«Μαινόταν όμοιος με άγριο θηρίο»

Αεροφωτογραφία της περιοχής της Πύλου με το Ανάκτορο του Νέστορος (προστατευμένο με στέγαστρο στο βάθος), τον Θολωτό Τάφο IV (επάνω δεξιά, τ...

Αεροφωτογραφία της περιοχής της Πύλου με το Ανάκτορο του Νέστορος (προστατευμένο με στέγαστρο στο βάθος), τον Θολωτό Τάφο IV (επάνω δεξιά, τα δύο υπόστεγα), τον Θολωτό Τάφο VI (μέσον) και τον Θολωτό Τάφο VII (κάτω αριστερά). [Credit: ΥΠΠΟ/ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ CINCINNATI/JEFF VANDERPOOL]

Είχε διακριθεί στον πόλεμο και στη μάχη. Η ίδια η επονομασία εξάλλου που έχει αποκτήσει πια ο «Πολεμιστής με τον Γρύπα», ο ισχυρός άνδρας 30-35 ετών που ενταφιάστηκε το 1450 π.Χ. κοντά στο Ανάκτορο του Νέστορος στην Πύλο, αποτυπώνει συνοπτικά τα όσα αφηγούνται τα κτερίσματα του τάφου του. Μέχρι πού όμως έφτανε η δύναμη και η δικαιοδοσία του; Ποιον χαρακτήρα είχε η εξουσία του;

Η περιοδική έκθεση «Πρίγκιπες της Πύλου» που παρουσιάστηκε στη Μεσσηνία και πλέον κατακτά το Λος Αντζελες (προτού έρθει το 2026 στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), ανέδειξε τη μυκηναϊκή μεσσηνιακή πολιτισμική ταυτότητα, όπως διαμορφώθηκε στην Υστερη Εποχή του Χαλκού και ώς τα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ., όταν η περιοχή ελεγχόταν από το Ανάκτορο του Νέστορος. Μέσα στις ακμαίες μεσσηνιακές ηγεμονίες εκείνης της περιόδου, ο Πολεμιστής με τον Γρύπα «ήταν ο πρώτος ή ένας από τους πρώτους που διεκδίκησαν τον τίτλο του Μυκηναίου άνακτος», έλεγαν οι αρχαιολόγοι που ανακάλυψαν τον τάφο του, Τζακ Ντέιβις και Σάρον Στόκερ στην «Κ» (4/7/2025). Και όπως αναφέρεται σε άρθρο του Ντέιβις στον επιστημονικό κατάλογο της έκθεσης, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μέλισσα, ο τάφος του Πολεμιστή μας παρουσιάζει «μία αληθινή εικονογραφία της δύναμης».

Εκείνοι που τον κήδεψαν εξάλλου, «σχεδίασαν την εναπόθεση του σώματός του και τη διάταξη των κτερισμάτων του με τέτοιο τρόπο, ώστε να τιμήσουν τον ρόλο του ως πολεμιστή», γράφει ο Ντέιβις στον τόμο. Το σώμα του συνοδευόταν από ένα σύνολο όπλων, όπως εγχειρίδιο, ξίφος με χρυσή λαβή, διακοσμημένο με σκηνή λιονταριού που επιτίθεται σε αιγάγρους, μια χάλκινη πανοπλία πανομοιότυπη με εκείνη των Δενδρών κ.ά., ενώ η αξιοσύνη του στον πόλεμο, θεμελιώδης πτυχή της μυκηναϊκής ανδρικής ταυτότητας, αποτυπώθηκε στην περίπτωσή του και στον περίφημο Αχάτη της Μάχης, ο οποίος δίνει έμφαση στην ηρωική γυμνότητα του νικηφόρου πρίγκιπα, στο καλοξυρισμένο του πρόσωπο και στους μακριούς πλοκάμους της κόμης του. Ωστόσο, αν και άνθρωπος, ο Πολεμιστής με τον Γρύπα «μαινόταν στο πεδίο της μάχης όμοιος με άγριο θηρίο, θυμίζοντας τους δυνατούς γρύπες, τους ταύρους, τους κυνηγετικούς σκύλους και τα λιοντάρια, τόσο παραστατικά χαραγμένα στους πολύτιμους λίθους που τον συνόδευσαν στον τάφο». Τέτοια εικονογραφία της δύναμης, παρατηρεί ο Ντέιβις, εντοπίζεται και στον Ομηρο, σε στίχους όπως «κι αντίκρα του ο Αχιλλέας πετάχτηκεν, αρπακτικό λιοντάρι θαρρείς, που να σκοτώσουν θέλησαν» (μτφρ. Ν. Καζαντζάκη – Ι.Θ. Κακριδή).

Σαν «πρωτο-άναξ» βεβαίως, ο Πολεμιστής με τον Γρύπα «θα ασκούσε εξουσία στον πολιτικό, οικονομικό, στρατιωτικό και θρησκευτικό τομέα», σημειώνει στο άρθρο της στον τόμο η Σάρον Στόκερ. Τα όπλα και οι αναπαραστάσεις μάχης στον τάφο του «υπογραμμίζουν την πολιτική ισχύ και το κοινωνικό κύρος που απορρέει από την επιτυχία στη μάχη και το κυνήγι», παράλληλα όμως, η εξουσία του ενισχυόταν από τις θρησκευτικές του αρμοδιότητες. «Η εικονογραφία σε πολυάριθμα τέχνεργα του τάφου, ειδικά στα χρυσά δαχτυλίδια και στους σφραγιδόλιθους, αποκαλύπτει ισχυρούς δεσμούς με το μινωικό τελετουργικό», γράφει η αρχαιολόγος, προσθέτοντας ότι οι παραστάσεις λατρευτικών σκηνών υποδηλώνουν τη συμμετοχή του πρίγκιπα σε τελετουργικές πράξεις και αιματηρές θυσίες.

Ενδεικτικά παραδείγματα είναι δύο σφραγιδόλιθοι με απεικόνιση ανδρός με μακριά κόμη και ιερατικά ενδύματα (και πέλεκυ, στη μία περίπτωση), ένα χρυσό δακτυλίδι που απεικονίζει γυναικεία τελετή ενηλικίωσης κ.ά. Υπάρχουν επίσης θρησκευτικές εικόνες και πολεμικός εξοπλισμός «που συγκεράζουν σύμβολα ιερής τελετουργίας με τα διακριτικά πολιτικής εξουσίας», σημειώνει η Στόκερ, εκτιμώντας, με βάση την επιλογή των συμβόλων, ότι «πολλές δοξασίες κρητικής προέλευσης μεταλαμπαδεύτηκαν αναλλοίωτες στην Πύλο». Το δε σκήπτρο του Πολεμιστή, του οποίου η επίστεψη απεικονίζει κεφαλή ταύρου, παραπέμπει επίσης στη θρησκευτική εξουσία του. «Η δικαιοδοσία του, κατά συνέπεια, θα περιλάμβανε τη γήινη και την ουράνια σφαίρα», γράφει η αρχαιολόγος.

Η ελληνική έκδοση του καταλόγου της έκθεσης «The Kingdom of Pylos: Warrior-Princes of Ancient Greece», από τις εκδόσεις Μέλισσα.

Σε άλλο άρθρο της, με θέμα την ανασκαφή του τάφου, η Στόκερ αναφέρει ότι το σώμα του πολεμιστή ήταν τυλιγμένο με λινό σάβανο, στολισμένο με εκατοντάδες μικρές χάντρες, ενώ συμπεραίνει και ότι ο πολεμιστής θα ήταν ενταφιασμένος και με άλλα ωραία υφάσματα, βαμμένα με φωτεινά χρώματα και υφασμένα με περίπλοκα σχέδια. Η συγκεκριμένη εικόνα αποτελεί μόλις μια ψηφίδα από το εντυπωσιακό μωσαϊκό της μυκηναϊκής Μεσσηνίας, που τόσο εκτενώς περιγράφεται στον κατάλογο. Επιμελημένος από τη Στόκερ, τον Ντέιβις, την έφορο Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, Ευαγγελία Μηλίτση-Κεχαγιά και την Κλερ Λάιενς, επιμελήτρια αρχαιοτήτων του Μουσείου Γκετί Βίλα και με τη συμμετοχή πληθώρας επιστημόνων της Ελλάδας και του εξωτερικού, ο πλούσιος κατάλογος περιλαμβάνει ακόμα άρθρα για το αιγαιακό εμπόριο με την Αίγυπτο και την Ανατολική Μεσόγειο, τη μυκηναϊκή χρυσοτεχνία, την ακμαία βιοτεχνία αρωμάτων του Βασιλείου της Πύλου, τους υπόλοιπους σημαντικούς μυκηναϊκούς τάφους της Μεσσηνίας κ.ά.

Πηγή: Ν. Ζώης, Καθημερινή