Στον καιρό των Φοινίκων...

Εγκαινιάζεται σήμερα, στις 19:00, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η έκθεση «Ελληνες και Φοίνικες στα σταυροδρόμια της Μεσογείου», ...

Εγκαινιάζεται σήμερα, στις 19:00, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, η έκθεση «Ελληνες και Φοίνικες στα σταυροδρόμια της Μεσογείου», στο πλαίσιο της δράσης «Θεσσαλονίκη: Σταυροδρόμι Πολιτισμών», κι έρχεται στο φως η σημαντική αλληλεπίδραση δυο τόσο ιδιαίτερων πολιτισμών. Για την έκθεση ήρθαν αντικείμενα από το Μουσείο του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρυτού, ενώ συνεργάστηκαν πολλά μουσεία και εφορείες αρχαιοτήτων. Ετσι, ευρήματα και αντικείμενα από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Μουσείο Δελφών, από την πανεπιστημιακή ανασκαφή στα Ελεύθερνα, από την Εύβοια, τα Δωδεκάνησα, τη Θάσο, την Πύδνα, την Πάρο, τον Κεραμεικό, την Τούμπα και το Καραμπουρνάκι παίρνουν τη θέση τους σε μια αρχαιολογική αφήγηση που καταγράφει ανάγλυφα και με σαφή τρόπο τόσο την πορεία των Φοινίκων μέσα στην Ιστορία, όσο και -κυρίως- τις σχέσεις που ανέπτυξαν με τον ελλαδικό κόσμο.

Οπως εξήγησε χτες η Πολυξένη Αδάμ - Βελένη, προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Μουσείου, η έκθεση «θέλει να δείξει την αλληλεπίδραση των δύο λαών, από την εποχή ακόμη που οι Φοίνικες, όντες πρώτοι ναυσιπλόοι, ''δίδαξαν'' τους Ελληνες να βγαίνουν κι αυτοί στους θαλάσσιους δρόμους, μέχρι το ουσιαστικό τέλος του φοινικικού πολιτισμού την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου και την κατάλυση της Τύρου». Από τη μεριά της, η Λιάνα Στεφανή, η αρχαιολόγος που επιμελήθηκε την περιοδική αυτήν έκθεση, επισήμανε πως «ακολουθείται μια χρονολογική αφήγηση που ξεκινάει από την ύστερη εποχή του χαλκού, με το μυκηναϊκό πολιτισμό να έχει εμπορικές και θρησκευτικές επιδράσεις από τους Φοίνικες».

Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί πως το όνομα Φοίνικες (με πιθανή προέλευση το δέντρο ή το χρώμα) είναι το όνομα που έδωσαν οι Ελληνες (συναντάται στον Ομηρο, για παράδειγμα) στους λαούς που ζούσαν στα παράλια περίπου του σημερινού Λιβάνου, ενώ οι ίδιοι προσδιορίζονταν ως παιδά της Γης Χαναάν ή εκ των πόλεων που προέρχονταν. Από τον 5ο αιώνα π.Χ. υιοθετούν κι οι ίδιοι το όνομα Φοίνικες. Είναι εντυπωσιακό το πόσες επιδράσεις βρίσκει κανείς σε πάρα πολλές εκφάνσεις: στο θρησκευτικό κομμάτι, ας πούμε, η φοινικιακή θεότητα Αστάρτη συνδυάζεται με τη θεά Αφροδίτη των Ελλήνων, ενώ ο Αρης, ο θεός του πολέμου, έχει ταυτόσημες αναφορές με τον Ρεσέφ των Φοινίκων. Ενα άλλο σημείο «συνάντησης» είναι το αλφάβητο. Στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ., τρεις και πλέον αιώνες μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού, οι Ελληνες υιοθετούν τη γραφή του φοινικικού αλφαβήτου, προσαρμόζοντάς το: προσθέτουν φωνήεντα (η φοινικική γραφή είχε μόνο σύμφωνα και κάθε σύμβολο απεικόνιζε ένα φθόγγο) και δημιουργούν την πρώτη φωνηεντική γραφή της Ευρώπης. Εξάλλου, το αρχαιότερο εύρημα στην Ελλάδα, μια φιάλη από το Ιδαίον Ανδρον στην Κρήτη, είναι φοινικικής προέλευσης.

Από τον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά οι σχέσεις έγιναν ανταγωνιστικές: οι Ελληνες αναπτύσσονται εμπορικά, δημιουργούν πόλεις - κράτη, δημοκρατικούς θεσμούς, ενώ πιο ανατολικά οι Φοίνικες παραμένουν δέσμιοι των δεσποτικών τους συστημάτων. Εξάλλου, αρχίζουν και οι Ελληνοπερσικοί πόλεμοι και οι Φοίνικες τάσσονται με τον πλευρό των Περσών. Ολα αυτά μέχρι τα χρόνια του Μ. Αλεξάνδρου, την κατάκτηση της Τύρου και το τέλος του φοινικικού πολιτισμού.

Στην έκθεση εντυπωσιάζουν πολλά στοιχεία κι άλλα τόσα ευρήματα. Ο γνωστός μύθος της αρπαγής της Ευρώπης εκκινά από το γεγονός ότι η Ευρώπη ήταν μια Φοινικοπούλα πριγκίπισα, αλλά το εκπληκτικό είναι πως η αρχαιολογική έρευνα έδειξε ότι στα μέρη που αναφέρει ο μύθος όντως βρίσκονται φοινικικά ίχνη! Οσον αφορά το εμπόριο των Φοινίκων, αυτοί ήταν ειδικοί στην επεξεργασία της πορφύρας, ενώ εμπορεύονταν και ρητίνη (από τα πολλά δέντρα της περιοχής), γυαλί κι αρώματα.

Για την έκθεση βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη και η διευθύντρια του Μουσείου του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Βηρυτού, Λέιλα Μπάντρε, που δήλωσε «συγκινημένη με τον ιδιαίτερα εκπαιδευτικό τρόπο με τον οποίο στήθηκε η έκθεση. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε την έλευση των Φοινίκων στην Ελλάδα κι όχι το σύνηθες αντίστροφο σε μια έκθεση».

Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι τον Ιούνιο, ενώ θα συνοδευτεί από ειδικό κατάλογο και από εκπαιδευτικό πρόγραμμα.




Πηγή: Εφημερίδα "Αγγελιοφόρος"