Βέλος από πυριτόλιθο βρέθηκε ενσωματωμένο σε ανθρώπινο πλευρό, από βολή που έγινε πριν από 4.000 χρόνια

Αιχμή βέλους από πυριτόλιθο ενσωματωμένη σε ανθρώπινο πλευρό, που βρέθηκε στη θέση Roc de les Orenetes (Queralbs, Ripollès). [Credit: Maria ...

Αιχμή βέλους από πυριτόλιθο ενσωματωμένη σε ανθρώπινο πλευρό, που βρέθηκε στη θέση Roc de les Orenetes (Queralbs, Ripollès).
[Credit: Maria D. Guillén / IPHES-CERCA]

Στη θέση Roc de les Orenetes, μια ταφική κοιλότητα που βρίσκεται στα Πυρηναία της Girona (βορειοανατολική Ισπανία), ένα θραύσμα ανθρώπινης πλευράς με μια αιχμή βέλους από πυριτόλιθο ακόμη ενσωματωμένη σε αυτό παρείχε αδιάσειστα στοιχεία βίας που συνέβη πριν από τέσσερις και πλέον χιλιετίες.

Αυτό που είναι εξαιρετικό δεν είναι μόνο η αιχμή του βέλους, που εκτοξεύθηκε από πίσω και σφηνώθηκε ανάμεσα στα πλευρά, αλλά και το γεγονός ότι το οστό παρουσιάζει σημάδια αναγέννησης: το θύμα επέζησε, τουλάχιστον για ένα διάστημα, μετά την επίθεση.

Η ανακάλυψη, που έγινε κατά τη διάρκεια της τελευταίας ανασκαφικής περιόδου υπό την καθοδήγηση του Dr. Carlos Tornero, καθηγητή Προϊστορίας στο Universitat Autònoma de Barcelona (UAB) και ερευνητή στο Institut Català de Paleoecologia Humana i Evolució Social (IPHES-CERCA), προσφέρει πληροφορίες για την κοινωνική δυναμική των κοινοτήτων που κατοικούσαν στα βουνά αυτά κατά την τρίτη χιλιετία π.Χ.. Πρόκειται για άμεση, σχεδόν ιατροδικαστική, απόδειξη ενός συγκεκριμένου επεισοδίου σύγκρουσης.

Αρχαιολογικές ανασκαφικές εργασίες κατά τη διάρκεια του Ιουνίου στη θέση Roc de les Orenetes (Queralbs, Ripollès). [Credit: IPHES-CERCA]

Το Roc de les Orenetes δεν είναι ένας οποιοσδήποτε χώρος ταφής. Κατά τη διάρκεια δύο ή τριών αιώνων, αυτή η σπηλιά στο ψηλό βουνό φιλοξένησε τα λείψανα τουλάχιστον 60 ατόμων που ήταν πιθανότατα μέλη μιας ενιαίας ομάδας.

Μέχρι στιγμής, έχουν ανακτηθεί περισσότερα από 6.000 θραύσματα οστών, τα οποία μελετήθηκαν υπό τη διεύθυνση του Dr. Miguel Ángel Moreno, ειδικού στην Οστεοαρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Οι αναλύσεις αποκαλύπτουν έναν πληθυσμό αποτελούμενο κυρίως από ενήλικες άνδρες, αν και υπάρχουν επίσης γυναίκες και παιδιά, όλοι τους προσαρμοσμένοι σε ένα σκληρό περιβάλλον.

Οι σκελετοί τους και τα σημάδια έντονης σωματικής δραστηριότητας υποδεικνύουν έναν τρόπο ζωής συνδεδεμένο με την κτηνοτροφία και την εκμετάλλευση των πόρων των Πυρηναίων, ενώ η χρήση του σπηλαίου ως ταφικού χώρου επί γενεές υποστηρίζει την ιδέα μιας βαθιάς σύνδεσης με τη γη.

Αλλά δεν ήταν όλα αρμονικά: προηγούμενες μελέτες είχαν ήδη εντοπίσει σκόπιμα κατάγματα, σημάδια από τσεκούρια και μαχαίρια, ακόμη και αιχμές βελών από πυριτόλιθο διάσπαρτες ανάμεσα στα λείψανα. Ωστόσο, μέχρι τώρα δεν υπήρχε βεβαιότητα για το αν τα τελευταία αποτελούσαν μέρος ταφικών τελετουργιών ή ίχνη πραγματικών πράξεων βίας.

Μια άλλη άποψη της αιχμής βέλους από πυριτόλιθο ενσωματωμένη σε ανθρώπινο πλευρό, που βρέθηκε στη θέση Roc de les Orenetes (Queralbs, Ripollès).
[Credit: Maria D. Guillén / IPHES-CERCA]

Η βολή που διέσχισε τον χρόνο

Η αιχμή βέλους που βρέθηκε στο πλευρό δεν αφήνει καμία αμφιβολία. Το θραύσμα του οστού, που αναλύθηκε από την ομάδα του Dr. Moreno, δείχνει πώς το βέλος εισήλθε από την πλάτη και σφηνώθηκε στο οστό, το οποίο με την πάροδο του χρόνου ανέπτυξε αναγεννώμενο ιστό γύρω του. «Η τροχιά υποδηλώνει αιφνιδιαστική επίθεση από πίσω», εξηγεί ο Moreno. «Μπορούμε τώρα να προσδιορίσουμε τη δύναμη της σύγκρουσης, τον τύπο του όπλου που χρησιμοποιήθηκε, ακόμη και τις σχετικές θέσεις του επιτιθέμενου και του θύματος».

Το τραύμα δεν ήταν απαραίτητα θανατηφόρο. Σύμφωνα με τον Dr. Tornero, το βέλος θα μπορούσε να προκαλέσει θάνατο επί τόπου -λόγω αιμορραγίας ή κατάρρευσης των πνευμόνων- ή μέρες αργότερα, λόγω μόλυνσης. «Αν η αιχμή του βέλους εγκλωβίστηκε μεταξύ των πλευρών και το σώμα κατάφερε να ξεπεράσει τη μόλυνση, είναι πιθανό το άτομο αυτό να πέθανε από άλλα αίτια», σημειώνει.

Για να διευκρινιστεί αυτό, το θραύσμα υποβάλλεται σε μικροτομογραφία με ακτίνες Χ στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας για την Ανθρώπινη Εξέλιξη (CENIEH) στο Μπούργκος, ενώ θα ακολουθήσουν χημικές και γονιδιωματικές αναλύσεις σε εργαστήρια της Βαρκελώνης και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το Roc de les Orenetes εδραιώνει έτσι τη θέση του ως βασικός τόπος για την κατανόηση των τρόπων ζωής και των συγκρούσεων στις προϊστορικές κοινωνίες της νότιας Ευρώπης. Τα σημάδια βίας που είχαν εντοπιστεί προηγουμένως - χτυπήματα με τσεκούρι, κατάγματα - είχαν ήδη υποδηλώσει συγκρούσεις, αλλά αυτό το βέλος παρέχει μια σκηνή παγωμένη στο χρόνο: ένας πυροβολισμός, μια πληγή και μια φευγαλέα επιβίωση.

Πηγή: LBV Magazine