Επισκευάζεται και το «σπίτι» της Νίκης της Σαμοθράκης

Εδώ γινόταν η μύηση δεύτερου βαθμού Μπορεί η διάσημη Νίκη της Σαμοθράκης να αποσύρεται από το Λούβρο για να καθαριστούν τα πανέμορφα φ...

Εδώ γινόταν η μύηση δεύτερου βαθμού

Μπορεί η διάσημη Νίκη της Σαμοθράκης να αποσύρεται από το Λούβρο για να καθαριστούν τα πανέμορφα φτερά της και να συνεχίσει έπειτα την πτήση της μέσα στο παρισινό μουσείο, αλλά και τα μνημεία της πατρίδας της έχουν μπει σε ένα πρόγραμμα συντήρησης για τα επόμενα χρόνια.



Με αισθητά λιγότερα χρήματα (1,5 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ, ενώ η συντήρηση της Νίκης θα κοστίσει περίπου 3 εκατ. από χορηγίες τραπεζών) άρχισε μια σειρά έργων στο Ιερό των Μεγάλων Θεών, όπου βρέθηκε αυτό το αριστούργημα, όπως και στο επιβλητικό μεσαιωνικό κάστρο της Σαμοθράκης. Παράλληλα προγραμματίζεται η μεταφορά των αποθηκών σε τρία νέα κτήρια και μία ριζική επισκευή και επανέκθεση στο παλιό Μουσείο του αρχαιολογικού χώρου για να αναδειχθούν τα εκθέματα του Ιερού όπου γίνονταν ιεροτελεστίες μυστηριακής λατρείας στη «Μητέρα Θεά», την Αξίερο, θεότητα συγγενική με την Κυβέλη και τη Δήμητρα, στον Καδμίλο, ιθυφαλλική θεότητα που ταυτίζεται με τον Ερμή, και στους Καβείρους, ιθυφαλλικούς δαίμονες που ταυτίζονται με τους Διόσκουρους.

Μιλούμε δηλαδή για ένα χώρο μοναδικό που υπάρχει στα βορειοδυτικά παράλια του νησιού από το 700 π.Χ. Εκεί, τελούνταν Μυστήρια στα οποία μπορούσαν να μυηθούν καθημερινά οι πάντες, ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, φύλου, ηλικίας ή ακόμη και εθνικής προέλευσης, ενώ στα Ελευσίνια Μυστήρια δικαίωμα μύησης είχαν μόνο οι ελεύθεροι πολίτες και πάντως όχι οι δούλοι. Υπήρχαν και συγκεκριμένα στάδια μύησης. Στον πρώτο βαθμό η μύηση γινόταν στο «Ανάκτορο» και στο δεύτερο βαθμό στο «Ιερό». Οι μύστες έβλεπαν κάποια σύμβολα και μάθαιναν τη σημασία των ιθυφαλλικών απεικονίσεων του Καδμίλου. Οι αποκαλύψεις αυτές τους χάριζαν καλή τύχη και προστασία από τη θάλασσα, ενώ στην Ελευσίνα τους υπόσχονταν μάλλον μεταθανάτια καλή ζωή.

Για την τέλεση των Μυστηρίων χρησιμοποιούσαν πολλά από τα κτήρια που έχουν αποκαλυφθεί από τις έρευνες οι οποίες ξεκίνησαν το 1444 με την επίσκεψη του Κυριακού της Αγκώνας και τις συστηματικές ανασκαφές του Ιερού από Γάλλους αρχαιολόγους από το 1873, κι έπειτα από Αυστριακούς μέχρι το 1938, όταν ο χώρος αποδόθηκε στους Αμερικανούς και το Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι λατρευτικές εκδηλώσεις τελούνταν σε κτήρια όπως το Ανάκτορο, την Ιερή οικία, τη Θόλο της Αρσινόης, το κτήριο με τις χορεύτριες, το Ιερό, την αίθουσα των αναθημάτων, την αυλή του Βωμού, το Θέατρο, τη στοά κ.ά.

Τα λείψανα όλων αυτών χρειάζονται σήμερα συντήρηση γιατί οι προσπάθειες των Αμερικανών τα τελευταία χρόνια έχουν εστιαστεί στη δημοσίευση του υλικού των παλιών ανασκαφών του '50 και '60 και την ερμηνεία των ευρημάτων. Οι ανασκαφές έχουν σταματήσει από το 1995.


«Η γενική κατάσταση του χώρου έχει παραμείνει σχετικά καλή κατά τις τελευταίες δεκαετίες» σύμφωνα με τον προϊστάμενο της ΙΘ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Δημήτρη Μάτσα. Αλλά υπάρχουν κάποιες περιοχές που απαιτούν άμεσα έργα συντήρησης και τακτοποίησης.

Θεατρικός κύκλος

Γι' αυτό την περίοδο 2006-2009 μια ομάδα συντηρητών αρχαιολόγων, αναστηλωτών, τοπογράφων, υδραυλικών μηχανικών και γεωλόγων, Ελλήνων και Αμερικανών, εκπόνησε ένα αναλυτικό πρόγραμμα συντήρησης και διαχείρισης του χώρου του Ιερού. Στόχος η προστασία και ανάδειξη των μνημείων αλλά και η εναργέστερη βίωση από τους σημερινούς επισκέπτες όσων συνέβαιναν εκεί στην αρχαιότητα. Και πόσοι είναι αυτοί οι επισκέπτες; Όχι πολλοί, περί τους 12.000 ετησίως. Αριθμός, που ασφαλώς δεν είναι ανάλογος της σημασίας του Ιερού. Η Σαμοθράκη δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά όπως άλλοι νησιωτικοί προορισμοί του Βορείου Αιγαίου. Έχει όμως διατηρήσει την αυθεντικότητά της. Οι 3.000 κάτοικοί της ζουν από αγροτοκτηνοτροφικές δουλειές, την αλιεία και λιγότερο από τον τουρισμό. Το νησί έχει άλλωστε μόνο δύο ξενοδοχεία και μερικές ακόμα τουριστικές μονάδες.

Ας επανέλθουμε όμως στις επεμβάσεις που έχουν ήδη δρομολογηθεί και «τρέχουν» όχι χωρίς δυσκολίες, γιατί το χειμώνα οι καιρικές συνθήκες καθιστούν το νησί δυσπρόσιτο στους εργαζομένους. «Παρά την ανεργία δεν υπάρχει προθυμία προσέλευσης γιατί και ο μισθός είναι χαμηλός και μόνο από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο μπορούμε ως Εφορεία να τους διαθέσουμε καταλύματα καθώς αυτά δεν έχουν θέρμανση», λέει ο κ. Μάτσας, ο οποίος όμως είναι αισιόδοξος για την πορεία των έργων. Εδώ και ένα χρόνο έχουν αρχίσει εργασίες στο ένα από τα δύο ρέματα που διασχίζει το Ιερό. Έχουν επικεντρωθεί στο ανατολικό ρέμα, γιατί οι πλημμύρες του 2000 είχαν προκαλέσει ζημιές στα άνδηρα πάνω στα οποία ήταν τοποθετημένα μετά τις ανασκαφές τα αρχιτεκτονικά μέλη των μνημείων, που θα μπορούσαν κάποτε να χρησιμοποιηθούν για την αναστήλωση των κτηρίων (σήμερα ορατά μόνο τα θεμέλιά τους).

Στην πρώτη φάση του έργου (ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό 726.000 ευρώ) ανακατασκευάζονται τα άνδηρα, συντηρούνται τα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως και τα υπόλοιπα μνημεία του ανατολικού τομέα. Ανάμεσά τους και το Πρόπυλο του Πτολεμαίου Β'. Εδώ πρέπει να πούμε, ότι το Ιερό είχε πάντοτε την εύνοια των Μακεδόνων βασιλέων καθώς η παράδοση θέλει να έχει συνευρεθεί εκεί ο Φίλιππος Β' με την Ολυμπιάδα απ' όπου γεννήθηκε ο Μέγας Αλέξανδρος, ο οποίος όμως κατηγορούσε τον πατέρα του για το υπερβολικό ενδιαφέρον που έδειχνε γι' αυτό τον τόπο. Οι διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες συνέχισαν να βοηθούν το Ιερό.

Στη δεύτερη φάση θα εξυγιάνουν τα μνημεία του δυτικού τμήματος του Ιερού και στην τρίτη φάση θα μπουν στην κεντρική περιοχή με τα σημαντικότερα κτήρια λατρείας των Μεγάλων Θεών. Για κάθε φάση απαιτούνται τρία χρόνια δουλειάς. Το σημαντικό όμως είναι ότι αυτή τη φορά έχουν και την εύνοια του υπουργείου, ιδίως της γ.γ. Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, που ως αρχαιολόγος και η ίδια παρακολουθεί στενά τα έργα και βοηθά στην άμεση ένταξή τους στο ΕΣΠΑ.

Σχέδιο αποτύπωσης όλων των κτηρίων

Άλλο μεγάλο έργο στη Σαμοθράκη, που εξελίσσεται με γοργούς ρυθμούς, είναι η στερέωση και διαμόρφωση ως επισκέψιμου μνημείου του κάστρου της με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ (800.000 ευρώ). Το έργο «τρέχει» η 15η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και ο προϊστάμενός της, Ιωάννης Κανονίδης, με τους συνεργάτες του. Είναι το κάστρο των Γενοβέζων, που είδε ο Ίων Δραγούμης να προβάλλει το 1909 στην κορυφή ενός απόκρημνου βράχου.

Το μισογκρεμισμένο αυτό κάστρο είναι σημείο αναφοράς στις αναμνήσεις των Σαμοθρακιτών. «Όλοι, ανασύροντας τις παιδικές τους μνήμες, έχουν κάπου εκεί πίσω στο φόντο της διήγησης, ένα μισογκρεμισμένο κάστρο να γεμίζει τις εικόνες των ιστοριών τους. Έναν αιώνα μετά το πέρασμα του Δραγούμη, το κάστρο συνεχίζει να συνιστά σημείο αναφοράς των κατοίκων της Χώρας (των Χουργήσιων) αλλά και να τραβά την προσοχή των επισκεπτών του νησιού, όχι μόνο γιατί η εικόνα του ερειπίου επιδρά γοητευτικά στο φαντασιακό των τελευταίων, αλλά και γιατί αυτή η περικύκλωση άχαρων μεταλλικών ικριωμάτων που έχουν περιδέσει τα εναπομείναντα κουφάρια του, υποδηλώνουν το έμπρακτο ενδιαφέρον της Πολιτείας για το μέλλον (διατήρησης, προστασίας και ανάδειξης) αυτού του μεσαιωνικού οχυρού» σύμφωνα με τον κ. Κανονίδη.

«Από πέρυσι έχουν αρχίσει οι εργασίες στερέωσης των οχυρωματικών περιβόλων και τα αποτελέσματα είναι ήδη ορατά», υποστηρίζει ο έφορος. Κι εδώ οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί κατά τους χειμερινούς μήνες, αλλά και πάνω στο βράχο του φρουρίου δρουν ως ανασταλτικός παράγοντας των έργων. «Γιατί όπως είναι ο βράχος εκτεθειμένος και οι επικρεμάμενες στον γκρεμό του σκαλωσιές στο δριμύ σαμοθρακίτικο χειμώνα, με τις ριπές των βροχών και τη λυσσώδη κάποτε ορμή του Θρακιά, έχουν ως αποτέλεσμα οι εργασίες συχνά να διακόπτονται». Ωστόσο έχει αρμολογηθεί το 90% των επιφανειών των δομικών μελών που βρέθηκαν με σαθρά κονιάματα. Έχει επίσης πραγματοποιηθεί μεγάλο μέρος της στερέωσης και αποκατάστασης των επικίνδυνων λιθοδομών του κάστρου. Το ερχόμενο καλοκαίρι θα ξεκινήσουν οι εργασίες του περιβάλλοντος χώρου, που θα καταστήσουν το κάστρο επισκέψιμο και ασφαλές για το κοινό.


Πηγή: Ν.Κοντράρου-Ρασσιά, Ελευθεροτυπία