Εικόνα 1: Το αρχαιολογικό μουσείο της Κω Περιδιαβαίνοντας τη γλυπτοθήκη του ισογείου…
 |
| Εικόνα 1: Το αρχαιολογικό μουσείο της Κω |
Περιδιαβαίνοντας τη γλυπτοθήκη του ισογείου…
Η κυρία
Δεν πάτε να χτυπιέστε! Εγώ θα παρουσιαστώ πρώτη από τα αγάλματα του Μουσείου Κω (1). Είμαι η Κυρία, το mast (2) της συλλογής. Λίγο περασμένης νεότητας, αλλά πανέμορφη ακόμα, κομψή και ευϋπόληπτη. Με βρήκαν οι Ιταλοί ανασκαφείς στο ρωμαϊκό Ωδείο της Κω και τη δεκαετία του 1950 με εκθέσανε στην αίθουσα με τα ελληνιστικά γλυπτά στο Μουσείο της πόλης.
 |
| Εικόνα 2: Το άγαλμα της «Κυρίας» κατά την επανέκθεση του μουσείου σε κόκκινο φόντο. (Φωτό: Kostoday.com) |
Ξεχωρίζω από όλες τις άλλες κυρίες εδώ μέσα, γιατί έχω στιβαρό κορμό, περήφανη στάση, αγέρωχο ύφος, αλλά συνάμα και μια γλυκύτητα στο βλέμμα που αιχμαλωτίζει.
Με φτιάξανε από ντόπιο μάρμαρο, κώτικο, αφού είμαι και γω Κώα. Ααα και να ξέρετε! Δεν είμαι κουλή! Απλώς έσπασε το χέρι μου τα παλιά τα χρόνια τα πέτρινα.
Με είχαν στήσει σε κάποια κόγχη, γι’ αυτό από πίσω δεν είμαι δουλεμένη. Σας πειράζει αυτό; Να με θαυμάζετε από μπροστά και απ’ το πλάι!
 |
| Εικόνα 3 α,β: Η «Κυρία» |
Στέκομαι ορθή, με το ένα πόδι ελαφρώς λυγισμένο στα πλάγια. Έτσι, όπως είναι τα κλασικά αγάλματα, ξέρετε, αυτά του φειδιακού κύκλου, γιατί μου είπαν ότι αυτή η ζυγισμένη στάση τής σχεδόν ανάπαυσης είναι ωραία και αρχοντική. Είναι μια στατική κίνηση, που ετοιμάζει το επόμενο βήμα.
Από πάντα ήμουν κοκέτα. Δείτε πόσο ωραία χωρίστρα έχω στα μαλλιά, προσεκτικά μαζεμένα πίσω σε κότσο με λεπτότατους κυματισμούς, σαν αεράκι που μόλις ανασηκώνει τη θάλασσα. Ούτε μια ρυτίδα στο μέτωπο, αρμονικά τα χαρακτηριστικά του προσώπου μου: υπέροχα αμυγδαλωτά μάτια και βλέμμα μυστηριώδες, μύτη καλογραμμένη, χείλη αισθησιακά (τραγανά είπε ένας βλάκας, λες και θα με δάγκωνε!). Αν και από αγιάτρευτο πόθο, κάποιος στην παραφορά του θα μπορούσε και να με δαγκώσει!
 |
| Εικόνα 4: Λεπτομέρεια κεφαλής του αγάλματος της «Κυρίας» |
Ντύθηκα όσο περισσότερο μπορούσα, αλλά κοιτάξτε! Πάλι άφησα να διακρίνεται το στητό στήθος μου από κάτω, η επίπεδη κοιλιά μου και τα χυτά πόδια μου. Γυναικεία θηλυκότητα που ξεπηδά κάτω από το διπλό ένδυμα, για να σας κάνω να θέλετε να με δείτε απ’ όλες τις πλευρές, να πιέσετε το βλέμμα σας να αιχμαλωτίσει και άλλες λεπτομέρειες. Κώτικα ρούχα φόρεσα, τα πασίγνωστα coae vestes, ξέρετε εσείς, αυτά που είναι τόσο λεπτοϋφασμένα και διάφανα και περισσότερα δείχνουν, παρά κρύβουν! Από κάτω ο πολύπτυχος χιτώνας, κρουστός και μαλακός, από πάνω το ιμάτιο -σε κροκί χρώμα το ήθελα- να αγκαλιάζει όλο το κορμί μου σα μακριά εσάρπα περασμένη γύρω μου, που κρατώ την άκρη της με το ένα χέρι.
Έβαλα και τα ανοιχτά σανδάλια μου και είμαι έτοιμη να πάω στο Θεσμοφόριο για τη γιορτή της Δήμητρας. Για να δω! Μια τελευταία ματιά. Είμαι εντάξει; Ναι! μεγάλος μάστορας ο τεχνίτης μου!
Κάποιοι κακεντρεχείς λένε πώς η στάση και ο τρόπος που φόρεσα τα ρούχα μου τους θυμίζουν τα πήλινα ειδώλια της Τανάγρας (3) και της Μύρινας της Μ. Ασίας, της Πριήνης ή ακόμα ακόμα τη Μικρή Ηρακλειώτισσα (4). Άλλοι πάλι βρίσκουν ότι μοιάζω με τις Μούσες του Ρόδιου γλύπτη Φιλίσκου. Και οι πιο ζηλιάρηδες λένε ότι μοιάζω με άλλες αγαλμάτινες κυρίες από τη Δήλο, τη Σάμο, τη Μίλητο, την Αλικαρνασσό, την Πέργαμο, την Πριήνη, τις Ερυθρές, τη Ρόδο που φοράνε κι εκείνες διάφανα ενδύματα. Μερικοί πάλι, άκουσον άκουσον! λένε πώς μοιάζω με τις πεθαμένες στις επιτύμβιες στήλες της Μ. Ασίας που τις σκαλίζουν πάνω στα ανάγλυφα και τις ντύνουν με τον ίδιο τρόπο, τις Πουντικίτιες (Pudicitiae) (5) καλέ!
 |
| Εικόνα 5: Αγαλμάτια γυναικών τύπου «Ταναγραίας», ελληνιστική περίοδος, Αρχαιολογικό Μουσείο Αλεξάνδρειας. http://www.archaiologia.gr/blog/photo/%CF%84%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%AF%CE%B5%CF%82/ |
 |
| Εικόνα 6: Γυναικείο άγαλμα στον τύπο της «μικρής Ηρακλειώτισσας» από τη συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού μουσείου στην Αθήνα |
 |
| Εικόνα 7: από την επιγραφή της βάσης γνωρίζουμε ότι η απεικονιζόμενη ονομάζεται Κλεοπάτρα. 138/137 π.Χ. Δήλος, Μουσείο, αρ. ευρ. Α 7763. |
=========================
(1) Γυναικείο άγαλμα, μεγαλύτερο του φυσικού μεγέθους, ντυμένο με χιτώνα και ιμάτιο από το ρωμαϊκό Ωδείο της Κω. Αρχαιολογικό μουσείο Κω, αρ. ευρ. Μουσ. 6, τέλος 2ου αι. π.Χ. (κατά την άποψη της γράφουσας, πρέπει να χρονολογηθεί μετά τα μέσα του 2ου αι. π.Χ., ίσως περί το γ’ τρίτο του). Αρχική δημοσίευση: Clara Rhodos V2, 115 κ.ε., πιν. ΙΧ-Χ, εικ. 21, 22 (αρ. ευρ. Μουσείου Ρόδου 13591). Επίσης, R. Kabus-Preisshofen, Die hellenistische Plastik der Insel Kos, Berlin 1989, αρ. 56, πίν. 63-4.
(2) mast = master item, masterpiece = κύριο αντικείμενο συλλογής.
(3) οι γνωστές Ταναγραίες = Οι Ταναγραίες κόρες είναι πήλινα ειδώλια, που προέρχονται από τα κοροπλαστικά εργαστήρια της Τανάγρας, στην αρχαία Βοιωτία. Παρουσιάζουν γυναίκες ντυμένες σε όρθια ή καθιστή στάση, το μέγεθός τους κυμαίνεται από 15 ως 35 εκατοστά και χρησίμευαν ως ταφικά αναθήματα, ή για να φέρνουν γούρι στον κάτοχό τους.
(4) Μικρή Ηρακλειώτισσα = Ο τύπος αντιγράφει κάποιο πρωτότυπο γλυπτό, που χρονολογείται στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. και μάλλον ανήκε στον κύκλο των πραξιτελικών έργων. Το έργο αυτό αντιγράφηκε πολλές φορές, με διαφορετικά χαρακτηριστικά, ώστε να αποδίδει κάθε φορά το πορτραίτο αυτής που είχε ζητήσει την κατασκευή του. Η γυναικεία μορφή παριστάνεται όρθια, φορεί χιτώνα που καλύπτει ακόμη και τα πόδια, και είναι περιτυλιγμένη σε ιμάτιο, το οποίο αφήνει να διαφανούν από κάτω οι κινήσεις των χεριών. Ο αγαλματικός αυτός τύπος χαρακτηρίζεται από ομάδες βίαιων κατακόρυφων και διαγωνίων πτυχώσεων, στοιχείο που προοιωνίζει το δρόμο, στον οποίο θα κινηθούν οι καλλιτέχνες της πρώιμης ελληνιστικής περιόδου.
(5) Πουντικίτιες (Pudicitiae) = ονομάζονται τα γυναικεία αγάλματα της ελληνιστικής εποχής, που είναι ντυμένα με χιτώνα και ιμάτιο χωρίς κάποιο μέλος του σώματος ακάλυπτο, ενώ η στάση τους αποπνέει έναν αέρα σεμνότητας. Τον τύπο αυτό των αγαλμάτων αντέγραψαν κατά κόρον οι Ρωμαίοι. Κατά την Αναστασία Μαρκουλίδου, Pudicitia, διδ. Διατρ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2007 σποράδην «οι γυναίκες της ελληνιστικής εποχής έπρεπε να έχουν και πολλές άλλες αρετές εκτός από την ομορφιά: σωφροσύνη, κοσμιότητα, σεμνότητα. Και στις δημόσιες απεικονίσεις τους έπρεπε όλες αυτές οι αρετές να εκφράζονται με τη στάση, τη χειρονομία και την έκφραση των μορφών. Τα χαρακτηριστικά της Pudicitia εξυπηρετούσαν πολύ καλά και αυτόν το στόχο: οι μορφές με τα χαρακτηριστικά αυτά είναι σεμνές, με ένα ένδυμα που καλύπτει πλήρως το σώμα και σε μια στάση εσωστρέφειας, ίσως περίσκεψης και σίγουρα, από όσο μπορούμε να δούμε στα ελάχιστα αγάλματα των οποίων σώζεται και το κεφάλι. Βασικό στοιχείο της στάσης αυτής είναι βέβαια τα χέρια και ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο καλύπτονται τελείως από το ένδυμα και «οδηγούν σε ένα ευγενικό λύγισμα του κεφαλιού». Μια έκφραση του προσώπου που έδειχνε ηρεμία και γαλήνη, ένα βλέμμα απλανές και ένα ανεπαίσθητο μειδίαμα που υποδήλωναν αδιατάρακτο εσωτερικό κόσμο... Η λέξη «pudicitia» είναι ο λατινικός όρος για τη γυναικεία αγνότητα και αιδημοσύνη. Πρόκειται για το ουσιαστικό που προέρχεται από το επίθετο «pudica», το οποίο αποδιδόταν σε γυναίκες αγνές ή ντροπαλές και σεμνές. Καθώς, όμως, οι Ρωμαίοι συχνά ανήγαγαν αφηρημένες έννοιες αυτού του είδους στο θεϊκό επίπεδο, πολλές τέτοιες ενσωματώθηκαν στην κρατική λατρεία. Με τον τρόπο αυτό, πέρασε στο ρωμαϊκό πάνθεο και η Pudicitia, προσωποποίηση της γυναικείας εγκράτειας και αγνότητας».
Πηγές-Βιβλιογραφία:
- Οι Ταναγραίες κόρες
- Ταναγραίες κόρες - Βικιπαίδεια
- Μικρή Ηρακλειώτισσα
- R. Kabus-Preisshofen, Die hellenistische Plastik der Insel Kos, Berlin 1989
- D. Pinkwart, Das Relief des Archelaos von Priene und die "Musen des Philiskos", Kallmünz 1965
- Ρ. Moreno, Scultura ellenistica 2, Roma 1994
- Καλλιόπη Μπαϊράμη, Η μεγάλη ροδιακή πλαστική των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, διδ. Διατρ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 2012
- Αναστασία Μαρκουλίδου, Pudicitia, διδ. Διατρ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2007
Βασιλική Χριστοπούλου, MA Aρχαιολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια