Η διατροφή του μέσου αρχαίου Ρωμαίου

Η κάτω γνάθος ενός άνδρα 30 και κάτι ετών θαμμένο στο νεκροταφείο Castellaccio Europarco της Ρώμης έχει σημάδια κοιλοτήτων και ένα απόστη...

Η κάτω γνάθος ενός άνδρα 30 και κάτι ετών θαμμένο
στο νεκροταφείο Castellaccio Europarco της Ρώμης
έχει σημάδια κοιλοτήτων και ένα απόστημα.
Τα οστά αποκάλυψαν υψηλό ποσοστό κεχριού
στη διατροφή του ανθρώπου.

Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ήταν γνωστοί για το καλό φαγητό, με τα ψηφιδωτά από όλη την επικράτεια της Αυτοκρατορίας να απεικονίζουν συμπόσια, πλούσια σε ποσότητα φαγητών, φρούτων, λαχανικών, γλυκών - και, φυσικά, κρασιού. Αλλά το 98% των Ρωμαίων δεν ανήκε στην κοινωνική ελίτ, και οι γιορτές τους δεν διατηρήθηκαν στην αρχαία τέχνη.

Οι κοινοί άνθρωποι στην αρχαία Ρώμη έτρωγαν το κεχρί, έναν κόκκο σιταριού που χρησιμοποιούνταν μόνο για την σίτιση των ζώων, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύεται στο τεύχος Μαρτίου του περιοδικού Journal of Anthropological Archaeology. Η κατανάλωση κεχριού μπορεί να σχετιζόταν με τη συνολική κοινωνική κατάσταση, με σχετικά φτωχότερες κοινωνικές τάξεις να τρώνε περισσότερα από αυτά τα σιτηρά σε σχέση με τους πλουσιότερους κατοίκους της πόλης.

Τα αποτελέσματα προέρχονται από ανάλυση ανώνυμων σκελετών σε νεκροταφεία της αρχαίας πόλης.

«Δεν ξέρουμε τίποτα για τη ζωή τους, για αυτό προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε βιοχημικές αναλύσεις για να τις μελετήσουμε», δήλωσε η επικεφαλής της μελέτης Kristina Killgrove, ανθρωπολόγος του πανεπιστημίου West Florida.

Η αρχαία μεσογειακή διατροφή

Πρόσφατα, μελέτες υγείας που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα ανήγγειλαν ότι η σύγχρονη μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε ελαιόλαδο, ψάρια και καρύδια, αποτελεί ενδεδειγμένο τρόπο διατροφής για την αποφυγή καρδιακών παθήσεων. Στην αρχαία Ρώμη, όμως, η διατροφή ποίκιλλε με βάση την κοινωνική τάξη και τον τόπο που το άτομο ζούσε.

Τα αρχαία κείμενα έχουν πολλά να μας πουν για τις πλούσιες ρωμαϊκές γιορτές. Οι πλούσιοι μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά την αγορά εξωτικών φρούτων και λαχανικών, καθώς και οστρακοειδών και σαλιγκαριών. Μια επίσημη γιορτή περιελάμβανε πολλά πιάτα, τα οποία καταναλώνονταν από κεκλιμένη θέση, ενώ η γιορτή μπορούσε να διαρκέσει για ώρες.

Αλλά οι αρχαίοι ρωμαίοι συγγραφείς έχουν λιγότερα να μας πουν για τους φτωχούς, με εξαίρεση ίσως οδηγίες προς γαιοκτήμονες για το κατάλληλο ποσό τροφοδότησης των σκλάβων, οι οποίοι αποτελούσαν περίπου το 30% του πληθυσμού της πόλης. Η Killgrove ήθελε να μάθει περισσότερα για τα άτομα της κατώτερης κοινωνικής τάξης άτομα και το τι έτρωγαν.

Τα οστά ενός ρωμαϊκού μικρού παιδιού από το Μαυσωλείο Casal Bertone δείχνουν ότι ήταν 18 μηνών στο στάδιο του απογαλακτισμού.

Προκειμένου να το ερευνήσει, η ίδια και οι συνεργάτες της ανέλυσαν τμήματα οστών από τα μηριαία οστά 36 ατόμων από δύο ρωμαϊκά νεκροταφεία. Το πρώτο νεκροταφείο, το Casal Bertone, βρισκόταν ακριβώς έξω από τα τείχη της πόλης. Το δεύτερο, το Castellaccio Europarco, ήταν πιο μακριά, σε μια από τις περιοχές των προαστίων της αρχαίας πόλης.

Οι σκελετοί χρονολογούνται στην Αυτοκρατορική περίοδο, η οποία διήρκεσε από το 1^ο έως τον 3^ο αιώνα μ.Χ., κατά τη διάρκεια της οποίας η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της. Εκείνη την εποχή, αναφέρει η Killgrove στο LiveScience, περίπου 1 με 2 εκατ. άνθρωποι ζούσαν στη Ρώμη και στα προάστιά της.

Ρωμαϊκή τοπική διατροφή

Για τον προσδιορισμό της διατροφής από τους ρωμαϊκούς σκελετούς, οι ερευνητές ανέλυσαν τα οστά για ισότοπα άνθρακα και αζώτου. Τα ισότοπα είναι άτομα ενός στοιχείου με διαφορετικό αριθμό νετρονίων, που ενσωματώνονται μέσα στο ανθρώπινο σώμα  μέσω των τροφίμων. Τα ισότοπα του άνθρακα μπορούν να πουν στους ερευνητές ποια είδη φυτών καταναλώθηκαν. Τα αγρωστώδη φυτά όπως το σιτάρι και το κριθάρι ονομάζεται «φυτά C3»: φωτοσυνθέτουν διαφορετικά από την πλειοψηφία των ινώδη φυτών C4, όπως το κεχρί και το σόργο. Οι διαφορές στη φωτοσύνθεση δημιουργούν διαφορετικές αναλογίες ισοτόπων του άνθρακα που διατηρούνται στα οστά των ανθρώπων που κατανάλωσαν τα φυτά αυτά.

Από την άλλη πλευρά, τα ισότοπα αζώτου μπορούν να δώσουν την εικόνα για τα είδη των πηγών πρωτεΐνης που καταναλώθηκαν.

Θραύσμα κρανίου από έφηβο που θάφτηκε στο νεκροταφείο Casal Bertone της Ρώμης. Ο έφηβος κατανάλωσε εγάλες ποσότητες κεχριού στην παιδική του ηλικία, αλλά άλλαξε την διατροφή του με σιτάρι στα τελευταία του χρόνια πριν από το θάνατο. Οι πόροι στο οστό της κόγχης του ματιού είναι γνωστοί ως cribra orbitalia και υποδεικνύουν ότι ο έφηβος ήταν αναιμικός.

«Βρήκαμε ότι οι άνθρωποι έτρωγαν πολύ διαφορετικά πράγματα», δήλωσε η Killgrove. Συγκεκριμένα, οι αρχαίοι Ρωμαίοι κατανάλωναν ότι παρήγαγε ο τόπος τους. Σε σύγκριση με τους ανθρώπους που ζούσαν στις ακτές, για παράδειγμα, οι Ρωμαίοι κατανάλωναν λιγότερο ψάρι.

Υπήρχαν επίσης διαφορές μεταξύ των ανθρώπων που ζούσαν μέσα στην ίδια την Ρώμη. Τα άτομα που ήταν θαμμένα στο μαυσωλείο του Casa Bertone (χώρος ταφής υψηλής κοινωνικής τάξης, τουλάχιστον για τους κοινούς πολίτες), έτρωγαν λιγότερο κεχρί από εκείνους που είχαν θαφτεί στο απλό νεκροταφείο γύρω από το μαυσωλείο του Casa Bertone. Εν τω μεταξύ, τα άτομα που ήταν θαμμένα στο μακρύτερο νεκροταφείο Castellaccio Europarco έτρωγαν περισσότερο κεχρί από οποιοδήποτε άλλο άτομο, θαμμένο στο Casa Bertone. Γεγονός που υποδηλώνει ότι ήταν λιγότερο εύποροι από αυτούς που ζούσαν πιο κοντά ή εντός των τειχών της πόλης.

Τα ιστορικά κείμενα απορρίπτουν το κεχρί ως ζωοτροφή ή ως τρόφιμο ανάγκης, είπε η Killgrove, αλλά τα ευρήματα των ερευνητών δείχνουν ότι η αφθονία των απλών Ρωμαίων εξαρτιόταν από την ευκολία καλλιέργειας των σιτηρών. Ένας άντρας, του οποίου οι αναλογίες ισοτόπων έδειξαν ότι κατανάλωνε μεγάλες ποσότητες κεχριού, ήταν πιθανότατα μετανάστης, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα στην έρευνα. Μπορεί να είχε φθάσει πρόσφατα στην Ρώμη, όταν πέθανε, και να φέρει τα σημάδια της τοπικής διατροφής. Ή ίσως αυτός συνέχισε να τρώει το φαγητό που είχε συνηθίσει, ακόμα και μετά την άφιξή του στην πόλη.

«Υπάρχουν ακόμα πολλά να μάθουμε για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία», δήλωσε η Killgrove. «Είμαστε ένα είδος που έχει μελετήσει και ερευνήσει το θάνατο τα τελευταία 2.000 χρόνια, αλλά υπάρχουν χιλιάδες σκελετοί στη Ρώμη που κανείς δεν έχει μελετήσει ... Αυτό μπορεί να μας δώσει πληροφορίες σχετικά με τον μέσο άνθρωπο στη Ρώμη που δεν ξέρουμε τίποτα γι’αυτόν από τις ιστορικές  πηγές».

Πηγή: S.Pappas, LiveScience