Μνημεία 280 έργα του ναΐφ ζωγράφου για την προστασία τους

«Θεόφιλος και Ειρήνη»  της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών Η ωραία Αδριάνα των Αθηνών καθιστή κάτω από μια κερασιά να παίζει κιθάρα (ελαιογραφία...

«Θεόφιλος και Ειρήνη» της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών

Η ωραία Αδριάνα των Αθηνών καθιστή κάτω από μια κερασιά να παίζει κιθάρα (ελαιογραφία σε μουσαμά), ένα παγώνι με κλειστή την πλουμιστή ουρά του πάνω σε ένα λαμαρινένιο δοχείο με βρυσάκι, δύο σκυλάκια σε μια ξυλόγλυπτη κορνίζα που κοσμούσε μία άμαξα, αλλά και μια ελαιογραφία με τον Αδάμ και την Εύα είναι μερικά μόνο από τα 19 έργα του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, που κηρύχθηκαν μνημεία ομοφώνως από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. 

Τα 13 έργα ανήκουν στις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, δύο προέρχονται από τη συλλογή έργων τέχνης της Βουλής των Ελλήνων, τρία  από τη συλλογή της Πινακοθήκης του Δήμου Μυτιλήνης και ένα από εκείνη της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών. Τα «χαρακτηριστικά και αξιόλογα έργα με ιδιαίτερη σημασία για την Ιστορία της Τέχνης και τη νεότερη πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας», σύμφωνα με το σκεπτικό που οδήγησε στην κήρυξή τους, έρχονται να προστεθούν στον κατάλογο των ήδη 261 κηρυγμένων έργων του σπουδαίου ναϊφ αυτοδίδακτου ζωγράφου, τα οποία έχουν ήδη τύχει ανάλογης προστασίας από το Υπουργείο Πολιτισμού. 

Η κίνηση αυτή κρίνεται απαραίτητη καθώς ο λαϊκός ζωγράφος φιλοτεχνούσε τα έργα του σε πολλά διαφορετικά σημεία -καταστήματα, καφενεία και σπίτια- και σε εντελώς διαφορετικές επιφάνειες- σε πανί, σε ξύλο, σε χαρτόνι και σε μέταλλο. Και με δεδομένο ότι οι δημιουργίες του είναι εξαιρετικά δημοφιλείς και περιζήτητες στις δημοπρασίες (με αποτέλεσμα κατά καιρούς να εμφανίζονται και πλαστά έργα του στην αγορά) κρίθηκε απαραίτητο να ενισχυθεί το νομοθετικό πλαίσιο. Αυτός είναι και ο λόγος που αποφασίστηκε το 2015 να γίνει εξατομικευμένος χαρακτηρισμός των έργων του επιπλέον του συνολικού χαρακτηρισμού της καλλιτεχνικής παραγωγής του, όπως προέβλεπε υπουργική απόφαση του 1976 στην οποία και γινόταν λόγος για χαρακτηρισμό των έργων του «οπουδήποτε κι αν ευρίσκονται ως χρήζοντα ειδικής κρατικής προστασίας», διατύπωση που οφειλόταν στο γεγονός ότι δεν είναι πλήρως καταγεγραμμένο το διάσπαρτο έργο του ζωγράφου. 

Το εμβληματικό έργο της Εθνικής Πινακοθήκης «Ωραία Αδριάνα».

Τα έργα που προστέθηκαν στον κατάλογο των κηρυγμένων ως μνημείων έργων του Θεόφιλου έχουν θέματα κοσμικά, εμπνευσμένα από την αρχαιότητα και τη μυθολογία, τις θρησκευτικές και λαϊκές παραδόσεις, την ελληνική επανάσταση, αλλά και απλά διακοσμητικά μοτίβα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν το εμβληματικό έργο της Εθνικής Πινακοθήκης «Ωραία Αδριάνα», αλλά και εκείνο της Εταιρείας Λεσβιακών Μελετών υπό τον τίτλο «Θεόφιλος και Ειρήνη» (ανυπόγραφο, ζωγραφική σε καμβά). Στο συγκεκριμένο έργο που βρισκόταν στο κασελάκι του καλλιτέχνη πλάι στην αυτοπροσωπογραφία του Θεόφιλου Χατζημιχάηλ απεικονίζεται μια γυναίκα η οποία ενδεχομένως να ήταν αδελφή ή αρραβωνιαστικιά του. 

Ο αριθμός των έργων του Θεόφιλου Χατζημιχάηλ που έχουν κηρυχθεί ως μνημεία από το 2015 έως και χθες ανέρχονται σε 280 και περιλαμβάνουν έργα από τα  Μουσείο -Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη- Teriade,  Μουσείο Θεόφιλου, Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, Αρχαιολογική- Λαογραφική Συλλογή Νάπης, Μουσείο Νεολληνικής Τέχνης- Πινακοθήκη Ρόδου, Συλλογή Alpha Bank, Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, Λαογραφικού Κέντρου Κίτσου Μακρή, Οικία Κοντού, Δημαρχείο Βόλου και εκκλησιαστικών φορέων στις περιφερειακές ενότητες Μαγνησίας, Θεσπρωτίας και Λέσβο.

Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα