Αρχαιοελληνική κιβωτός σε παρακμή

Αντιμέτωπο με πρωτοφανή φαινόμενα δυσλειτουργίας βρίσκεται τους τελευταίους μήνες το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι γνωστά τα προβλήμα...

Αντιμέτωπο με πρωτοφανή φαινόμενα δυσλειτουργίας βρίσκεται τους τελευταίους μήνες το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Είναι γνωστά τα προβλήματα που προκαλούν οι κραυγαλέες ελλείψεις σε μόνιμο προσωπικό και οι οποίες καλύφθηκαν προσωρινά (έως τον Οκτώβριο) με την πρόσληψη 115 εποχικών υπαλλήλων. Αίθουσες κλειστές (την περασμένη Κυριακή και παρά τις προσλήψεις άνοιξαν οι είκοσι από τις 65), ωράριο μέχρι τις 4 το απόγευμα ακόμα και τους θερινούς μήνες, το πωλητήριο κλειστό την τελευταία ημέρα της εβδομάδας, η καθαριότητα των εξωτερικών χώρων και η συντήρηση του κήπου αφημένα στην καλή πρόθεση των Φίλων του Μουσείου.



Η εικόνα αποτελμάτωσης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου προκαλεί θλίψη σε κάθε Ελληνα. Είναι το πρώτο μουσείο της χώρας, μια συναρπαστική κιβωτός του αρχαιοελληνικού κόσμου σε παρακμή. Και σε καταφανή αντιδιαστολή με το λαμπερό νέο Μουσείο της Ακρόπολης, που χαίρει άκρας υγείας αυξάνοντας επισκέπτες και επιδοκιμαστικά σχόλια. Τι συμβαίνει και τα δύο μουσεία ακολουθούν διαμετρικά αντίθετα πορείες;

Σαν να είναι εφορία

«Γιατί το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο λειτουργεί όπως και η τελευταία δημόσια υπηρεσία», συμφωνούν οι δύο διακεκριμένοι αρχαιολόγοι που φιλοξενούμε σήμερα, ο κ Χρίστος Ντούμας και ο κ. Πέτρος Θέμελης. Το ίδιο πιστεύει και ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Σταύρος Μπένος. Ο ίδιος ο διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου, Νίκος Καλτσάς, παραδέχεται ότι τα πάντα που αφορούν τη λειτουργία του εξαρτώνται από το υπουργείο Πολιτισμού.


Κανένα ίχνος αυτοδιοίκησης πουθενά, ούτε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ούτε στα περισσότερα κρατικά μουσεία. Τα διέπει το ίδιο νομικό καθεστώς που διέπει τις οικονομικές εφορίες ή ένα υποκατάστημα της ΕΥΔΑΠ. Καμία διαφορά. Σε αντίθεση με το Μουσείο της Ακρόπολης, που «προικίστηκε» (και πολύ σωστά) με νομικό πρόσωπο (δημοσίου δικαίου) και το οποίο του επιτρέπει διοικητική αυτοτέλεια και ευελιξία.


Ακόμα και στις περιπτώσεις που οι διευθυντές έλαβαν πρωτοβουλίες για να ανοίξουν τις πόρτες των μουσείων τους σε ένα ευρύτερο κοινό (από τα φωτεινά παραδείγματα, ο εκλιπών Δημήτρης Κωνστάντιος του Βυζαντινού Μουσείου) η γενική εικόνα μπορεί να είναι αποκαρδιωτική. Κάντε μια βόλτα από το ανακαινισμένο Βυζαντινό της Αθήνας και καμαρώστε την καμαρούλα της υποδοχής, το «εκδοτήριο εισιτηρίων» (μια ευγενική κυρία κόβει τα εισιτήρια όπως τα κόβουν στα γήπεδα, ούτε υποψία ηλεκτρονικού υπολογιστή ή οτιδήποτε «ηλεκτρικού» τριγύρω) ή το «πωλητήριο» (λιγοστές εκδόσεις πάνω σε έναν πάγκο). Ολα φωνάζουν: αλλαγή τώρα! Ας αρχίσουμε από το νομικό καθεστώς.

Ούτε την Κυριακή...

Παρά την πρόσληψη 115 εποχικών υπαλλήλων, οι «τρύπες» που προκάλεσαν τις εκτεταμένες δυσλειτουργίες των περασμένων εβδομάδων δεν λένε να κλείσουν. Tις Κυριακές καταβάλλεται προσπάθεια να λειτουργούν οι «βασικές» αίθουσες, ήτοι οι 20 από τις 65. Πάντως, από τη στιγμή που εμφανίστηκαν οι αρρυθμίες στο πρώτο μουσείο της χώρας, η διεύθυνσή του προχώρησε σε αναπροσαρμογές των εισιτηρίων. «Οταν λειτουργούν ελάχιστες αίθουσες έχουμε ελεύθερη είσοδο», μας ενημερώνει ο κ. Καλτσάς, «ενώ όποτε έχουμε ανοιχτές μόνο τις βασικές αίθουσες, κατεβάζουμε το αντίτιμο από τα 7 στα 3 ευρώ».

Χρίστος Ντούμας, αρχαιολόγος

Έσοδα και αυτονόμηση

Ο αρχαιολόγος και σημαντικός μελετητής του πολιτισμού του Αιγαίου Χρίστος Ντούμας δίνει μια γλαφυρή εικόνα της κατάστασης εν γένει στα ελληνικά μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους. «Αυτήν τη στιγμή η έλλειψη πιστώσεων είναι τόσο δραματική που μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι ξεμένουν από χαρτί τουαλέτας»!


Όταν η συζήτηση επιστρέφει στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών επαναδιατυπώνει μια πρόταση που έχει καταθέσει και στη γενική γραμματέα του υπουργείου Πολιτισμού Λένα Μενδώνη. «Η δική μου σκέψη είναι ότι οι διευθυντές των μεγάλων μουσείων, και φυσικά του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά και οι προϊστάμενοι των Εφορειών Αρχαιοτήτων θα πρέπει να εξουσιοδοτηθούν από την Πολιτεία ώστε να μπορούν να εκμεταλλεύονται οικονομικά ευρήματα. Μιλάω για εμπορική αξιοποίηση και όχι εκπόρνευση. Γιατί ένας έφορος αρχαιοτήτων να μην μπορεί να παραγγείλει να σχεδιαστεί ένα αντικείμενο προς πώληση με αφορμή κάποιο αγγείο που βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο τον οποίο διοικεί;».


Στην ουσία ο κ. Ντούμας μιλάει για θεσμική αυτονόμηση μουσείων και αρχαιολογικών χώρων από το κράτος. «Από τα έσοδα που θα προκύψουν από την πώληση του συγκεκριμένου δώρου ένα μικρό μέρος θα πηγαίνει στο Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων, και τα υπόλοιπα να μένουν στο μουσείο ή στον αρχαιολογικό χώρο για να επιλύουν τα δικά τους προβλήματα». Ο κ. Ντούμας δεν έχει ψευδαισθήσεις. «Δεν θα το κάνουν γιατί αν προχωρήσει μια ανάλογη ρύθμιση ο εκάστοτε υπουργός Πολιτισμού δεν θα μπορεί να κάνει τα ρουσφέτια του». Προτείνει επίσης οι διευθυντές των μουσείων να διορίζονται με αξιοκρατικά κριτήρια και κάθε χρόνο να αξιολογούνται ανάλογα με τις οικονομικές τους επιδόσεις, τα έσοδα που θα παρουσιάζουν. «Να δείτε τότε πόσα πολλά περισσότερα θα εισπράττει το ΤΑΠΑ!».

Πέτρος Θέμελης, αρχαιολόγος

Επειγόντως μάνατζερ!

Για τον Πέτρο Θέμελη,τον αρχαιολόγο που ταύτισε το όνομά του με το σημαντικό ανασκαφικό έργο στην Αρχαία Μεσσήνη, το θέμα του πρώτου μουσείου της χώρας πάει πολύ πιο πέρα από τα πρόσκαιρα ζητήματα των ελλείψεων προσωπικού φύλαξης. «Πρόκειται για το Εθνικό Μουσείο αλλά κοιτάξτε όλη τη χώρα. Παντού χαμένες ευκαιρίες. Το Μουσείο Ηρακλείου κλειστό για τόσα πολλά χρόνια. Σαν να μη μας ενδιαφέρει». Ο Πέτρος Θέμελης με την εμπειρία των 75 χρόνων του δεν μασάει τα λόγια του. «Θα μπορούσαμε να έχουμε έσοδα, ζεστό χρήμα, από τόσο σπουδαία μουσεία, τόσο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους. Πόσα πράγματα σε αυτήν τη χώρα μπορούν να σου αποδώσουν ρευστό άμεσα, τώρα! Κι όμως, ένα μουσείο μπορεί. Το εισιτήριο, το αντίγραφο που θα αγοράσει ένας τουρίστας είναι ρευστό που μπαίνει αμέσως στα ταμεία του κράτους. Κι εμείς τι κάνουμε; Κοιτάξτε τα εκδοτήρια, τα πωλητήρια, τα καφέ».


Από αυτήν την άποψη το Μουσείο της Ακρόπολης αποτελεί για τον κ. Θέμελη παράδειγμα που οφείλουν να ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα μεγάλα μουσεία. «Στο σημείο που βρισκόμαστε είναι το ελληνικό κράτος υποχρεωμένο να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα θέματα σε νέες βάσεις. Πρέπει να αυτονομήσουμε τα μουσεία μας, ο στόχος να είναι η μέγιστη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια προκειμένου να παρέχουν υπηρεσίες επιπέδου. Ο διευθυντής του να εκλέγεται ύστερα από διεθνή διαγωνισμό και δεν χρειάζεται να είναι υποχρεωτικά Ελληνας. Ενας διευθυντής που να ξέρει από διοίκηση, να είναι σε θέση να πολλαπλασιάσει τα έσοδα. Χρειαζόμαστε ιδιωτικά κριτήρια για να βελτιώσουν τις υπηρεσίες και τη λειτουργία τους. Το κάθε μουσείο θα μπορεί να προσλαμβάνει συντηρητές, καθαρίστριες. Εδώ σε επαρχιακά μουσεία καίγονται λάμπες και δεν αντικαθίστανται. Είναι περίοδος κρίσης, έχουμε την ευκαιρία και τον χρόνο να σκεφτούμε. Είμαστε ασυγχώρητοι αν συνεχίσουμε στον ίδιο δρόμο.

Σταύρος Μπένος, πρώην υπουργός Πολιτισμού

Φταίνε παθογένειες δεκαετιών

Ο Σταύρος Μπένος διετέλεσε υπουργός Πολιτισμού και είναι ο άνθρωπος που ίδρυσε πριν από τρία χρόνια το «Διάζωμα», μια πρωτοβουλία που φέρνει κοντά κράτος και ιδιωτικό κεφάλαιο προς όφελος της αναστήλωσης και της ανάδειξης αρχαίων θεάτρων.Αναρωτιέται γιατί το καλό παράδειγμα του Μουσείου της Ακρόπολης δεν επεκτάθηκε. Μήπως «ξεχάστηκαν» από την αγωνία να κατασκευαστεί το νέο Μουσείο της Ακρόπολης (που μοιραία απορρόφησε μεγάλο μέρος της «προσοχής») ή να κατασκευαστούν – ανακαινιστούν άλλα περιφερειακά μουσεία; «Τίποτε από όλα αυτά δεν φταίει», υποστηρίζει ο Σταύρος Μπένος. «Αυτό που φταίει είναι οι εγκατεστημένες για δεκαετίες παραλυτικές παθογένειες για τον τρόπο λειτουργίας των μεγάλων πολιτιστικών μονάδων και αρχαιολογικών χώρων». Αυτό σημαίνει για τον Σταύρο Μπένο ότι όλα τα σημαντικά μουσεία πρέπει να αποκτήσουν ξεχωριστή διοίκηση και να διοικούνται με σύγχρονους όρους πολιτιστικής διαχείρισης. «Αυτό σημαίνει, πολύ απλά, μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι ανοιχτοί και φιλικοί στους πολίτες του κόσμου με διευρυμένα ωράρια, σύγχρονα πολυμέσα ενημέρωσης και πωλητήρια, καθώς και δρώμενα, δρώμενα, δρώμενα εντός και εκτός του κυρίως χώρου».


Πηγή: Δ.Ρηγόπουλος, Εφημερίδα Καθημερινή
Πηγή εικόνων: Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,Βικιπαίδεια, Εφημερίδα Ελευθεροτυπία, Report24, IMIC2011