Το «αδικημένο» αγγείο

Στο μέσον της μελανόμορφης κύλικας διακρίνουμε το σταματημένο άλογο και, αριστερά, τον αναβάτη του πεσμένο στο έδαφος. Θα μπορούσε να ...

Στο μέσον της μελανόμορφης κύλικας διακρίνουμε το σταματημένο άλογο
και, αριστερά, τον αναβάτη του πεσμένο στο έδαφος.

Θα μπορούσε να είναι η φωτογραφία που θα «έπαιζε» στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων. Ένα τηλεοπτικό καρέ που θα επαναλαμβανόταν διαρκώς στις οθόνες. Τον 5ο αιώνα π.Χ. όμως το στιγμιότυπο από ένα ατύχημα στον ιππόδρομο βρήκε τη θέση του πάνω σε ένα μελανόμορφη κύλικα. 

Η κύλικα θεωρούνταν ιερό σκεύος. Συμβόλιζε την ψυχή μέσα στην οποία χύνεται ο οίνος που χρησιμοποιούνταν σε όλες τις μυστηριακές θυσίες. Με την πρώτη ματιά, μοιάζει αδιάφορη. 

Πρόκειται για μια μελανόμορφη κύλικα βοιωτικού εργαστηρίου που χρονολογείται περί τα 470- 450 π.Χ.  και κοσμείται εξωτερικά με σκηνή ιπποδρομίας. Δείχνει πρόχειρα φτιαγμένη. Τα περιγράμματα είναι αμελώς χαρακτηρισμένα. Λιγοστές, βιαστικά τραβηγμένες, εγχάρακτες γραμμές δηλώνουν τις λεπτομέρειες. Μια προσεκτικότερη ματιά όμως αποκαλύπτει το μυστικό του αγγείου που βρίσκεται στον τέταρτο όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Εκτός από τα άλογα που τρέχουν με τους γυμνούς αναβάτες, εικονίζεται μια σκηνή ατυχήματος. Περίπου στο μέσον της εξωτερικής όψης ένα άλογο έχει σταματήσει δίπλα σ’ένα τετράγωνο αντικείμενο ενώ από την άλλη πλευρά διακρίνεται ένας αναβάτης πεσμένος μπρούμυτα στο έδαφος.

Το ατύχημα συνέβη στο πλέον επικίνδυνο σημείο του ιπποδρόμου που ονομάζεται νύσσα ή καμπτήρ. Είναι το σημείο που υπήρχε ένας πεσσός γύρω από τον οποίο έπρεπε να στρίψουν τα άλογα για να συνεχίσουν το υπόλοιπο της διαδρομής. Εκεί φαινόταν η επιδεξιότητα των ηνιόχων αλλά και η πειθαρχία των αλόγων στις εντολές των αναβατών τους. Εκεί, ουσιαστικά «έπεφταν» όλα μαζί στον εσωτερικό διάδρομο για να πάρουν κλειστά τη στροφή, με αποτέλεσμα να συμβαίνουν διάφορα ατυχήματα, ιδιαίτερα στις αρματοδρομίες. 

Χαρακτηριστική είναι η σκηνή στη ραψωδία της Ιλιάδος, όπου ο Νέστορας συμβουλεύει τον γιο του του Αντίλοχο να πάρει κλειστά τη στροφή για να κερδίσει στα άθλα επί Πατρόκλω. 

Στον ιππόδρομο της Ολυμπίας μάλιστα απέναντι από τη νύσσα υπήρχε ένας στρογγυλός βωμός για τον δαίμονα Ταράξιππο, ο οποίος- όπως λέει και το όνομά του- τάραζε τα άλογα προκαλώντας τους πανικό με συνέπεια τη συντριβή των αρμάτων και τον όλεθρο των αγωνιζομένων. Κι αυτό διότι πίσω από τον Ταράξιππο θεωρούσαν πως κρυβόταν είτε το πνεύμα του Οινόμαου- του Βασιλιά της Πίσας που σκοτώθηκε σε στημένη αρματοδρομία από το γαμπρό του Πέλοπα- είτε του Γλαύκου του γιου του Σισύφου, που είχε σκοτωθεί σε ιππικούς αγώνες, είτε εν γένει τα πνεύματα των αδίκως φονευθέντων κατά τους ιππικούς αγώνες.

Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα via Η Μηχανή του Χρόνου