Θερμά λουτρά που ίσως ανήκουν στη βίλα του Κικέρωνα ανακαλύφθηκαν στην αρχαία βυθισμένη πόλη των Βαΐων

Αρχαία λουτρά της έπαυλης του Κικέρωνα ανακαλύφθηκαν βυθισμένα στις Βάιες. [Credit: Parco Archeologico Campi Flegrei] Κάτω από τα νερά του Κ...

Αρχαία λουτρά της έπαυλης του Κικέρωνα ανακαλύφθηκαν βυθισμένα στις Βάιες. [Credit: Parco Archeologico Campi Flegrei]

Κάτω από τα νερά του Κόλπου της Νάπολης, στο αρχαίο Portus Iulius, μια ομάδα ενάλιων αρχαιολόγων ολοκλήρωσε την ανασκαφή ενός εξαιρετικά καλοδιατηρημένου θερμικού συγκροτήματος σε έναν από τους πιο πολυτελείς και παρακμιακούς θύλακες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την αρχαία πόλη Βάιες (Baiae, σημερινή Baia).

Ο χώρος, που βρίσκεται τρία μέτρα κάτω από την επιφάνεια του νερού στη Ζώνη Β του Parco Archeologico Sommerso di Baia, εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2023, αλλά μόνο τώρα οι αρχαιολόγοι κατάφεραν να τεκμηριώσουν την εξαιρετική κατάσταση διατήρησής του.

Ο χώρος, που λειτουργούσε ως ρωμαϊκή σάουνα (laconicum), διατηρεί το ψηφιδωτό δάπεδό του ανέπαφο, το οποίο εξακολουθεί να στηρίζεται από τις κολόνες του συστήματος suspensurae — μια ευφυής μέθοδος θέρμανσης που, σε συνδυασμό με τους σωλήνες που ήταν ενσωματωμένοι στους τοίχους, επέτρεπε την κυκλοφορία του ζεστού αέρα.

Λεπτομέρεια των θερμών λουτρών που βρέθηκαν στον βυθό της θάλασσας στις Βάιες.
[Credit: Parco Archeologico Campi Flegrei]

Πέρα όμως από τη δομή του, αυτό που τράβηξε την προσοχή των αρχαιολόγων είναι τα κεραμικά υλικά που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια της ανασκαφής και τα οποία βρίσκονται επί του παρόντος υπό μελέτη. Αυτά τα θραύσματα θα μπορούσαν να είναι καθοριστικά όχι μόνο για τον προσδιορισμό της ακριβούς χρονολογίας της κατασκευής του, αλλά και των συνθηκών της καταστροφής του.

Και εδώ προκύπτει η πιο ενδιαφέρουσα υπόθεση: σύμφωνα με κλασικές γραπτές πηγές, αυτό το θερμικό συγκρότημα θα μπορούσε να ήταν μέρος της βίλας του Κικέρωνα, του διάσημου Ρωμαίου ρήτορα και πολιτικού που, όπως και άλλα μέλη της ελίτ, παραθέριζαν στις Βάιες αναζητώντας αναψυχή και ξεκούραση.

Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτής της ανακάλυψης, πρέπει να επιστρέψουμε στην ιστορία των Βάιων, μιας πόλης που για αιώνες ενσάρκωνε την πολυτέλεια, την ακολασία και την τεχνολογική εξέλιξη του ρωμαϊκού κόσμου. Βρίσκεται στη βορειοδυτική ακτή του Κόλπου της Νάπολης και η φήμη της ως προορισμός αναψυχής και θερμικής θεραπείας ξεπέρασε ακόμη και αυτή της Πομπηίας ή του Ηράκλειου. Το όνομά της προέρχεται, σύμφωνα με τον μύθο, από τον Βάιο, τον πηδαλιούχο του Οδυσσέα, του οποίου ο τάφος πιστευόταν ότι βρισκόταν στην περιοχή.

Ψηφιδωτά που σώζονται σε αυτό που ίσως να ήταν τα λουτρά της βίλας του Κικέρωνα.
[Credit: Parco Archeologico Campi Flegrei]

Από τον 2ο αιώνα π.Χ., οι θεραπευτικές ιδιότητες των θειούχων νερών της, που διοχετεύονταν μέσω ενός δικτύου θαλάμων και σωλήνων, προσέλκυαν την ρωμαϊκή ελίτ. Συγγραφείς όπως ο Λίβιος εξυμνούσαν ήδη τα ιαματικά οφέλη του το 176 π.Χ., αλλά μέχρι τον 1ο αιώνα π.Χ., οι Βάιες είχαν μετατραπεί σε ένα πολυτελές θέρετρο, όπου πολιτικοί όπως ο Γάιος Μάριος, ο Λούκουλος ή ακόμα και ο Ιούλιος Καίσαρας —ο οποίος είχε μια έπαυλη στο λόφο του σημερινού Castello— απολάμβαναν τις απολαύσεις της ζωής. Ο Αύγουστος την έκανε αυτοκρατορική κατοικία, ο Νέρων έχτισε εδώ ένα παλάτι και ο Αδριανός πέθανε στα λουτρά της το 138 μ.Χ.

Αλλά αν ένα επεισόδιο συμβόλιζε την υπερβολή της αρχαίας πόλης, αυτό ήταν η πλωτή γέφυρα που ο Καλιγούλας διέταξε να κατασκευαστεί το 39 μ.Χ., αψηφώντας μια προφητεία που έλεγε ότι είχε τόσες πιθανότητες να γίνει αυτοκράτορας όσες και να «διασχίσει τον κόλπο καβάλα σε άλογο».

Σύμφωνα με τον Σουετώνιο και τον Δίωνα Κάσσιο, ο εκκεντρικός ηγεμόνας έβαλε να κατασκευαστεί μια πλατφόρμα μήκους σχεδόν πέντε χιλιομέτρων που διέσχιζε τη θάλασσα, από τις Βάιες έως το Pozzuoli‎‎ και την διέσχισε ιππεύοντας.

Ερείπια των πιθανών θερμών λουτρών της βίλας του Κικέρωνα.
[Credit: Parco Archeologico Campi Flegrei]

Ένα υποβρύχιο αρχαιολογικό πάρκο

Η παρακμή των Βαΐων ήρθε με τις βαρβαρικές και μουσουλμανικές εισβολές, αλλά το οριστικό της τέλος σφραγίστηκε από σεισμούς και ηφαιστειακή δραστηριότητα που, μεταξύ του 16ου και του 18ου αιώνα, βύθισαν μεγάλο μέρος της πόλης κάτω από τη θάλασσα. Σήμερα, τα ερείπιά της —συμπεριλαμβανομένων αγαλμάτων, ψηφιδωτών και πλακόστρωτων δρόμων— αποτελούν μέρος ενός εντυπωσιακού υποβρύχιου αρχαιολογικού πάρκου, προσβάσιμου με καταδύσεις ή με σκάφη με διαφανή πάτο.

Μεταξύ των πιο εμβληματικών κτηρίων της πόλης είναι ο λεγόμενος Ναός του Ερμή, ένας μεγάλος θόλος διαμέτρου 22 μέτρων που, πριν από το Πάνθεον του Αγρίππα, ήταν ο μεγαλύτερος στον κόσμο που είχε χτιστεί από ένα μόνο κομμάτι. Παρά το όνομά του, η πραγματική λειτουργία του παραμένει μυστήριο.

Οι εργασίες στο πρόσφατα ανακαλυφθέν laconicum θα συνεχιστούν το φθινόπωρο, με έμφαση στην αποκατάσταση του ψηφιδωτού —που καλύπτεται εν μέρει από κονιάματα— και των ιχνών των τοιχογραφιών. Κάθε λεπτομέρεια που θα αναλυθεί θα μπορούσε να επιβεβαιώσει εάν αυτά τα λουτρά ανήκαν πράγματι στον Κικέρωνα, μια ανακάλυψη που θα προσθέσει ένα ακόμη κεφάλαιο στη θρυλική ιστορία των Βαΐων: της πόλης όπου η Ρώμη διασκέδαζε, θεραπευόταν και, μερικές φορές, έχανε τα λογικά της.

Πηγή: LBV Magazine