Το υποτιθέμενο κρανίο της «αδελφής της Κλεοπάτρας» ανήκει στην πραγματικότητα σε ένα 11χρονο αγόρι

Το κρανίο από το κτήριο του Οκταγώνου στην Έφεσο. [Credit: Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών / Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο] Μια πρωτοποριακ...

Το κρανίο από το κτήριο του Οκταγώνου στην Έφεσο.
[Credit: Αυστριακή Ακαδημία Επιστημών / Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο]

Μια πρωτοποριακή ανάλυση ενός κρανίου που βρέθηκε στην Τουρκία το 1929 αποδεικνύει μια για πάντα ότι δεν πρόκειται για την Αρσινόη Δ΄, την ετεροθαλή αδελφή της Κλεοπάτρας.

Ένα κρανίο που για καιρό θεωρούνταν ότι προέρχεται από την Αρσινόη Δ΄, ετεροθαλή αδελφή της Κλεοπάτρας, στην πραγματικότητα προέρχεται από ένα έφηβο αγόρι που είχε μια γενετική διαταραχή, σύμφωνα με ερευνητές. Σε μια νέα μελέτη, ο συνδυασμός αξονικών τομογραφιών και ανάλυσης DNA απέδειξε μια για πάντα ότι ο σκελετός, ο οποίος ανακαλύφθηκε στην Τουρκία πριν από έναν αιώνα, δεν ήταν η Αρσινόη.

Το 1929, ένας σκελετός βρέθηκε μέσα σε μια μαρμάρινη σαρκοφάγο σε ένα κτήριο που ονομαζόταν Οκτάγωνο στην Έφεσο, έναν αρχαιολογικό χώρο της Μικράς Ασίας που ήταν γνωστός για τον τεράστιο ναό της Αρτέμιδος, της αρχαίας ελληνικής θεάς του κυνηγιού. Δεν υπήρχαν κτερίσματα ή επιγραφές, αλλά οι αρχαιολόγοι της εποχής κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ταφή έγινε για μια σημαντική νεαρή γυναίκα. Υπέθεσαν ότι η ένοικος του τάφου μπορεί να ήταν η Αρσινόη Δ΄, η οποία πήρε τα όπλα εναντίον της ετεροθαλής αδελφής της και του Ιουλίου Καίσαρα και ηγήθηκε της πολιορκίας της Αλεξάνδρειας το 48 έως το 47 π.Χ. Η Αρσινόη και τα στρατεύματά της έχασαν τη μάχη αυτή και αναζήτησε άσυλο στο ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο. Το 41 π.Χ., όταν ήταν 22 ετών, ο Μάρκος Αντώνιος διέταξε την εκτέλεση της Αρσινόης.

Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε την Παρασκευή (10 Ιανουαρίου) στο περιοδικό Scientific Reports, ομάδα ερευνητών εξέτασε εκ νέου την πιθανότητα το κρανίο που βρέθηκε πριν από έναν αιώνα να ήταν η ετεροθαλής αδελφή της Κλεοπάτρας. Η ραδιοανάλυση των λειψάνων τους τοποθέτησε την ημερομηνία θανάτου του ατόμου μεταξύ 205 και 36 π.Χ., η οποία ευθυγραμμίζεται με τον ιστορικά καταγεγραμμένο θάνατο της Αρσινόης. Ωστόσο, το στάδιο ανάπτυξης του σκελετού υπέδειξε ότι το άτομο ήταν μόλις 11 έως 14 ετών - πολύ μικρότερο από την Αρσινόη.

«Αλλά μετά ήρθε η μεγάλη έκπληξη», δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Gerhard Weber, καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. «Σε επανειλημμένες δοκιμές, τόσο το κρανίο όσο και το μηριαίο οστό έδειξαν σαφώς την παρουσία χρωμοσώματος Υ - με άλλα λόγια, ενός αρσενικού».

Το κρανίο που βρέθηκε στο κτήριο του Οκταγώνου στην Έφεσο υποβάλλεται σε μικρο-CT σάρωση στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
[Credit: Gerhard Weber / Πανεπιστήμιο της Βιέννης]

Επειδή τα οστά του κρανίου ήταν λεπτότερα και πιο εύθραυστα από ό,τι αναμενόταν, οι ερευνητές διερεύνησαν περαιτέρω τον σκελετό και ανακάλυψαν παραμορφώσεις που δεν είχαν παρατηρηθεί προηγουμένως.

Μία από τις κρανιακές ραφές - οι κυματιστές γραμμές στο κρανίο όπου τα επιμέρους οστά ενώνονται κατά τη διάρκεια της ζωής - είχε ήδη κλείσει, κάτι που κανονικά δεν συμβαίνει πριν από την ηλικία των 65 ετών. Το πρόωρο κλείσιμο αυτής της κρανιακής ραφής προκάλεσε ασυμμετρία στο κρανίο του αγοριού.

Το πιο εντυπωσιακό, σημείωσαν οι ερευνητές στη μελέτη τους, ήταν το ανώμαλο σχήμα της άνω γνάθου του ατόμου, σε συνδυασμό με τουλάχιστον ένα δόντι που δεν είχε κανένα ίχνος φθοράς. Και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά υποδηλώνουν ότι το αγόρι είχε μια δυσλειτουργική άνω γνάθο και ενδεχομένως μια μικρή, ανώμαλα προσανατολισμένη κάτω γνάθο.

Μια πιθανή εξήγηση για αυτά τα χαρακτηριστικά του κρανίου και των γνάθων είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που ονομάζεται σύνδρομο Treacher Collins (TCS), σύμφωνα με τους ερευνητές. Η πάθηση αυτή επηρεάζει την ανάπτυξη του προσώπου και του κεφαλιού, προκαλώντας μικρό σαγόνι, μάτια με κλίση προς τα κάτω και προβλήματα ακοής και όρασης. Αν και η ομάδα προσπάθησε να χρησιμοποιήσει γενετική ανάλυση για να εντοπίσει το TCS στο έφηβο αγόρι, τα τμήματα DNA που διασώθηκαν δεν ήταν επαρκή για να το αποδείξουν.

Αλλά το γιατί αυτό το αγόρι με αναπτυξιακές διαταραχές θάφτηκε στην περίφημη τοποθεσία Οκτάγωνο στην Έφεσο παραμένει ένα μυστήριο, γράφουν οι ερευνητές στη μελέτη.

«Αυτό που μπορούμε τώρα να πούμε με βεβαιότητα είναι ότι το πρόσωπο που θάφτηκε στο Οκτάγωνο δεν ήταν η Αρσινόη Δ' και η αναζήτηση των λειψάνων της πρέπει να συνεχιστεί», κατέληξαν στη μελέτη.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Weber, G.W., Šimková, P.G., Fernandes, D. et al. The cranium from the Octagon in Ephesos. Sci Rep 15, 943 (2025). https://doi.org/10.1038/s41598-024-83870-x

Πηγή: K. Killgrove, Live Science