Ρωμαϊκή ταφή βρεφικών διδύμων στην Κροατία συνδέεται με δηλητηρίαση από μόλυβδο

Καλλιτεχνική αναπαράσταση των ταφών 14-1 (αριστερά) και 14-2 (δεξιά). Σχέδιο του M. Daniel Watkins. [Credit: A. Osterholtz et al., Journal o...

Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων για την τύχη του μοναδικού ευρήματος στον λόφο Παπούρα

Μεσσηνία: Άμεσες στερεωτικές εργασίες στο Διατηρητέο Δημοτικό Σχολείο Κάτω Αμπελοκήπων

Καλλιτεχνική αναπαράσταση των ταφών 14-1 (αριστερά) και 14-2 (δεξιά). Σχέδιο του M. Daniel Watkins. [Credit: A. Osterholtz et al., Journal of Archaeological Science, Reports (2025) - Αυτή η εικόνα χρησιμοποιείται υπό τους όρους της άδειας CC BY-NC-ND για μη εμπορικούς, εκπαιδευτικούς και ενημερωτικούς σκοπούς]. 

Στην παραθαλάσσια πόλη Trogir της Κροατίας, οι αρχαιολόγοι αποκάλυψαν μια ταφή στο ρωμαϊκό νεκροταφείο του Dragulin, η οποία ρίχνει φως στη βρεφική θνησιμότητα, τη μητρική υγεία και τα κοινωνικά έθιμα της ρωμαϊκής περιόδου. 

Η ανασκαφή του 2016, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της κατασκευής ενός ιδιωτικού χώρου στάθμευσης, αποκάλυψε τα λείψανα αδελφικών δίδυμων βρεφών - ενός αγοριού και ενός κοριτσιού - που είχαν ταφεί πρόσωπο με πρόσωπο. Τα ευρήματα, τα οποία δημοσιεύονται στην επιθεώρηση Journal of Archaeological Science:Reports, μελετήθηκαν από διεθνή ομάδα ερευνητών.

Η γενετική ανάλυση επιβεβαίωσε ότι τα μωρά ήταν δίδυμα, τα οποία πιθανότατα πέθαναν κατά ή λίγο μετά τη γέννησή τους, κάποια στιγμή μεταξύ του τέλους του 1ου και του τέλους του 2ου αιώνα μ.Χ. Το γεγονός ότι θάφτηκαν μαζί στον ίδιο τάφο υποδηλώνει ότι πέθαναν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα το ένα από το άλλο. Όπως περιέγραψε η Δρ Anna Osterholtz του Πανεπιστημίου του Μισισιπή, επικεφαλής ερευνήτρια του έργου, η ταφή βρέθηκε σε ένα τμήμα του νεκροταφείου που θα προοριζόταν για τα νεότερα μέλη της κοινότητας.

Οι σκελετοί, αν και ελάχιστα διατηρημένοι, περιείχαν σημαντικά στοιχεία για την υγεία των διδύμων και της μητέρας τους. Και τα δύο βρέφη παρουσίαζαν σημάδια σοβαρών, χρόνιων μεταβολικών ασθενειών, όπως σκορβούτο και ραχίτιδα, που προκαλούνταν από ελλείψεις σε βιταμίνη C και βιταμίνη D, αντίστοιχα. Οι ασθένειες ήταν πιθανότατα αποτέλεσμα του υποσιτισμού της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Όπως περιέγραψαν οι ερευνητές, τα βρέφη κάτω των έξι μηνών αντλούν όλη τη διατροφή τους από τις μητέρες τους, είτε στη μήτρα είτε μέσω του μητρικού γάλακτος.

Μια πιο ανησυχητική πιθανή προσθήκη στην κατάστασή τους είναι η δηλητηρίαση από μόλυβδο, ένας τοξικός κίνδυνος που είναι διάχυτος στη ρωμαϊκή αστική ζωή. Ο μόλυβδος χρησιμοποιούνταν ευρέως σε σωλήνες νερού, μαγειρικά σκεύη, χρώματα, ακόμη και ως γλυκαντικό και συντηρητικό στο κρασί και τα τρόφιμα. Η έκθεση σε μόλυβδο μπορεί να διαταράξει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, να επηρεάσει τη νευρολογική ανάπτυξη και συνδέεται με υπερβολικές αποβολές, θνησιγένειες και βρεφική θνησιμότητα. Οι παθήσεις των οστών των διδύμων -όπως το υπερβολικό πορώδες και η μη φυσιολογική ανάπτυξη των οστών- είναι παρόμοιες με αυτές που προκαλούνται από τη χρόνια έκθεση σε μόλυβδο. Ενώ οι σκελετοί των διδύμων δεν αναλύθηκαν χημικά για μόλυβδο, τα επίπεδα μολύβδου σε σκελετούς της ρωμαϊκής περιόδου από κοντινές περιοχές της Κροατίας έχουν βρεθεί σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα.

Παθολογικός σχηματισμός οστού και αυξημένο πορώδες εντοπίστηκαν σε άτομα. [Credit: A. Osterholtz et al., Journal of Archaeological Science, Reports (2025) - Αυτή η εικόνα χρησιμοποιείται υπό τους όρους της άδειας CC BY-NC-ND για μη εμπορικούς, εκπαιδευτικούς και ενημερωτικούς σκοπούς.]

«Η μητέρα τους ήταν απίθανο να είναι σε θέση να παράγει μητρικό γάλα που θα ήταν αρκετά θρεπτικό για να βοηθήσει, πιθανώς λόγω της αυξημένης έκθεσης σε μόλυβδο που επίσης μεταδόθηκε μέσω του μητρικού γάλακτος», σημειώνει η μελέτη.

Παρά τη σύντομη ζωή τους, το γεγονός ότι τα δίδυμα θάφτηκαν υποδηλώνει τον συναισθηματικό αντίκτυπο της απώλειάς τους. Η προσεκτική τοποθέτηση των σωμάτων τους, πρόσωπο με πρόσωπο, είναι μια σπάνια και πρωτοφανής χειρονομία. «Αν και πιθανώς επεκτείνει τα σύγχρονα συναισθήματα στο παρελθόν, η στάση της ταφής τους μας υποδηλώνει ότι δαπανήθηκε προσοχή στην τοποθέτηση των ταφών, ότι αγαπήθηκαν και θα λείψουν στην οικογένειά τους», έγραψαν οι ερευνητές.

Αυτή η δίδυμη ταφή είναι σημαντική όχι μόνο ως μοναδικό παράδειγμα αυτής της πρακτικής στη ρωμαϊκή Κροατία, αλλά και ως η πρώτη δημοσιευμένη οστεοβιογραφία του νεκροταφείου Dragulin. Η μελέτη, που διεξήχθη από τους Osterholtz, Mario Novak, Mario Carić και Lujana Paraman, ρίχνει περαιτέρω φως στη ρωμαϊκή υγεία και θνησιμότητα και προστίθεται στις αυξανόμενες ενδείξεις για περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η μόλυνση από μόλυβδο, που μπορεί να έπαιξαν ρόλο στους θανάτους ατόμων, ακόμη και πολιτισμών.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Osterholtz, A., Novak, M., Carić, M., & Paraman, L. (2025). Death and burial of a set of fraternal twins from Tragurium: An osteobiographical approach. Journal of Archaeological Science, Reports, 62(105071), 105071. doi:10.1016/j.jasrep.2025.105071

Πηγή: Archaeology News