«Τι δουλειά έχετε εσείς με τον Καποδίστρια;» . Ο τόνος της φωνής του και το διαπεραστικό, αυστηρό βλέμμα του με έκαναν να χαμηλώσω τα ...
«Τι δουλειά έχετε εσείς με τον Καποδίστρια;». Ο τόνος της φωνής του και το διαπεραστικό, αυστηρό βλέμμα του με έκαναν να χαμηλώσω τα μάτια μου. Πράγματι, με τι ανάστημα προσεγγίζω εγώ αυτό το θέμα;
Επίσης, το ερώτημα μου το απηύθυνε ένας απόγονος του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, του Ιωάννη Καποδίστρια, ο Βιάρος-Αυγουστίνος Καποδίστριας, ο τελευταίος σε μια διαδοχή αρρενοκρατίας και 3ης γενεάς, από το κλαδί του μικρού αδελφού του Κυβερνήτη, Γεωργίου.
Γεννημένος το 1933 στην Κέρκυρα, σήμερα ζει στην Αθήνα και με υποδέχθηκε στο σπίτι του, μαζί με τη σύζυγό του και την κόρη του Ναταλία.
«Είμαι η τρίτη κόρη του πατέρα μου και της Δωροθέας Καποδίστρια, το γένος Στεργιάδη. Μαζί με τις 2 αδελφές μου - Κορίνα και Τατιάνα- ήμαστε οι τελευταίες γυναίκες –εν ζωή- φέρουσες το επίθετο Καποδίστρια. Σύμφωνα με τους πρόσφατους νόμους ισχύοντες στον τόπο μας, η ανηψιά μου Αύρα- Fleur de Lisse, και κόρη της αδελφής μου Τατιάνας, κρατάει το επίθετο Καποδίστρια όσο και εκείνο της οικογενείας του πατέρα της», μας λέει η κ. Ναταλία Καποδίστρια.
Δεν έχω προλάβει να καθίσω και μιλούν για τον Κυβερνήτη σαν να ήταν χθες. Το ήξερα, αλλά εκείνη τη στιγμή το συνειδητοποίησα απόλυτα. Η δολοφονία του ακόμη και έπειτα από 186 χρόνια, στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, μας βαραίνει ακόμη. Είναι μια από τις αιτίες των δεινών μας. Πώς να αισθάνονται άραγε αυτοί οι άνθρωποι που φέρουν το επίθετό του, διερωτήθηκα. Θα το ανακάλυπτα στη συνέχεια.
Εν τω μεταξύ, παρατηρώ ομοιότητες των χαρακτηριστικών τους με αυτές του προγόνου τους, όπως τον θυμάμαι από τα πορτρέτα του. Θέλω να τους φωτογραφίσω, αλλά ευγενικά η κ. Ναταλία Καποδίστρια αρνείται.
Έχετε ένα επίθετο βαρύ, της λέω και της θυμίζω τους στίχους του Σεφέρη: «Ξύπνησα με το μαρμάρινο τούτο κεφάλι στα χέρια που μου εξαντλεί τους αγκώνες και δεν ξέρω που να το ακουμπήσω». Πώς πορευθήκατε με αυτό το όνομα στη ζωή σας, πώς σας καθόρισε, πώς σας καθορίζει;
«Αν εννοείτε ως “μαρμάρινο κεφάλι” το πρόσωπο και το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια, θα είχα να πω πως, δυστυχώς το μεν πρώτο παραμένει αδικαίωτο, ευτυχώς δε, το δεύτερο ολοζώντανο. Άρα στην περίπτωση αυτή, δεν “ψηλαφώ” μάρμαρο, αλλά σώμα ανθρώπινο, γεμάτο ψυχή και πνεύμα. Μεγάλη έμπνευση και στήριξη αποτελούν στη ζωή μου, οι επιλογές και η δράση των γονέων μου... και πάει λέγοντας» μου απαντά η κ. Ναταλία Καποδίστρια.
Εξακολουθείτε να τον αποκαλείτε Κυβερνήτη, σαν να είναι και σήμερα εδώ, παρών, τους ρωτώ.
«Πράγματι. Στο σπίτι μας τον αποκαλούσαμε κόντε Νάνε, το Νάνε ήταν το υποκοριστικό του Ιωάννης, αλλά για τους πολλούς είναι ο Κυβερνήτης...» απαντά ο κ. Βιάρος Αυγουστίνος Καποδίστριας που κάθεται απέναντί μου και προσπαθώ να αποτυπώσω το βλέμμα του.
Στο σημείο αυτό παρεμβαίνει, η κ. Δωροθέα Καποδίστρια, κάτι που θα γίνεται συνέχεια κατά τη διάρκεια της συζήτησης με έναν αρμονικό ρυθμό αποκαλύπτοντας τη συνοχή της οικογένειας.
 |
| Η οικογένεια Βιττόρι-Καποδίστρια είναι μια από τις παλαιότερες οικογένειες της Κέρκυρας. Στην πρώτη φωτογραφία βλέπουμε την Βιτώρια Λουπινά, το γένος Βιάρου Καποδίστρια, αδελφή του πατέρα του Κυβερνήτη, έζησε στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Στη δεύτερη φωτογραφία βλέπουμε τον αδελφό του Κυβερνήτη, τον Αυγουστίνο Καποδίστρια. Δίπλα είναι ο Αντώνιος Μαρίας Καποδίστριας (1829-1906), γιος του Γεωργίου, μικρότερου αδελφού του Κυβερνήτη, με την σύζυγό του Μαρία Αναστασία Αρλιώτη. Παππούς του κ. Βιάρου-Αυγουστίνου Καποδίστρια. Καθιστή είναι η Ελένη Γεωργίου Καποδίστρια, το γένος Καραπάνου. Όρθια: η κόρη της, Μαρία Καποδίστρια-Δεσύλλα (1898-1980), με την κόρη της Ελένη (το μωρό). Η Μαρία Καποδίστρια-Δεσύλλα. Εκλέχθηκε Δήμαρχος Κερκυραίων (1956-1959). Ήταν η πρώτη γυναίκα Δήμαρχος στην Ελλάδα. Εξαδέλφη του κ. Βιάρου Αυγουστίνου Καποδίστρια και δωρήτρια του κτήματος Κουκουρίτσα προς δημιουργία του Μουσείου Καποδίστρια. Βάσει της διαθήκης της ο κ. Β. Α. Καποδίστριας ορίζεται ως δια βίου Επίσημος Πρόεδρος του Μουσείου. |
«Η εγγονή μου με ρώταγε προχτές: “γιαγιά, πες το μου γιατί δεν το θυμάμαι. Τώρα εγώ τι σχέση έχω με τον Κυβερνήτη;” Παίρνω ένα χαρτί και μολύβι και της εξηγώ. Και τότε μου λέει “άρα έχει τρία προ προ ...” είμαι η εγγονή του αδελφού του προπροπροπάππου!”.
«Τι σχέση έχω εγώ με τον Κυβερνήτη; Αδελφός του προπάππου μου. Ο προπάππους μου, ο Γεώργιος, ήταν αδελφός του Ιωάννη Καποδίστρια. Ήτανε τέσσερα αγόρια. Οι τρεις, τους γνωρίζει η ιστορία, ήταν ο Γιάννης, ο Βιάρος και Αυγουστίνος, οι οποίοι όλοι τους ασχολήθηκαν με την πολιτική. Ο Γεώργιος ο μικρότερος, ο προπάππους μου δεν είχε καμία σχέση με την πολιτική ή τα κοινά και ήταν αρκετά νέος όταν δολοφονήθηκε ο Κυβερνήτης. Είχανε και κορίτσια, δύο εκ των αδελφών τους γίνανε μοναχές» συμπληρώνει, έπειτα από παρότρυνσή μου ,ο κ. Βιάρος Αυγουστίνος Καποδίστριας.
Φέρετε το όνομα των δύο αδελφών (Βιάρος και Αυγουστίνος) και το επίθετο Καποδίστριας. Εάν το όνομα προβληματίζει την μικρή σας εγγονή που δεν έχει τα βιώματα τα δικά σας, τότε εσάς πως σας επηρέασε, πως σας διαμόρφωσε, πώς σας οριοθέτησε;
«Μάλλον σαν ευθύνη, αφηρημένη ευθύνη. Ωστόσο, ποτέ μου δεν αισθάνθηκα ότι έχω κάτι περισσότερο από κάποιον άλλο, ούτε με ενδιέφερε ποτέ η πολιτική» λέει.
«Όμως υπό το βάρος του ονόματος αισθανθήκατε στην πορεία της ζωής σας, στη σταδιοδρομία σας, ότι πρέπει να σταθείτε αντάξιος αυτού;» επανέρχομαι.
-«Θα έλεγα ναι. Ναι και σε βαθμό αρκετά ισχυρό».
«Εμείς γνωριστήκαμε στην Αμερική, όταν σπουδάζαμε. Εγώ όταν άρχιζα τις σπουδές μου, ο Βιάρος είχε τελειώσει το μεταπτυχιακό του (μηχανολόγος ηλεκτρολόγος). Σπούδασε με υποτροφία ως αριστούχος μαθητής της Κέρκυρας, με έξοδα μεγάλου Ελληνοαμερικανού φιλέλληνα. Ήταν ήδη επτά χρόνια στην Αμερική και ως νέος ήθελε να κάνει διάφορα πράγματα. Όμως ο πατέρας του του είχε γράψει πως “ουδείς Καποδίστριας έλειψε την τάξει” καλώντας τον να επιστρέψει και να κάνει το στρατιωτικό του. Θεωρούσε πως και ως Καποδίστριας δεν είχε δικαίωμα να μην έρθει να υπηρετήσει. Και βεβαίως γύρισε» θυμάται η κ. Δωροθέα Καποδίστρια.
Μπορείτε να μας τον «ζωντανέψετε»; Λένε ότι ήταν γοητευτικός με έντονο βλέμμα, οξυδερκής, καλός και αγαθός. Ο Γκαίτε έχει μιλήσει γι΄ αυτόν λέγοντας πως πίστευε ότι θα τους έκανε όλους τίμιους, όπως ήταν και ο ίδιος, ρωτώ και κοιτώ την Ναταλία, έχουμε αρχίσει πλέον μιλάμε στον ενικό, έπειτα από παρότρυνση της ίδιας.
«Το έργο του Ιωάννη Καποδίστρια έχει κατατεθεί στην ιστορία και ο καθένας μπορεί να διακρίνει-κατά την κρίση του- τις ποιότητες του χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του ανδρός. Κατά τα άλλα, θα πρέπει να ήταν μικροκαμωμένος, με χαρακτηριστικό βλέμμα. Ήταν άνθρωπος ακέραιος, σεμνός, συγκεντρωμένος στο στόχο, επίμονος και μεθοδικός, απόλυτα αφοσιωμένος στα ιδανικά του και ουσιαστικά βαθιά θρησκευόμενος. Μέσα από αυτά τα χαρακτηριστικά, κρίνω πως σε καμιά περίπτωση δεν προσπαθούσε να επιβάλει την τιμιότητα, αλλά να εναρμονίζει τις διάφορες των συνεργατών του, εμπνέοντάς τους με το παράδειγμά του, να βγάζει και να προσφέρει ο καθένας τους, τον καλύτερο εαυτό του».
 |
| Ενόσω ζούσε στην Κέρκυρα, ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε ένα σοβαρό ατύχημα όταν έπεσε από το άλογό του, το οποίο αφήνιασε και έτρεχε ανεξέλεγκτο σέρνοντας τον ανήμπορο να αντιδράσει Ιωάννη, στην περιοχή της Ιεράς Μονής Πλατυτέρας. Τον έσωσε η έγκαιρη παρέμβαση του ιερέα της Μονής ο οποίος και τον περιέθαλψε. Θεωρήθηκε θαυματουργή η διάσωση του Ιωάννη Καποδίστρια από τους αγίους Τιμόθεο και Μαύρας, όπως απεικονίζεται στην εικόνα. Μετά το συμβάν και καθ'όλη τη διάρκεια της ζωής του διατήρησε ιδιαιτερα στενές σχέσεις με τη Μονή. *Η εικόνα της αναπαράστασης ανήκει στην Ιερά Μονή Πλατυτέρας, Ιερά Μητρόπολη Κέρκυρας. |
Κοιτώ και ζητώ από τον πατέρα της να μου πει για τις ιστορίες που ενδεχομένως να του αφηγούνταν για τον Κόντε οι γονείς του. Προσπαθώ να τον φανταστώ με σάρκα και οστά.
«Ήταν ο πόλεμος στη μέση, το σπίτι μου καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών το 1943, και μαζί ανεκτίμητης αξίας αρχεία και κειμήλια. Η οικογένεια σκόρπισε και δεν υπήρχε πολύ χρόνος για διαπαιδαγωγήσεις. Όμως θυμάμαι ακόμη ότι και στο γυμνάσιο μιλούσανε για τον Καποδίστρια την εποχή εκείνη και τον λέγανε “ο τύραννος που κατάργησε το Δημοκρατικό Σύνταγμα”, αντιγράφοντας “Κοραήδες” και λοιπούς και αισθανόμουν ότι ήμουν έξω απ΄όλα αυτά. Ήταν και οι εποχές τότε που δεν σου δινόταν η ευκαιρία να συλλογιστείς και να βγάλεις συμπέρασμα για να πεις τελικά αυτό είναι το αποτέλεσμα, μιλάμε για τότε που ήμασταν νέοι 17 – 18 ετών. Μετά, στις ΗΠΑ όταν σπούδαζα, οι Αμερικάνοι ούτε το όνομά μου δεν μπορούσαν να πουν σωστά. Δεν είχαν ιδέα για την ιστορία πίσω από αυτό» λέει ο απόγονός του, ο κ. Βιάρος Αυγουστίνος και προσθέτει: «Ξέρετε τι σπούδασε ο Ιωάννης Καποδίστριας; Γιατρός! Και το εξασκούσε δωρεάν». Mας θυμίζει δε πως έως την ηλικία των 21 είχε, εκτός από το πτυχίο του γιατρού, άλλα δύο πτυχία, αυτό της φιλοσοφίας και της νομικής.
Αξίζει να σημειωθεί πως σήμερα ο Ιωάννης Καποδίστριας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σαράντα επιφανέστερους απόφοιτους του πανεπιστημίου της Πάντοβα, μαζί με προσωπικότητες όπως οι Γαλιλαίος και Κοπέρνικος
Ο γιατρός των φτωχών
«Έτσι τον αποκαλούσαν, γυρνούσε όλα τα χωριά και πρόσφερε τις υπηρεσίες του αφιλοκερδώς. Η πεθερά μου έλεγε ότι οι Καποδιστραίοι είχανε κτήματα. Ήτανε κλειστοί, δεν είχαν πολλές κοινωνικές συναναστροφές, μεγάλη οικογένεια, είχαν και πολλά παιδιά και βρίσκονταν οικογενειακώς, δεν είχαν πολλά πολλά με την κοσμική ζωή της Κέρκυρας. Πιστεύανε λοιπόν πως ότι έχουνε είναι για να βοηθήσουν τον άλλο κόσμο. Δηλαδή, σκέπτονταν, αφού ο Θεός τους έδωσε και είναι καλά τότε και αυτοί θα πρέπει να επιστρέψουν αυτό το δώρο. Πάντα υπήρχε μια αίσθηση ευθύνης και όχι ατομικισμού και μπορεί να ακούγεται κάπως ρομαντικό σήμερα, αλλά αυτοί έτσι ήτανε. Όλη η οικογένεια είχε πολύ μεγάλη σχέση με την πίστη και τον Θεό, δεν θα πω με την εκκλησία, αλλά με τον Θεό είχανε μια ιδιαίτερη σχέση. Μέσα από την αλληλογραφία του Κυβερνήτη με τον πατέρα του, η οποία ήταν ογκωδέστατη, αφού τον συμβουλευόταν για τα πάντα και τον κρατούσε ενήμερο για όλες του τις ενέργειες, έγραφε συχνά, “η πίστη στο Θεό” ή “με τη δύναμη του Θεού” και το εννοούσε. Δηλαδή ήταν οικογένεια που πίστευε βαθύτατα και εκτιμώ πως όλη ψυχοσύνθεση του Ιωάννη Καποδίστρια, αυτή η πίστη στον Θεό του έδινε δύναμη. Δεν ήταν ένας άνθρωπος που ξερά καθόταν και σκεφτόταν ή οραματιζόταν κάτι, πίστευε ότι κατά κάποιο τρόπο έκανε το έργο του Θεού» σχολιάζει η σύζυγος του κ. Βιάρου Καποδίστρια και γυρνά προς το μέρος του περιμένοντας την ανταπόκρισή του.
«Πίστευε πως έχει ασυλία. Ακόμη και την ημέρα που δολοφονήθηκε, μπροστά στον Άγιο Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, αν και είχε πληροφορίες για επικείμενη επίθεση εναντίον του, ξεκίνησε να πάει στην εκκλησία εκείνη την Κυριακή γιατί βαθιά μέσα του θα πίστευε πως είχε άνωθεν προστασία. Θεωρούσε ότι δεν θα τον σταματούσε κάτι από το να πάει στην εκκλησία. Βέβαια πρέπει να πούμε πως ήταν και λίγο πεισματάρης... όχι λίγο, πολύ! Αυτό που θα έβαζε μέσα στο κεφάλι του, θα το πήγαινε μέχρι τέλους» προσθέτει.
Επίσης, απ΄ όσο γνωρίζω ήταν και τρομερά λιτός άνθρωπος, σχολιάζω.
«Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινάει ...»
«Ναι, έτσι είναι, λένε πως μια κότα την έτρωγε επί τέσσερις ημέρες. Στο μόνο που του έμοιασα» λέει αστειευόμενος ο κ. Βιάρος Αυγουστίνος Καποδίστριας και συνεχίζει με αυστηρό ύφος: «Ο Καποδίστριας μπήκε στην πολιτική πλούσιος και βγήκε φτωχός, ούτε μισθό πήρε, τίποτα, δεν του έμεινε τίποτα, τα έδωσε όλα και στο τέλος δολοφονήθηκε. Από τα κτήματα όπως σας είπα είχαν τη μισή Κέρκυρα και από αυτά μόνο ένα κτήμα έμεινε το οποίο διατηρεί η κόρη μου».
Ήταν το αγαπημένο του...
«Ναι, ήταν το αγαπημένο του. Γιατί είχε νερό και άρα εύφορο έδαφος. Μάλιστα έγραφε στον πατέρα του, από τη Ρωσία, πως να το φροντίζουν, καθώς όταν θα τελείωναν οι υποχρεώσεις του προς τη πατρίδα, θα επέστρεφε εκεί για να κλείσει τα μάτια του. Να κρατούν το δρόμο, από το σπίτι προς τη θάλασσα καθαρό, για να κατεβαίνει με τη βακτηρία του, έλεγε» μας αναφέρει η κ. Δωροθέα Καποδίστρια και εκφράζει πόσο ευτυχείς, είναι η ίδια και ο σύζύγος της, που η κόρη τους, αριστούχος απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, επέστρεψε εκεί, έδωσε αγώνα και κάνει τόσο ωραία πράγματα.
Η Ναταλία δουλεύει τη γη του προγόνου της και, παράλληλα με τη συγγραφή ή τη ζωγραφική, διδάσκει στο ΔΗΠΕΘΕ της Κέρκυρας.
Ο Καποδίστριας υποθήκευσε ολόκληρη τη μεγάλη ακίνητη πατρική περιουσία του στην Κέρκυρα και δαπάνησε όλα τα χρήματά του για να στηρίξει το νεοσυσταθέν κράτος. Ο ίδιος έζησε με τρόπο λιτό φέρνοντας τον εαυτό του και την υγεία του στα όρια. «... Ο γιατρός του είπε να βελτιώσει λίγο την τροφή του, ήταν επείγουσα ανάγκη για την υγεία του. Κι εκείνος απήντησε: Τότε μονάχα θα βελτιώσω την τροφή μου, όταν θα είμαι βέβαιος ότι δεν υπάρχει ούτε ένα Ελληνόπουλο που να πεινάει ...» γράφουν οι ιστορικοί.
«Υπήρξαν στη συνέχεια και άλλοι πολιτικοί άνδρες που είχαν μπέσα σε ό,τι αφορά το κράτος και πως αυτό πρέπει να διαμορφωθεί για να ζήσει και δεν μιλάω μόνο για κορυφαίες προσωπικότητες, αλλά και σε πιο χαμηλά κλιμάκια. Υπήρξαν πολιτικοί που υπηρέτησαν την πατρίδα τους, την Ελλάδα, και πέθαναν στην ψάθα, δεν είχαν λεφτά ούτε για την κηδεία τους.
Σήμερα όμως ακούμε μόνο για σκάνδαλα και πως όσοι μπαίνουν στον πολιτικό στίβο βγαίνουν πλουσιότεροι...» σχολιάζει ο κ. Βιάρος Αυγουστίνος Καποδίστριας.
«Σε τόσο μικρό σπίτι ζούσε;»
Κάπου εδώ ξεκινούν οι μνήμες και έρχονται και άλλες ιστορίες. Την αρχή κάνει η κ. Δωροθέα Καποδίστρια.
«Να σας πω μια ιστορία. Ο πατέρας της εγγονής μου είναι Ελβετός και την πήγε στο σπίτι που έζησε ο Καποδίστριας στην Ελβετία και είναι πλέον μουσείο. Είχε δει πρώτα την οδό Καποδίστρια και στη συνέχεια πήγαν στο οίκημα. Πρόκειται για ένα μικρό σπίτι με τρία έρμα δωματιάκια, το ένα ήταν για τον άνθρωπο που τον φρόντιζε, που του μαγείρευε, το άλλο ήταν το γραφείο που μελετούσε και το τρίτο ήταν ένα σπαρτιατικό δωμάτιο με ένα κρεβάτι όπου κοιμόταν. Η εγγονή μας το είδε λοιπόν και ξαφνιάστηκε εκφράζοντας την απορία της λέγοντας “σε τόσο μικρό σπίτι ζούσε;”. Αυτό που θέλω να πω είναι πως εάν είσαι εσύ έτσι, περιμένεις κάτι αντίστοιχο και από τους άλλους».
«Στα απομνημονεύματά του, ο Τερτσέτης αναφέρει πως το 1828 ο γιός του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, Γεώργιος και μετέπειτα δολοφόνος του, πήγε στην Αίγινα να τον επισκεφτεί ως Κυβερνήτη και να δώσει τα διαπιστευτήριά όλης της οικογένειας. Ο νέος σπούδασε με λεφτά του Καποδίστρια γιατί πίστευε ότι τα παιδιά του Πετρόμπεη ήταν από γενιά καλή και είχαν μυαλό άρα άξιζαν τον κόπο». Και συνεχίζει ο κ. Βιάρος Αυγουστίνος Καποδίστριας:
«Όπως λένε ο νεαρός ήταν πολύ ωραίος, όλοι οι Μαυρομιχαλαίοι ήταν όμορφοι. Ερχόμενο λοιπόν το παλικάρι από το Παρίσι, ντύθηκε και στολίστηκε για να ανταμώσει τον Καποδίστρια. “Τον εδέχθη ως πατέρας τον υιό” και του είπε πως δεν έπρεπε να είναι έτσι ντυμένος διότι δεν συνάδει με την κατάσταση του κόσμου μας, του λαού μας στην Ελλάδα. Βέβαια ο νεαρός δικαιολογήθηκε πως έβαλε τα καλά του για να τον τιμήσει. Ο Καποδίστριας το κατάλαβε και τον συμβούλευσε πως δεν χρειάζεται να το δείχνει με αυτόν τον τρόπο και έτσι έδωσε ένα μάθημα σε αυτόν τον νέο άνθρωπο. Φεύγοντας ο Γεώργιος είπε: “Σήμερον, ο Κυβερνήτης με έκανε να εντραπώ”. Ήταν αυστηρός με τον εαυτό του, λιτός και αυτό που τον ενδιέφερε ήταν να παράγεται έργο».
Με αφορμή τις σπουδές του στο εξωτερικό, αλλά και τη σταδιοδρομία του, θα ήθελα να μου πείτε πώς αντιλαμβανόταν την ελληνικότητά του. Πώς δεν «φράγκεψε» και πώς αντιλαμβανόταν τη συνέχεια του ελληνικού έθνους; Για παράδειγμα ο Κοραής πίστευε ότι ο ελληνισμός ήταν οιονεί νεκρός μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση και αναγεννάται στην ουσία μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Πρόκειται για μια άποψη που κυριαρχεί και σήμερα σε διάφορους κύκλους.
«Είναι λυπηρό, αλλά ο κόσμος δεν ξέρει, υπάρχουν πολλές παρανοήσεις. Κάποιοι πιστεύουν ότι επειδή ήταν υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας πως ήταν και από εκεί. Εγώ ρωτώ τον οποιοδήποτε Έλληνα, πόσα χρόνια πίσω μπορεί να πάει την οικογένειά του ως χριστιανός, ορθόδοξος, κάτοικος αυτού του χώρου; Πόσα χρόνια; Εκατό, διακόσια, τετρακόσια; Πόσα χρόνια χρειάζονται για να είσαι καθαρός Έλληνας;» απαντά με οργισμένο ύφος η κ. Δωροθέα Καποδίστρια και αμέσως παρεμβαίνει ο σύζυγός της, ενώ με την άκρη μου του ματιού μου βλέπω την Ναταλία να μας παρακολουθεί με βλέμμα όλο ζωντάνια, να τραβά ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη του σπιτιού αρχίζοντας να ψάχνει.
«Οι Καποδιστραίοι ήρθαν το 1473 από την Ίστρια της Αδριατικής (Capo d'Istria – Ακρωτήριο Ίστρια), μιλάμε για την εποχή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Επρόκειτο για σεβαστή οικογένεια αλλά για λόγους θρησκευτικούς έφυγαν προς τα Ιόνια και έκτοτε είναι και ορθόδοξοι. Η οικογένεια αισθάνονταν Έλληνες. Ο Ιωάννης Καποδίστριας πάντα πίστευε πώς κάτι έπρεπε να κάνει για την Ελλάδα και άρχισε από τα Ιόνια νησιά που τα ήξερε και του ήταν πιο εύκολο και εκτιμούσε πως μπορούσε να αρχίσει από εκεί ο ξεσηκωμός... Μην ξεχνάτε πώς κάθε τόσο ερχόταν και κάποιος άλλος, οι Άγγλοι, οι Γάλλοι. Ο Ναπολέων ήρθε και έφυγε δυο τρεις φορές. Μόνο οι Τούρκοι δεν είχαν καταφέρει να πατήσουν το πόδι τους, αλλά με τους Βενετσιάνους είχαν περάσει πολλά οι Κερκυραίοι...».
Η Ναταλία παίρνει το λόγο από τον πατέρα της και συνεχίζουμε το διάλογο μεταξύ μας.
«Η άποψη του Καποδίστρια δεν συνάδει με εκείνη του Κοραή, σε ό,τι αφορά την πολιτισμική, γλωσσική, θρησκευτική αλλά και διοικητική ταυτότητα της Ελλάδας».
«Το ελληνικόν έθνος σύγκειται εκ των ανθρώπων, οίτινες από αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαυσαν ομολογούντες την ορθόδοξον πίστιν και την γλώσσαν των πατέρων αυτών λαλούντες, και διέμειναν υπό την πνευματικήν ή κοσμικήν δικαιοδοσίαν της εκκλησίας των, όπου ποτέ της Τουρκίας και αν κατοικώσι. Ποία όρια η Ελλάς επέβαλεν εις την γεωγραφικήν έκτασιν της; Τα όρια της Ελλάδος από τεσσάρων μεν αιώνων διεγράφησαν υπό δικαιωμάτων, τα οποία ούτε ο χρόνος, ούτε αι πολύμορφοι συμφοραί, ούτε η δορυκτησία, ουδέποτε ίσχυσαν να παραγράψωσι διεγράφησαν δε από το 1821 δια το αίματος το χυθέντος εις τας σφαγάς των Κυδωνίων, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρρών, το Μεσολογγίου, και εις τας πολυαρίθμους ναυμαχίας τε και πεζομαχίας εν αις εδοξάσθη το γενναίον τούτο έθνος.
Ορμόμενοι εκ τούτων των γεγονότων, άτινα υπερίστανται της ιστορίας της Ελλάδος, και τον ήδη επταετή αυτής αγώνα επιχαρακτηρίζουσιν ευκόλως καταπειθόμεθα ότι ούτε περιφιλοδοξία, ούτε κερδομανία, αλλά χρέος ιερόν και απαραβίαστον θέλει εντάξει δια παντός την Ελλάδα να συστείλει όσον το ολιγώτερον τα όρια της χώρας αυτής.
Και αν δε το χρέους τούτου το αίσθημα σιγήση ενόπιων επικρατεστέρων αποθεωρήσων, οι Έλληνες δικαίω τω λόγω δύναται να ερωτήσωσιν εαυτούς, άραγε χάριν της ειρήνης αι μεσίτριαι Αυλαί τους αναγκάζουσι να εγκαταλείψωσιν επί πολλούς των ομογενών των υπό τον Μεωμεθανικόν ζυγόν!...» (Ι. Χιώτης, Ιστορία του Ιονίου Κράτους).
Μιλήστε μου λίγο για την πολιτική του ευφυΐα και διορατικότητα. Όλοι ξέρουμε για το ρόλο που έπαιξε στην Ελβετία, αλλά υπάρχουν πολλά που δεν είναι γνωστά για το ρόλο του στη διεθνή πολιτική σκηνή. Διάβαζα πρόσφατα ότι ο Καποδίστριας επιχειρούσε να λύσει το ζήτημα της εξόδου της Ρωσίας προς τις «θερμές θάλασσες», συνδέοντάς την άρρηκτα με τα ελληνικά συμφέροντα μέσω των Επτανήσων. Δύο αιώνες αργότερα αυτό το σχέδιο θα παραμείνει άπιαστο για Έλληνες και Ρώσους (1821 Η Παλιγεννεσία, Γιώργος Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις).
«Η πολιτική ευφυΐα και διορατικότητα μαζί με την σπάνια διπλωματική του δεινότητα, έφεραν τον Καποδίστρια σε ρόλο πρωταγωνιστικό, στα γεγονότα και τις παγκόσμιες εξελίξεις της εποχής του. Θεωρώ όμως, πως δεν θα πρέπει να συγχέουμε την διεθνή του δράση με την συγκέντρωση του στα συμφέροντα και τους αγώνες του λαού της Ελλάδας.
Αξίζει να αναφέρουμε τα λόγια του προς τον Τσάρο Αλέξανδρο:
«Μεγαλειότατε, ουδέποτε θα γίνω υπήκοός σας, αλλά μόνον υπάλληλός Σας», «... Είμαι Έλλην και θα μείνω Έλλην για πάντα».
Αλλά και εκείνα τον Ιούνιο το 1822, πάλι προς τον Τσάρο Αλέξανδρο:
«...Μεγαλειότατε, εντίμως σας δηλώνω ότι οσάκις ευρεθώ προ το τραγικού διλήμματος να υποστηρίξω τα συμφέροντα της σκλαβωμένης πατρίδος μου ή τα συμφέροντα της αχανούς αυτοκρατορίας σας, δεν θα διστάσω ούτε στιγμή. Θα τεθώ με το μέρος της πατρίδος μου...Θα ήταν εκ μέρους μου αχαριστία, θα παρέβαινα τα καθήκοντά μου προς τη γην που με γέννησε, εάν, προκειμένου να απαλλαγώ από τις πιέσεις που θα μου έκαναν, θεωρούσα τον εαυτό μου ξένον προς την Ελλάδα. Αισθάνομαι όμως τον εαυτό μου ανίκανον για μια τέτοια θυσία!... Θα ευρίσκομαι σε συνεχή επικοινωνία μαζί τους, θα τους βοηθώ!...». Η παρουσία της Ρωσίας στα Ιόνια νησιά προϋπάρχει της αφίξεως του Καποδίστρια στη Ρωσία. Έτσι την παρουσία των Ρώσων στα Ιόνια με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης το 1800 δεν μπορούμε να την αποδώσουμε στον Ιωάννη Καποδίστρια. Όπως επίσης και στην παράδοση των Ιονίων στον Ναπολέοντα, στα 1807 με τη Συνθήκη το Τιλσίτ, δεν έχει συμβάλει ο Καποδίστριας.
Εν τω μεταξύ κυριαρχεί ακόμα μια σχετική σύγχυση γύρω από την ιδεολογική συγκρότηση και τις πεποιθήσεις του και έχουν αναπτυχθεί έντονες ιδεολογικές διαμάχες σχετικά με την ιδεολογική του φυσιογνωμία. Για παράδειγμα, στην παλαιότερη ιστοριογραφία της Αριστεράς ο Καποδίστριας αντιμετωπίζεται ως ένας αντιδραστικός ευγενής και αυταρχικός κυβερνήτης του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Ο Βελουχιώτης υποστήριζε ότι «Οι Γλύξμπουργκ... και ο Καποδίστριας, τον οποίο κατήγγειλε ως έναν αυταρχικό ξένο τύραννο που διέφθειρε τους Έλληνες και στέρησε τον ελληνικό λαό από την ανεξαρτησία για την οποία είχε πολεμήσει» ( 1821 Η Παλιγεννεσία, Γιώργος Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις).
«Δυστυχώς δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι γνωρίζουμε πλήρως τη ζωή και τη δράση του. Σε αυτή την κατεύθυνση θα ήταν χρήσιμο, αν οι κατά καιρούς σκέψεις για τη δημιουργία μιας ψηφιοποιημένης καταγραφής των ανά τον κόσμο αρχείων ευοδωνόταν. Η αμφισβήτηση του έργου του Καποδίστρια δεν περιορίζεται μόνον στο χώρο της Αριστεράς. Κρίνω πως η αντικειμενική προσέγγιση της Ιστορίας και του έργου το Καποδίστρια είναι χρέος πέρα από Ιδεολογίες. Σε αυτή την κατεύθυνση ο Φωτιάδης –ιστορικό στέλεχος και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής- διατηρεί μια φιλικότερη προς την αλήθεια άποψη, σε σχέση με τον Κορδάτο».
«Εάν ο Καποδίστριας στην συνείδηση του λαού και στη καθημερινή του επικοινωνία ήταν ο μπάρμπα-Γιάννης, όντως αξίζει να απαντήσουμε γιατί κάποιοι επεχείρησαν να τον παρουσιάσουν ως δυνάστη. Η βασικότερη απάντηση στο γιατί, κατά τη γνώμη μου, προέρχεται από όσους θέλουν να ερμηνεύσουν και να δικαιολογήσουν τη δολοφονία του ως ελληνική και μόνον υπόθεση».
Ωστόσο γιατί κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο Καποδίστριας ήταν δυνάστης και ελιτιστής; Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα του χαρακτήρα του που μαρτυρούν το αντίθετο;
«Η βαθιά χριστιανική ορθόδοξη πίστη του, η αγάπη του στον απλό άνθρωπο, η προσπάθειά του για το μοίρασμα των γαιών προς τους ακτήμονες, η άρνησή του να αποδεχθεί την στέρηση ψήφου σε ακτήμονες και ετερόχθονες, είναι δείγμα του Καποδιστριακού ήθους.
Εάν ο Καποδίστριας στην συνείδηση του λαού και στη καθημερινή του επικοινωνία ήταν ο μπάρμπα-Γιάννης, όντως αξίζει να απαντήσουμε γιατί κάποιοι επεχείρησαν να τον παρουσιάσουν ως δυνάστη. Η βασικότερη απάντηση στο γιατί, κατά τη γνώμη μου, προέρχεται από όσους θέλουν να ερμηνεύσουν και να δικαιολογήσουν τη δολοφονία του ως ελληνική και μόνον υπόθεση, ως αντίσταση στον αυταρχισμό του και βεντέτα. Αυτός ο αποπροσανατολισμός από τα καίρια αίτια της δολοφονίας του αφορά στα γεωγραφικά και πολιτισμικά σύνορα της Ελλάδας που ήθελε ο Καποδίστριας».
«Ο φάκελος της υποθέσεως "Καποδίστρια" που υπάρχει στα βρετανικά αρχεία του Foreign Office μέχρι και σήμερα δεν έχει ανοίξει και θεωρείται απόρρητος»
Η μητέρα της Ναταλίας παρεμβαίνει και υποστηρίζει πως πίσω από τη δολοφονία του Κυβερνήτη υπήρχε ξένος δάκτυλος, ο οποίος βρήκε πρόσφορο έδαφος. «Πιστεύω ότι δικαιολογημένα όλες οι μεγάλες οικογένειες που πολέμησαν πίστευαν ότι τώρα πλέον έπρεπε να μπουν και αυτοί στα πράγματα, πρέπει κάπως να θερίσουν τους κόπους τους, αλλά ο Καποδίστριας δεν το έβλεπε έτσι. Βέβαια πήραν όλοι τα οφίκιά τους, αλλά λεφτά δεν υπήρχαν, τι να έκανε ο Κυβερνήτης, δεν μπορεί να πει κανείς ότι τα κράτησε για τον εαυτό του όταν ο ίδιος ζούσε σαν καλόγερος και δεν έπαιρνε μια;» λέει και επιβεβαιώνει ότι ο φάκελος της υποθέσεως «Καποδίστρια» που υπάρχει στα βρετανικά αρχεία του Foreign Office μέχρι και σήμερα δεν έχει ανοίξει και θεωρείται απόρρητος.
«Είναι απορίας άξιον γιατί έχει οριστεί, σε διεθνές επίπεδο, ο χρόνος που τέτοιου είδους υποθέσεις «ανοίγουν» έτσι ώστε όλοι οι μελετητές να μπορούν να έχουν πρόσβαση. Όπως και να έχει ο Καποδίστριας όχι μόνο έθεσε τις βάσεις για τη διοικητική διάρθρωση του ελληνικού κράτους, αλλά πέτυχε με βούλες και υπογραφές τη διεύρυνση του ελληνικού κράτους που τότε οι ξένες δυνάμεις το είχαν προσδιορίσει στην Αττική και στα νησιά του Αργοσαρωνικού» επισημαίνει.
Δημοκράτης
Η κυρία Καποδίστρια επανέρχεται όσον αφορά στις κατηγορίες ότι ο Κυβερνήτης ήταν αριστοκράτης, τύραννος και ελιτιστής: «Ψάχνοντας και διαβάζοντας βρήκα κάτι. Είπε σε κάποιον φίλο του που του έλεγε πως ο κόσμος λέει ότι επειδή είναι αριστοκράτης δεν καταλαβαίνει τον πόνο των ξεσηκωμένων Ελλήνων: "Άκου να δεις εγώ μεγάλωσα κάτω από τη βενετσιάνικη αριστοκρατία. Πόσο νομίζεις ότι εγώ μπορώ να συμπαθώ τους αριστοκράτες”. Επίσης σε κάποια επιστολή του στην Ρωξάνδρα Στούρτζα γράφει: “Γνωρίζετε άλλωστε ότι το πρόσωπον του δημοκράτου δύναμαι να υποδυθώ ευκολότερον, διότι είναι το ιδικόν μου πρόσωπον”. (Εκείνη την εποχή ήταν “ο έξω από εδώ” όποιος δήλωνε Δημοκράτης). Για την εποχή του, λοιπόν ήταν Δημοκράτης».
«Ούτε δυνάστης ήταν, ούτε ελιτιστής» συμπληρώνει ο κ. Καποδίστριας και του θυμίζω την περίφημη εκπομπή του Φρέντυ Γερμανού, στην οποία είχε συμμετάσχει πριν από χρόνια και τη συνάντησή του με έναν από τους απογόνους των Μαυρομιχαλέων, τον Γερμανό Μαυρομιχάλη ο οποίος ήταν και ο φύλακας των οστών της οικογένειας.
«Ναι και θυμάμαι πως εξακολουθούσε να αποκαλεί τον Καποδίστρια τύραννο. Εγώ του είπα άντε να δώσουμε τα χέρια ύστερα από 200 χρόνια και αρνήθηκε. Αφού τότε σοκαρίστηκε και ο Φρέντυ Γερμανός. Το έφερε βαρέως, τον Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη τον λιντσάρισαν αμέσως μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη και τον Γεώργιο τον πέρασαν από δίκη και τον εκτέλεσαν λίγες ημέρες αργότερα. Μετά από τόσους νεκρούς που είχανε στην Επανάσταση, έπειτα από τόσα που δώσανε στον αγώνα, αμαυρώθηκε η οικογένεια, αλλά να μην δώσεις το χέρι...».
Στα περί τυράννου και ελιτιστή, αναφέρω κάτι προς υπεράσπισή του που δεν είναι γνωστό σε πολλούς, σχετικά με τους αγώνες του Ιωάννη Καποδίστρια για την απελευθέρωση των μαύρων.
«Στο συνέδριο της Βιέννης, με την πρωτοβουλία και τις προτάσεις του Καποδίστρια, οι σύνεδροι διακήρυξαν ότι το εμπόριο των Νέγρων ήταν “contraire aux lois de l' humanite et de la morale publique”»
(Ιωάννης Καποδίστριας – Ο Άνθρωπος – Ο Διπλωμάτης 1800 -1828 Ελένη Ε. Κούκκου).
Σύμφωνα με τη ίδια πηγή ο Καποδίστριας πρότεινε τη δημιουργία στις ακτές της δυτικής Αφρικής με τη συνεργασία όλων των κρατών, ενός ειδικού οργανισμού, με την επωνυμία “L' Institution Africaine”. Ο οργανισμός αυτός θα διευθυνόταν από δικό του ανώτατο συμβούλιο και θα διέθετε δικαστική εξουσία και δική του στρατιωτική δύναμη. Οι Άγγλοι βρήκαν διάφορους τρόπους για να μην επιτρέψουν να ευοδωθεί αυτό το σχέδιο.
Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνει και ο 84χρονος σήμερα απόγονος του Κυβερνήτη και προσθέτει ακόμη μια άγνωστη λεπτομέρεια λέγοντας πως και ο αδελφός του Κυβερνήτη, ο Γεώργιος, πέθανε από χολέρα που κόλλησε στην Αίγυπτο. Όπως μας λέει «κύριο μέλημα του Γεωργίου Καποδίστρια ήταν να πηγαίνει με ότι οικονομίες είχε στην Αίγυπτο όπου γίνονταν τα μεγάλα σκλαβοπάζαρα και ελευθέρωνε Έλληνες κρατούμενους. Στο τέλος αρρώστησε, γιατί όπου μαζεύονται πολλοί υπάρχει και αρρώστια και τελικά πέθανε στα 38 του ο προπάππους μου. Είναι και αυτό ένα παράδειγμα πως όλη η οικογένεια είχε μέλημα πως να βοηθήσει. Ξόδεψε μια περιουσία για να πηγαίνει στην Αίγυπτο και να ελευθερώνει Έλληνες και τους έφερνε πίσω στην Ελλάδα και ο Βιάρος, αλλά και ο Αυγουστίνος ασχολήθηκαν πάρα πολύ με αυτό το ζήτημα».
Η Σύναξη της Λευκάδας. Η συνειδητοποίηση
Αυτός ο κορυφαίος Έλληνας πολιτικός και διπλωμάτης βρίσκεται στον πιο ευαίσθητο παγκοσμίως ιστορικό χώρο, το 1801 και σε ηλικία 25 ετών έχει γίνει ένας από τους δύο διοικητές της Ιονίου Πολιτείας, το 1803 διορίστηκε Γραμματέας της Επικράτειας και τον Μάρτιο του 1807 εστάλη στη Λευκάδα, την οποία απειλούσε με κατάληψη ο Αλή Πασάς με στόχο να αναδιοργανώσει την άμυνα του νησιού. Εκεί γνωρίστηκε με τους οπλαρχηγούς Κολοκοτρώνη, Νικηταρά, Ανδρούτσο και Μπότσαρη, που αργότερα θα πρωτοστατούσαν στην Επανάσταση του 1821. «Εκεί γνωρίζεται με την Επανάσταση...Η αποστολή αυτή θα σφράγιζε ισόβια την μοίρα του» ((Ιωάννης Καποδίστριας – Ο Άνθρωπος – Ο Διπλωμάτης 1800 -1828 Ελένη Ε. Κούκκου).
Συμφωνείτε ότι η σύναξη της Λευκάδας τον φέρνει στο ιστορικό προσκήνιο όχι μόνο ως ηγέτη των Επτανησίων, αλλά όλων των Ελλήνων και ότι εκεί άλλαξε οριστικά η οπτική του προς μια πανεθνική απελευθερωτική κατεύθυνση;
«Δεν αλλάζει η οπτική του, αντίθετα αποκαλύπτεται και θεμελιώνεται η σχέση του με ολόκληρο τον κόσμο των αρματωλών και των κλεφτών.
Σε απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωάννη Φιλήμονα, «Φιλική Εταιρεία» αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Από της νεαράς του ηλικίας ο Καποδίστριας απέβλεπεν εις τον μέγαν και ιερόν σκοπόν της Ελευθερίας της Ελλάδος. ...Εις την έμμεσον προσπάθεια του Καποδίστρια χρεωστείται κυρίως ο αναφερόμενος σχηματισμός των Ελληνικών Σωμάτων, μισθοδοτούμενων από την ιδίαν Επατάνησον. Δια μερικόν καιρόν διεύθυνε και τη διοίκησιν τούτων, συνδέσας με τους ανωτέρους Αξιωματικούς των Έλληνας σχέσεις τας πλέον στενάς και τας πλέον ωφέλιμους δια το μέλλον της Πατρίδος. Η οικία του ήτο το πανδοχείον όλων των εθελοντών και προσφύγων Πολεμικών της Ρούμελης και της Πελοποννήσου. Τοιουτοτρόπως απεκαθίστατο η Επτάνησος η μόνη εστία, όθε έμελλε να ενεργηθή βαθμιδόν και ωρίμος ο πόλεμος όλης της Ελλάδος...» απαντά η Ναταλία.
«Δεν πιστεύω πως εκεί συνειδητοποίησε κάτι ο Ιωάννης Καποδίστριας, το αντίθετο θα έλεγα. Εκεί συνέβη μια στροφή για όλους τους άλλους που κατάλαβαν ότι επρόκειτο για μια ηγετική μορφή» λέει η μητέρα της.
«...Το μεσημέρι παρέθεσα γεύμα σε όλους που θύμιζε τα συμπόσια των ηρώων, που περιγράφει ο Όμηρος» γράφει σε αναφορά του ο Καποδίστριας στις 20 Ιουλίου και εκφράζεται για πως θα μπορούσε να αξιοποιηθεί “ο γνήσιος ηρωισμος αυτών των ανθρώπων, που είναι άφθαστοι σε ψυχική αντοχή, σε ικανότητα να υποφέρουν και την πιο μεγάλη στέρηση και σε ακατάβλητη επιμονή σε ό, τι αναλάβουν».
(Ιωάννης Καποδίστριας – Ο Άνθρωπος – Ο Διπλωμάτης 1800 -1828 Ελένη Ε. Κούκκου).
«...Επικεφαλής της τραπέζης εκάθισεν ο Καποδίστριας, εγερθείς δε πριν ή αποχωρισθώσιν, προέπιεν υπέρ της ανεξαρτησίας της ελληνικής φυλής. Επί τη προπόσει ταύτη οι γενναίοι της ελληνικής τιμής πρόμαχοι σύραντες τα ξίφη ώμοσαν ν΄αποθάνωση μαχόμενοι υπέρ Πίστεως και Πατρίδος» γράφει ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης
(1821 Η Παλιγεννεσία, Γιώργος Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις).
Ρωτώ την Ναταλία εάν συμφωνεί με την τοποθέτηση ότι ο Καποδίστριας ήταν ο «ελλείπων κρίκος» της Φιλικής Εταιρείας και της ελληνικής επανάστασης και παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο «1821 Η Παλιγεννεσία»:
«Η απουσία κατά την προετοιμασία και στα πρώτα στάδια του αγώνα – αντανάκλαση του διάσπαρτου και όχι ακόμα ενιαίου χαρακτήρα του ελληνισμού- θα γίνει οδυνηρά αισθητή. Ήταν ίσως ο μόνος που θα μπορούσε να επιβάλει την ενότητα των Ελλήνων. Ωστόσο η παρέμβαση του ακόμα και στην τελική φάση της Επανάστασης υπήρξε καθοριστική για τη διάσωσή του, έστω και κουτσουρεμένου, νεοσύστατου κράτους».
 |
| Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ως στενός σύμβουλος του Αλέξανδρου Α’, μετέχει στη διπλωματική αποστολή της Ρωσίας στο Συνέδριο της Βιέννης που αναδιάταξε τα όρια των ευρωπαϊκών κρατών. Παράλληλα υπογράφει εξ ονόματος της Ρωσίας τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων, με την οποία τα Ιόνια Νησιά γίνονται αυτόνομο κρατίδιο υπό την προστασία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. *Χαλκογραφία της προτομής του Ιωάννη Καποδίστρια από τον Γεράσιμο Πιτζαμάνο. Αντίτυπο της χαλκογραφίας σήμερα ανήκει στη συλλογή του Μουσείου Καποδίστρια. |
«Επιτρέψατέ μου να μην συμφωνήσω με τη θέση σας περί "εκλιπόντος κρίκου" και περί "αντανάκλασης του διάσπαρτου και όχι ακόμα ενιαίου χαρακτήρα του ελληνισμού". Συγκεκριμένα, και καθώς θίγετε ένα ζήτημα σύνθετο και βαθύ, θα ήθελα απλά να αναφέρω απόσπασμα από την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, του Βρετανού Sir Thomas Gordon (Τόμος 1 /σελ. 42-46). «Ο Ι. Καποδίστριας ίδρυσε την επ’ ονόματι των Φιλομούσων ευργετικήν εταιρείαν επί του δεδηλωμένου σκοπού της εν Ελλάδι διαδόσεως των γραμμάτων υπό την προστασίαν Βασιλέων και ηγεμόνων. Γιγνώσκων δε καλώς το σημείο εις ο θα κατηυθήνετο το τοιούτον ίδρυμα απέσχεν έπειτα της από το εμφανούς επιτηρήσεως αυτού, παρακολουθών την πρόοδον. Ουδ’ εβράδυνεν εικός να επέλθει η ολοσχερής αυτού μεταμόρφωσις εις Φιλικήν Εταιρείαν. Αφού δε από του στελέχους της Εταιρείας των Φιλομούσων ανεφύη της Φιλικής ο γενναίος βλαστός, η πρώτη ήρξατο να καταπίπτει ταχέως έως ου περί τα μέσα το 1817 εξέλιπε εν Μονάχω...».
Το 1814 με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας θα δημιουργηθεί και η Φιλόμουσος. «Η Εταιρεία Φιλομούσων χωρίς να προκαλεί άμεσες αντιδράσεις, μπορούσε να διαφωτίζει την κοινή ευρωπαϊκή γνώμη για τις συνθήκες διαβίωσης του ελληνικού λαού, ανέλαβε τη διάδοση της παιδείας και του πνευματικού πολιτισμού και διενεργούσε εράνους για να σπουδάζουν οι Έλληνες στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια»
(1821 Η Παλιγεννεσία, Γιώργος Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις).
«Νόμιζε πως προσέφερε περισσότερο με το να μείνει υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας από το να αναλάβει εμφανώς ρόλο οργανικό μέσα στη Φιλική Εταιρεία και θα έλεγα πως μάλλον είχε δίκιο» λέει ο πατέρας της Ναταλίας ο οποίος κάνει αναφορά στον φίλο του Καποδίστρια, τον Γάλλο τραπεζίτη και θερμό φιλέλληνα, τον Εϋνάρδο (Ζαν-Γκαμπριέλ Εϊνάρ) ο οποίος τέθηκε επικεφαλής του φιλελληνικού κομιτάτου στη Γενεύη, ανέπτυξε έντονη δράση.
«Ήταν στραβή η ιδέα του να ζήσει ο λαός, να φάει, να δουλέψει τη γη και να έχει και ένα εισόδημα; Παραγωγική ανασυγκρότηση. Από πού θα άρχιζε, από το πανεπιστήμιο;».
Η κ. Δωροθέα Καποδίστια υπογραμμίζει τη σημασία που έδινε ο Καποδίστριας στην παιδεία. «Με το ζήτημα αυτό», λέει «ασχολήθηκε πολύ και ενώ ήταν στην Ελβετία όπου έγινε φίλος με τον μεγάλο και πρωτοπόρο παιδαγωγό τον Πεσταλότσι. Ήθελε να αρχίσει με τα δημοτικά στην ύπαιθρο χώρα, όπου οι γονείς ήτανε αγρότες, να μάθουν τα παιδιά τη γλώσσα και τη γραφή, αλλά και τις νέες μεθόδους καλλιέργειας. Αλλά τον ψέξανε και γι' αυτό. Στόχος του ήταν να γίνουν οι Έλληνες αυτάρκεις, όχι μόνο η γλώσσα, αλλά να έχουν και δουλειά στα χέρια τους η οποία θα όχι μόνο θα τους έδινε τροφή για να ζήσουν, αλλά θα βοηθούσε και τη χώρα να σταθεί στα πόδια της. Ήμαστε με το χέρι τεντωμένο, επαίτες, μια ζωή. Δεν νομίζετε ότι εξακολουθεί να είναι επίκαιρο; Όμως δεν ήταν λίγοι αυτοί που την ιδέα του την εξέλαβαν διαφορετικά λέγοντας του “δηλαδή μια ζωή αγρότες μας βλέπεις;”. Ήταν στραβή η ιδέα του να ζήσει ο λαός, να φάει, να δουλέψει τη γη και να έχει και ένα εισόδημα. Παραγωγική ανασυγκρότηση. Από πού θα άρχιζε, από το πανεπιστήμιο;».
Τελικά κατάφερε και διεθνοποίησε το ελληνικό ζήτημα ο Καποδίστριας; Τι θα μπορούσαν να διδαχθούν οι πολιτικοί μας σήμερα από το όραμά του;
«Ο Καποδίστριας δεν διεθνοποίησε το ελληνικό ζήτημα», σπεύδει να απαντήσει η Ναταλία. «Αυτό βρίσκεται και βρισκόταν στον πυρήνα του Ανατολικού ζητήματος. Ο Καποδίστριας απλά επεδίωξε μια συμφέρουσα για Ελλάδα και την Ευρώπη λύση σε αυτό. Πιθανά να μπορούσαν να εμπνεύσουν τους πολιτικούς μας σήμερα, τα ακόλουθα θραύσματα λόγων του Καποδίστρια»:
"...Ελπίζω ότι όσοι εξ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησιν θέλουν γνωρίσει μεθ’ εμού ότι, εις τας παρούσας περιπτώσεις, όσοι ευρίσκονται εις δημόσια υπουργήματα δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς αναλόγως με τον βαθμό του υψηλού υπουργήματός των και με τας εκδουλεύσεις των, αλλ’ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την εξουσίαν της...".
«Εφ´ όσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν διά να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και του οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν.»
 |
| Εξωτερική όψη του Μουσείου Καποδίστρια, στην “Κουκουρίτσα” |
«Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύση εις την καρδίαν μας μόνο το αίσθημα το ελληνικό. Ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης».
«Όσον αφορά στη διεθνοποίηση του ελληνικού ζητήματος τότε η Ευρώπη με τον Μπάιρον, με τους πίνακες του Ντελακρουά από τη σφαγή της Χίου, ταρακουνήθηκε συναισθηματικά. Όμως στα κλιμάκια που έπαιρναν τις αποφάσεις στα διεθνή συνέδρια αυτό ήταν δουλειά του Καποδίστρια» προσθέτει η μητέρα της, η κ. Δωροθέα Καποδίστρια.
Ο Καποδίστριας δίνει έναν σκληρό αγώνα, απέναντί του έχει την Ιερά Συμμαχία και τον ορκισμένο εχθρό του, τον καγκελάριο της Αυστρίας, τον Μέτερνιχ με τον οποίο ευθυγραμμίζεται ο τσάρος Αλέξανδρος ο Α΄. Όλες οι κινήσεις του παρακολουθούνται και από τις εκθέσεις των διάφορων πρακτόρων μαθαίνουμε σημαντικά πράγματα όσον αφορά στο όραμα του Καποδίστρια.
«Η Ελλάς πρέπει κατά τον Καποδίστρια να κηρυχθεί ομοφώνως υφ΄όλων των Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικώς και μόνον εις τα επιστήμας και την διαφώτισιν του ανθρωπίνου γένους, το έδαφός της να κηρυχθή εκ των έξω απρόσβλητον, εσωτερικώς δε να κρατηθεί μακράν πάσης ξένης αναμίξεως»
«Οι Αυστριακοί δεν πείσθηκαν ποτέ για τις αγαθές προθέσεις του ιδρυτή της Φιλομούσου Εταιρείας...η οποία επεκτάθηκε και στο Σέμλινο (Ζεμούν) όπου υπήρχε ισχυρή ελληνική παροικία. Ο ταγματάρχης της εθνοφρουράς, Ιωσήφ Τσέρβένγκα, σε έκθεσή του στις 16 Φεβρουαρίου 1816, παρουσιάζει τη δράση της Εταιρείας και όσα πληροφορήθηκε για τις προθέσεις του Καποδίστρια: “Εξ όσων μου λέγουν περί των σκοπών τους οποίους επιδιώκει ο κόμις Καποδίστριας δια της εν λόγω προσπάθειας η βάσις επί της οποίας θέλει να στηρίξει εκ νέου την ευτυχία και την δόξαν των συμπατριωτών του είναι η απόλυτος πολιτική αυτονομία της Ελλάδας. Η Ελλάς πρέπει κατά τον Καποδίστρια να κηρυχθεί ομόφωνος υφ΄όλων των Δυνάμεων χώρα αφιερωμένη αποκλειστικώς και μόνον εις τα επιστήμας και την διαφώτισιν του ανθρωπίνου γένους, το έδαφός της να κηρυχθή εκ των έξω απρόσβλητον, εσωτερικώς δε να κρατηθεί μακράν πάσης ξένης αναμίξεως. Κείμενη μεταξύ Ασίας και Ευρώπης ευκόλως θα κατανοή η Ελλάς το νόημα της μυστικοπαθούς ζωής της Ανατολής, ενώ από την άλλην πλευρά θα δέχεται το εκλεπτυσμένον πνεύμα των Ευρωπαίων δημιουργούσα κατ΄αυτόν τον τρόπον μια δι΄ολόκληρον την ανθρωπότητα σωτήριον ισορροπίαν”»
( 1821 Η Παλιγεννεσία, Γιώργος Καραμπελιάς, Εναλλακτικές Εκδόσεις).
-«Η θέση αυτή του Καποδίστρια αποκαλύπτει την πεποίθησή του για την ιδιαιτερότητα της πολιτισμικής ταυτότητας του ελληνισμού. Ίσως σήμερα στο λυκόφως των ιδεολογιών και στο βαθμό που ως λαός αναγνωρίζουμε αυτήν την ιδιαιτερότητα, θα μπορούμε να την αξιοποιήσουμε», σχολιάζει η Ναταλία.
 |
| Προσωπικά αντικείμενα του Ιωάννη Καποδίστρια |
Υπάρχουν αναλογίες ανάμεσα σε εκείνη την εποχή και στην Ελλάδα της κρίσης; Μήπως ζούμε μια νέα φάση που θυμίζει αποικιοκρατία; Ρωτώ τη Ναταλία.
«Από την σύσταση της Ιονίου Πολιτείας (21 Μαρτίου 1800) μέχρι την δολοφονία του Κυβερνήτη (27 Σεπτεμβρίου 1831) η πατρίδα και ο λαός της αγωνίστηκε διεξοδικά ενάντια στην όποια παρουσία ξένων δυνάμεων στον τόπο, σε συνάρτηση με την ανάγκη για απόκτηση συνείδησης εθνικής ταυτότητας. Στις μέρες μας στην Ελλάδα, θεωρώ πως βιώνουμε μια σύγχρονης τεχνολογίας αποικιοκρατία. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να συγχέουμε τις δύο ιστορικές στιγμές. Η πρώτη είχε το χαρακτήρα από το σκοτάδι προς το φως, ενώ η σημερινή, από το σκοτάδι στα τάρταρα. Θέλω να πιστεύω πως θα ισχύσει το πως, όσο περισσότερο κάτω θα πας, τόσο ψηλότερα θα ανεβείς!».
Το όραμα του ήταν για μια Ελλάδα "Δελφούς της Οικουμένης"
Πιστεύετε ότι τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά σήμερα εάν δεν είχαν σκοτώσει τον Κυβερνήτη στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831; Τα φαντάσματα του παρελθόντος, η ανέχεια, η οξύτητα και η πόλωση θα μπορούσαν να έχουν εκλείψει;
Οι στόχοι και το έργο του Καποδίστρια, το όραμα του ήταν για μια Ελλάδα "Δελφούς της Οικουμένης". Σίγουρα αν είχε αποφευχθεί η δολοφονία του, κάτι περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση θα είχε επιτευχθεί, πέρα από την υπογραφή του τέταρτου Πρωτόκολλου του Λονδίνου, τον Φεβρουάριο το 1830, με το οποίο η συνοριακή γραμμή του ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους συμφωνείται, στο μέσο της κοίτης των ποταμών Αχελώου και Σπερχειού και με ενταγμένες τις Σποράδες και την Αμοργό. Όσο για τα φαντάσματα του παρελθόντος και τα λοιπά, κρίνω πως θα εκλείψουν, όταν εμείς οι Έλληνες, συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη μας για κάτι τέτοιο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Τουλάχιστο, αυτό συμπεραίνω από τους στίχους του εθνικού μας ποιητή:
«Η Διχόνοια που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή
καθενός χαμογελάει, "πάρ' το", λέγοντας, "και συ".
Κειο το σκήπτρο που σας δείχνει έχει αλήθεια ωραία θωριά·
μην το πιάστε, γιατί ρίχνει εισέ δάκρυα θλιβερά.
Από στόμα οπού φθονάει, παλληκάρια, ας μην πωθεί,
πως το χέρι σας κτυπάει του αδελφού την κεφαλή.
Μην ειπούν στο στοχασμό τους τα ξένη έθνη αληθινά:
"Εάν μισούνται ανάμεσό τους δεν τους πρέπει ελευθεριά"».
Πηγή: Δ. Γκαβέας, The Huffington Post
Δεν υπάρχουν σχόλια