Η ανακάλυψη πετρογλυφικού με την απεικόνιση συνδυασμού κατσίκας-ψαριού αποκαλύπτει την αιγυπτιακή κατανόηση των ζωδιακών συμβόλων

Ερευνητές εντόπισαν ένα μοναδικό πετρογλυφικό στην περιοχή el-Hosh της Αιγύπτου, το οποίο πιθανότατα αναπαριστά το ζώδιο του Αιγόκερου, ένα ...

Ερευνητές εντόπισαν ένα μοναδικό πετρογλυφικό στην περιοχή el-Hosh της Αιγύπτου, το οποίο πιθανότατα αναπαριστά το ζώδιο του Αιγόκερου, ένα υβριδικό πλάσμα με τα μπροστινά μέρη μιας κατσίκας και τα πίσω μέρη ενός ψαριού. Η ανακάλυψη αυτή, με επικεφαλής τη Δρ Linda Evans του Πανεπιστημίου Macquarie της Αυστραλίας και τους συναδέλφους της, δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Egyptian Archaeology. Αποτελεί την πρώτη γνωστή περίπτωση ζωδιακού συμβόλου στην αιγυπτιακή βραχογραφία.

Το πετρογλυφικό του Αιγόκερου εντοπίστηκε αρχικά κατά τη διάρκεια επιτόπιας έρευνας από τον Δρ Frederick Hardtke, ο οποίος περιέγραψε τη μοναδική του θέση: «Το κατσικίσιο ψάρι βρέθηκε σε μια τοποθεσία του el-Hosh, η οποία φιλοξενεί μεγάλο αριθμό πετρογλυφικών και κειμένων, μεγάλο μέρος των οποίων είναι προδυναστικά, αλλά και υλικό από την ελληνορωμαϊκή και την ισλαμική περίοδο. Βρέθηκε δίπλα σε μια άλλη εξαιρετικά ασυνήθιστη εικόνα που πιστεύουμε ότι είναι ένας χαμαιλέοντας, καθιστώντας τον πίνακα αινιγματικό».

Μοναδικό πετρογλυφικό που απεικονίζει ψάρι-κατσίκα ανακαλύφθηκε στην περιοχή el-Hosh.
[Credit: L. Evans κ.ά., The Journal of Egyptian Archaeology (2024)]

Η Δρ Evans εντυπωσιάστηκε από την ομοιότητα του υβριδικού πλάσματος με τον Αιγόκερω και άρχισε να ερευνά την προέλευσή του. «Το είχαμε περιγράψει σε μια προηγούμενη εργασία ως μυθικό ζώο, αλλά μετά από περισσότερη έρευνα, συνειδητοποίησα ότι έμοιαζε με τον Αιγόκερω, γεγονός που με οδήγησε να μελετήσω την ιστορία του ως αστρολογικό ζώδιο», εξήγησε.

Ο Αιγόκερως προέρχεται από τη Μεσοποταμία, όπου συμβόλιζε τον θεό Enki των Σουμερίων (και αργότερα, τον Ακκαδικό Ea), που και οι δύο συνδέονταν με το νερό και τη σοφία. Μέχρι τα τέλη της 3ης χιλιετίας π.Χ., η εικόνα αυτή εξελίχθηκε στο αναγνωρίσιμο υβρίδιο κατσίκας-ψαριού που απεικονίζεται στις μεσοποταμιακές σφραγίδες. Ο ζωδιακός κύκλος, ως σύστημα ουράνιων συμβόλων που επηρεάζουν τις ανθρώπινες υποθέσεις, εξαπλώθηκε από τη Μεσοποταμία στην Ελλάδα τον 5ο αιώνα π.Χ. και τελικά έφτασε στην Αίγυπτο μέσω ελληνικών και ρωμαϊκών επιρροών κατά την περίοδο των Πτολεμαίων και των Ρωμαίων (3ος αιώνας π.Χ. έως 2ος αιώνας μ.Χ.).

Σχεδίαση του πετρογλυφικού.
[Credit: L. Evans et al.,The Journal of Egyptian Archaeology (2024)]

Στην Αίγυπτο, τα ζώδια εμφανίστηκαν για πρώτη φορά σε οροφές ναών, νομίσματα και καπάκια φέρετρων κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο. «Παρόλο που τα σύμβολα αυτά συνδέονταν κυρίως με την ελίτ, τελικά διείσδυσαν στην ευρύτερη κοινωνία, όπως φαίνεται στα ωροσκόπια που φτιάχτηκαν για άτομα όπως ο υφαντής Τρύφωνας τον 1ο αιώνα μ.Χ.», δήλωσε η Δρ Evans.

Η τεχνοτροπία και τα χαρακτηριστικά του πετρογλυφικού υποδηλώνουν ότι δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της ελληνορωμαϊκής περιόδου, μεταξύ του 1ου αιώνα π.Χ. και του 2ου αιώνα μ.Χ.. Υποστηρίζοντας αυτό το συμπέρασμα, ο Δρ Hardtke σημείωσε: «Συνολικά, παρατηρούμε μια σταδιακή μείωση τόσο της συχνότητας όσο και της ποιότητας της εικονογραφικής βραχογραφίας στην Αίγυπτο με την έλευση της γραφής».

Βασικές λεπτομέρειες στο πετρογλυφικό, όπως η απεικόνιση μιας ευθείας ουράς, το χρονολογούν επίσης πριν από τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν οι ρωμαϊκές παραλλαγές του Αιγόκερου άρχισαν να παρουσιάζουν ελικοειδή ουρά. Οι υφολογικές ομοιότητες μεταξύ του Αιγόκερου και του κοντινού πετρογλυφικού χαμαιλέοντα υποδηλώνουν ότι και τα δύο σκαλίστηκαν από το ίδιο άτομο κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής.

Παραδείγματα απεικονίσεων με συνδυασμό κατσικιού - ψαριού: α) Βαβυλωνιακός λίθος ορίου, b) Παρεκκλήσι του Όσιρι, Ναός της Χάθορ, Δένδερα,  c) Aίθουσα υποστύλων, Nαός της Χάθορ, Δένδερα, d) Oροφή Β, Tάφος Ζωδίων, Αθρίβη - Φέρετρο του Σωτήρος. Σχέδια: Emily Corbin.
[Credit: L. Evans et al.,The Journal of Egyptian Archaeology (2024)]

Ο ακριβής σκοπός του πετρογλυφικού του Αιγόκερου παραμένει αβέβαιος. Μπορεί να χρησίμευε ως δείκτης πλοήγησης, δεδομένης της σημασίας των άστρων στα ταξίδια στην έρημο. Εναλλακτικά, ο δημιουργός του μπορεί να γοητεύτηκε από την αστρολογική και αστρονομική σημασία του, αναπαράγοντάς το ενδεχομένως από μνήμης ή από ένα νόμισμα.

Ο Δρ Hardtke εξήγησε περαιτέρω ότι οι ελληνορωμαϊκές επιρροές στην αιγυπτιακή βραχογραφία δεν ήταν ασυνήθιστες κατά την περίοδο αυτή: «Περιστασιακά, βρίσκουμε ελληνικές επιγραφές, αφιερώσεις σε θεούς και εικονιστικές απεικονίσεις παράλληλα με κείμενα. Αυτό το πλαίσιο καθιστά το γλυπτό του Αιγόκερου ακόμη πιο αληθοφανές ως προϊόν πολιτιστικής ανταλλαγής».

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Evans, L., Hardtke, F., & Claes, W. (2024). The Goat-Fish of El-Hosh: An Unusual Petroglyph Identified. The Journal of Egyptian Archaeology, 0(0). doi:10.1177/03075133241288920

Πηγή: Archaeology News