέχνης, την Καπέλα Σιξτίνα είναι το μόνο, που σχετίζεται με αυτήν και επιπλέον είναι το μοναδικό, που έχει βγει σε δημοπρασία ως τώρα.
Η ανακάλυψή του έτσι είναι εξαιρετικά σημαντική, όχι μόνο επειδή δημιουργήθηκε από έναν από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες όλων των εποχών αλλά και επειδή αποτελεί μία σπάνια προπαρασκευαστική μελέτη για αυτό, που μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα πρωτοποριακό έργο της Ύστερης Αναγέννησης.
 |
| Μελέτη για το δεξί πόδι της Λιβυκής Σίβυλλας στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, περίπου το 1511-12). Κόκκινη κιμωλία σε χαρτί με την υπογραφή «Michelangelo Bona Roti» |
Γεγονός είναι ότι ο Μικελάντζελο σε όλη του τη ζωή σχεδίαζε διαρκώς. Προετοίμαζε με αυτόν τον τρόπο τα έργα του, ανέπτυσσε τις εφευρέσεις του και βελτίωνε τις ιδέες του. Δυστυχώς όμως, τα σωζόμενα φύλλα των σχεδίων του, που αριθμούν τα εξακόσια περίπου αποτελούν μόνο ένα κλάσμα των χιλιάδων, που είχε δημιουργήσει.
Σχεδόν όλες οι γνωστές μελέτες του εκτός από τα αρχιτεκτονικά σχέδια και τα σκίτσα μαρμάρινων ογκόλιθων, που ο καλλιτέχνης συνήθιζε να στέλνει στους τεχνίτες του στο λατομείο, βρίσκονται τώρα σε δημόσιες συλλογές. Έτσι μόνο δέκα περίπου φύλλα, συμπεριλαμβανομένου αυτού του πρόσφατα ανακαλυφθέντος σχεδίου, βρίσκονται σε ιδιωτικά χέρια, καθιστώντας το και γι΄αυτό το λόγο εξαιρετικά σπάνιο.
Για αιώνες «κρυμμένο» από την δημόσια έκθεση, το σχέδιο ήταν ως τις αρχές του έτους που ήρθε στο φως, ακαταγράφητο και άγνωστο στους μελετητές. Στους μήνες έρευνας όμως, που ακολούθησαν οι ειδικοί στον Μιχαήλ Άγγελο αναγνώρισαν ομόφωνα και πέρα από κάθε αμφιβολία το χέρι του καλλιτέχνη. Η δημοπρασία του έτσι τον Φεβρουάριο από τον οίκο Christie’s στη Νέα Υόρκη συνιστά ένα σχεδόν ιστορικό γεγονός. Με διαστάσεις 13,5 χ 11,5 εκατοστά, η τιμή εκτίμησής του είναι από 1,5 ως 2 εκατομμύρια δολάρια.
Η οροφή της Καπέλα Σιξτίνα
Ο Μικελάντζελο Μπουοναρότι γεννήθηκε το 1475 στο Καπρέζε, νοτιοανατολικά της Φλωρεντίας σε μια φτωχή οικογένεια, ευγενών ωστόσο. Αλλά όταν πέθανε στη Ρώμη, το 1564 σε ηλικία 88 ετών -μακροζωία πρωτοφανής για τον 16ο αιώνα- ήταν πλέον ένας εξαιρετικά διάσημος και πλούσιος άνθρωπος.
Στις δύο δεκαετίες μεταξύ 1500 και 1520, που βρισκόταν στο φυσικό και καλλιτεχνικό του απόγειο έζησε και εργάστηκε τόσο στην Φλωρεντία όσο και στην Ρώμη αναλαμβάνοντας πολλά από τα πιο αναγνωρισμένα και μνημειώδη έργα της καριέρας του. Σ΄αυτά συμπεριλαμβάνεται ασφαλώς η παραγγελία από τον Πάπα Ιούλιο Β’ ντε λα Ροβέρε για να ζωγραφίσει τον τεράστιο θόλο της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό.
 |
| Η οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, σε κύκλο η απεικόνιση της Λιβυκής Σύβιλλας. |
Το εγχείρημα ήταν φιλόδοξο, καθώς η επιφάνεια του θόλου έχει έκταση περίπου 530 τετραγωνικά μέτρα, ωστόσο ο Μιχαήλ Άγγελος συνέλαβε ένα περίτεχνο διακοσμητικό πρόγραμμα για αυτό. Σχεδίασε ένα ζωγραφισμένο ψευδαισθητικό αρχιτεκτονικό πλαίσιο που προσομοιάζει σε λευκό μάρμαρο και μέσα σ΄αυτό εννέα διαμερίσματα με επεισόδια από το Βιβλίο της Γένεσης.
Γύρω από τις βιβλικές σκηνές βρίσκονται είκοσι ignudi (αθλητικοί γυμνοί νέοι) καθισμένοι σε ψευδαισθητικά βάθρα δίπλα σε φανταστικά χάλκινα μετάλλια με επεισόδια από το Βιβλίο των Μακκαβαίων. Κάτω από αυτές τις μορφές, επτά Προφήτες εναλλάσσονται με πέντε Σίβυλλες, καθισμένες η καθεμία σε θρόνο γύρω από την οροφή.
Η κόκκινη κιμωλία
Αμέσως μετά την ανάληψη της παραγγελίας για την οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, ο Μιχαήλ Άγγελος άρχισε να εργάζεται σε μελέτες για τις τοιχογραφίες. Τους επόμενους μήνες και χρόνια συνέχισε να παράγει μελέτες προχωρώντας σταδιακά καθώς ζωγράφιζε την οροφή και ολοκλήρωνε το ένα τμήμα του θόλου μετά το άλλο. Μέσω προπαρασκευαστικών σχεδίων μελέτησε κάθε μία από τις μορφές, σχεδιάζοντας σχολαστικά κάθε λεπτομέρεια των στάσεων και της ανατομίας τους.
Συνολικά τέσσερα χρόνια εργάστηκε ο Μιχαήλ Άγγελος στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα και κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου πρέπει να δημιούργησε πολλές εκατοντάδες σχέδια, ωστόσο τα περισσότερα από αυτά έχουν πλέον χαθεί.
 |
| Πορτρέτο του Μιχαήλ Άγγελου, μετά το 1564. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Τμήμα Σχεδίων και Χαρακτήρων, Νέα Υόρκη |
Στις πρώτες μελέτες που έγιναν για το έργο, ο Μιχαήλ Άγγελος χρησιμοποιούσε κυρίως πένα και μελάνι, καθώς και μαύρη κιμωλία. Με την πάροδο του χρόνου ωστόσο, άρχισε να χρησιμοποιεί κόκκινη κιμωλία πιο συχνά, ειδικά για μελέτες της ανθρώπινης μορφής, την οποία σχεδίαζε με βάση ζωντανά μοντέλα. Η κόκκινη κιμωλία θεωρούνταν πιο απαιτητικό μέσο από τη μαύρη, καθώς είναι μία σκληρότερη πέτρα και πιο δύσκολο να σβηστεί από το χαρτί. Ωστόσο ορισμένες από τις ιδιότητές της, όπως η γκάμα των χρωμάτων και η ευκρίνειά της, την καθιστούσαν ιδιαίτερα κατάλληλη για τη σχεδίαση του ανθρώπινου σώματος.
Το συγκεκριμένο φύλλο ανήκει σε μία σημαντική ομάδα μελετών μορφών με κόκκινη κιμωλία, που ο Μιχαήλ Άγγελος έκανε από ζωντανά μοντέλα ως προετοιμασία για τις τοιχογραφίες στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό. Αυτά τα σχέδια θεωρούνται ευρέως τα καλύτερα επιτεύγματα του Μιχαήλ Άγγελου με αυτό το μέσο.
Δύναμη, ακρίβεια, ενέργεια
Η μελέτη του ποδιού είναι προπαρασκευαστική για τη Λιβυκή Σίβυλλα, μία από τις πιο αξιομνημόνευτες φιγούρες της οροφής, ζωγραφισμένη στον τελευταίο κόλπο του ανατολικού άκρου του παρεκκλησίου. Η δύναμη, η ακρίβεια και η ισχυρή ενέργεια του σχεδίου, που εστιάζει στα οπτικά εφέ των δακτύλων της, που πατούν στο έδαφος και έφεραν όλο το βάρος αυτής της μνημειώδους φιγούρας δείχνει τη διαρκή δέσμευση του Μιχαήλ Άγγελου στην προσεκτική αναπαράσταση του ανθρώπινου σώματος.
Η γιγαντιαία φιγούρα της Σίβυλλας, σε κλίμακα περίπου τρεις φορές το φυσικό μέγεθος απεικονίζεται σε μία σύνθετη στάση: Ακινητοποιημένη αλλά και σε κίνηση ενώ κατεβαίνει από τον θρόνο και κρατά ένα τεράστιο ανοιχτό βιβλίο προφητείας, με τις άκρες των ποδιών της να την συγκρατούν ολόκληρη.
 |
| Μελέτες για τη Λιβυκή Σίβυλλα από τον Μιχαήλ Άγγελο Μπουοναρότι. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη |
Εξετάζοντας οι μελετητές προσεκτικά τα περιγράμματα του πίσω μέρους της φτέρνας διέκριναν εξάλλου, ότι ο Μιχαήλ Άγγελος σχεδίασε αρχικά το σχήμα με μία λεπτή γραμμή κιμωλίας και στη συνέχεια το ενίσχυσε με μια πιο έντονη πινελιά. Κάτι, που είναι χαρακτηριστικό της εξερευνητικής μεθόδου εργασίας του υποδηλώνοντας μάλιστα, ότι ρύθμιζε τη στάση του ποδιού ενώ σχεδίαζε.
Σκεφτόταν δηλαδή στο χαρτί, πώς να αποδώσει καλύτερα την τάση του ποδιού ανυψωμένο στα δάχτυλα.
Μικελάντζελο Μπουοναρότι, Οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, 1508-1512, Βατικανό
Σήμερα έτσι, βλέποντας κανείς αυτό το σχέδιο μπορεί να κατανοήσει την πλήρη ένταση της δημιουργικής του δύναμης και να νιώσει σχεδόν την ενέργεια με την οποία το απέδωσε πιέζοντας έντονα την κόκκινη κιμωλία στο χαρτί.
Το σχέδιο μεταφέρθηκε αργότερα στον υγρό σοβά στην οροφή, με την τελική θέση του ποδιού ελαφρώς τροποποιημένη έτσι ώστε το βάρος της Σίβυλλας να υποστηρίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα δάχτυλα των ποδιών. Αυτό καταδεικνύει πόσο αδιάκοπα ο Μιχαήλ Άγγελος προσπαθούσε να τελειοποιήσει το έργο του, ακόμη και στα τελικά στάδια της ζωγραφικής.
Πηγή: Μ. Θερμού, MonoNews
Δεν υπάρχουν σχόλια