Ανασκάπτοντας την παλαιοχριστιανική βασιλική στην Sanisera

Αεροφωτογραφία του λιμανιού της Sanitja και της θέσης του αρχαιολογικού χώρου. Ο αρχαιολογικός χώρος της Sanisera βρίσκεται στη βόρει...

Αεροφωτογραφία του λιμανιού της Sanitja
και της θέσης του αρχαιολογικού χώρου.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Sanisera βρίσκεται στη βόρεια ακτή του νησιού Menorca, τρία χιλιόμετρα νότια από το ακρωτήριο της Cavalleria, στο λιμάνι της Sanitja και εντός του εδάφους της Santa Teresa. Η Μινόρκα (ισπ., καταλ. Menorca) είναι ισπανικό νησί της Μεσογείου που ανήκει στο συγκρότημα των Βαλεαρίδων.

Οι συνεχιζόμενες αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή έχουν δείξει ότι η ρωμαϊκή Sanisera κατελήφθη κατά την Ύστερη Ρεπουμπλικανική περίοδο και κατοικήθηκε καθ 'όλη την περίοδο της Πρώιμης Αυτοκρατορικής περιόδου. Ο πληθυσμός της άκμασε από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της Βανδαλικής κατοχής (Βάνδαλοι ονομάστηκαν στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους διάφορες γερμανικές φυλές και ιδιαίτερα οι Χάστιγκς και οι Σίλιγκς) και στην αρχή της βυζαντινής κυριαρχίας. Αργότερα, από τον 7ο αιώνα μ.Χ. η Sanisera σταδιακά παρήκμασε μέχρι που εγκαταλείφθηκε γύρω στις αρχές του 9ου αιώνα μ.Χ..

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 οι ανασκαφές που διεξήχθησαν στο κεντρικό τμήμα της πόλης έφεραν στο φως πολλές ταφές καθώς και τα κατάλοιπα μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 συστηματικές έρευνες εντόπισαν έξι νεκροπόλεις, που περιείχαν κιβωτιόσχημους τάφους, οι οποίες περιβάλλουν την περίμετρο της πόλης και χρονολογούνται μεταξύ του 4ου και του 6ου αιώνα μ.Χ..

Οι πιο πρόσφατες ανασκαφές διεξήχθησαν μεταξύ του 2008 και του 2012 σε μια περιοχή στα δυτικά του λιμανιού της Sanitja και πολύ κοντά στην ακτογραμμή, εντοπίζοντας δύο άγνωστα μέχρι εκείνη την στιγμή κτίρια (Νο 10 & 11).

Το Κτίριο 10 είναι μια ευθύγραμμη κατασκευή με συνολικό εμβαδόν περίπου 600 τ.μ.. Αποτελείται από 18 δωμάτια, μεταξύ των οποίων δύο κουζίνες (με διατηρημένες εστίες και ενσωματωμένες μυλόπετρες, καθώς και τρεις δεξαμενές), ενός χυτηρίου (με έναν μικρό κυκλικό φούρνο και πολλούς λάκκους), υπνοδωματίων (με μικρές γωνιακές εστίες υγιεινής) και ενός αποχωρητηρίου.

Το κτίριο φαίνεται να κατασκευάστηκε και να καταλήφθηκε κατά τη διάρκεια της Ύστερης Αυτοκρατορικής περιόδου ως προέκταση του πολεοδομικού σχεδιασμού της Sanisera προς τα βόρεια όρια της.

Θυμίαμα της θεάς Tanit - Εμαγιέ πόρπη ζώνης - Sestertius της αυτοκράτειρας Sabina

Μερικά ενδιαφέροντα ευρήματα που ανακαλύφθηκαν μόλις στο επιφανειακό στρώμα του εδάφους είναι  ένα θυμιατήρι που αντιπροσωπεύει την θεά Tanit και από την τελευταία περίοδο της κατοχής, ισλαμική πράσινη κεραμική καθώς και δύο ασημένια νομίσματα (dírhams) που χρονολογούνται μεταξύ 812 και 825.

Φύλλο Ελεφαντοστού με σχέδιο σταυρού - Ασημένιο νόμισμα ισλαμικής περιόδου (dírhams).

Η δεύτερη κατασκευή (Κτίριο 11), που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της ανασκαμμένης περιοχής περιλαμβάνει μια ημικυκλική αψίδα στο δυτικό άκρο του, δίνοντάς του μια αρχιτεκτονική διάταξη που μοιάζει με βασιλική. Τόσο η στρωματογραφική συνέχεια όσο και τα αντικείμενα που βρέθηκαν μέσα στην κατασκευή δείχνει μια χρήση παρόμοια με εκείνη του Κτιρίου 10. Ωστόσο, φαίνεται ότι αυτή η κατασκευή, σε αντίθεση με το Κτίριο 10, έχει μετατραπεί έξι φορές κατά τη διάρκεια των αιώνων ενώ είχε διάφορες χρήσεις.

Οι φάσεις που έχουν αναλυθεί σε βάθος είναι τουλάχιστον τρεις: εκείνες που χρονολογούνται από τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. μέχρι το τέλος της κατοχής του λιμανιού Sanitja τον 9ο αιώνα μ.Χ.. Στην τέταρτη φάση του στην Ύστερη Αυτοκρατορική περίοδο (μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. και κατά το μεγαλύτερο μέρος του 4ου αιώνα μ.Χ.), η κατασκευή αυτή φαίνεται να λειτούργησε ως κατοικία ενώ είχε ενσωματώσει μέρος των τειχών νωρίτερα στον σχεδιασμό της. Στην τελική προ-ισλαμική φάση της, η πόλη χάνει τη στρατηγικά σημασία της (μεταξύ των αρχές του 7ου μέχρι τον 9ο αιώνα μ.Χ.) όπου επίσης λειτούργησε ως κατοικία. Ωστόσο, η προτελευταία φάση είναι η πιο ενδιαφέρουσα.

Παλαιοχριστιανική βασιλική της Sanisera (5ο και 6ο αιώνας μ.Χ.)

Θρησκευτική λειτουργία

Το κτίριο υπέστη μια σημαντική μεταμόρφωση κατά τη διάρκεια ευημερίας της Sanitja (κατά τη διάρκεια της Βανδαλικής κατοχής και στην αρχή της βυζαντινής κυριαρχίας στην Menorca) και έλαβε την διάταξη βασιλικής.

Η στρωματογραφική ακολουθία αποκάλυψε κεραμική και 32 Βανδαλικά νομίσματα, τα οποία βοήθησαν στην αναγνώριση της κατοχής του νησιού από τους Βανδάλους από τα μέσα του 5ου έως τα μέσα του 6ου αιώνα μ.Χ..

Η εκ νέου ανακατασκευή του κτιρίου αφορούσε την κατασκευή ορισμένων νέων τειχών και τον αποκλεισμό παλιών εισόδων. Ενσωμάτωσε τμήματα από την προ-υπάρχουσα κατασκευή αναγκαία για την μετατροπή της σε βασιλική, η οποία πλέον αποτελείται από πέντε ξεχωριστά δωμάτια που σχετίζονται με πλακόστρωτο κεντρικό κλίτος και μια αψίδα στο δυτικό άκρο (Αίθουσα 10), δύο πλάγια κλίτη, που μοιράζονται παρόμοιες διαστάσεις (Αίθουσες 11 & 12) και δύο άλλους χώρους (Αίθουσες 13 & 14) προς τα ανατολικά.

Η συνήθης διάταξη για μια χριστιανική βασιλική τοποθετεί την αψίδα στο ανατολικό άκρο, αλλά στην συγκεκριμένη την βρίσκουμε κατά ασυνήθιστο τρόπο στα δυτικά. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά παραδείγματα που δεν ακολουθούν το πρότυπο μοντέλο, όπως οι Ισπανικές βασιλικές της Begastri, του San Vicente Martir (στην Córdoba) ή της Marialba (στο Léon), οι οποίες ακολουθούν όλες προσανατολισμό βορρά-νότου.

Το Βαπτιστήριο

Η Αίθουσα 11 της βασιλικής περιέχει μερικά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά που δείχνουν ότι σε αυτή λάμβανε χώρα μια ειδική θρησκευτική λειτουργία. Η είσοδος της είναι μνημειώδης (η μεγαλύτερη είσοδος σε ολόκληρο το κτίριο) και αποτελείται από μεγάλο τετράγωνο μπλοκ ψαμμίτη υψηλής ποιότητας σε σχέση με οποιαδήποτε άλλο δομικό στοιχείο της κατασκευής.

Ο τοίχος στην βόρεια πλευρά του περιέχει βαμμένο γύψο σε κόκκινες και κίτρινες αποχρώσεις ώχρας και μαζί με άλλα αποδεικτικά στοιχεία βαφής στην Αίθουσα 13, αποτελούν την μόνη ζωγραφική διακόσμηση που έχει βρεθεί μέχρι στιγμής.

Το τρίτο σημαντικό χαρακτηριστικό αυτής της Αίθουσας είναι ένας κεντρικός ορθογώνιος λάκκος που ακολουθεί προσανατολισμό βορρά-νότου και διασχίζεται από ένα δεύτερο μικρότερο λάκκο προσανατολισμού ανατολής-δύσης. Η όλη κατασκευή θεωρείται ότι είναι μια κολυμβήθρα βάπτισης.

Εκκλησιαστικό συγκρότημα

Η αρχική υπόθεση είναι ότι και τα δύο κτίρια ανήκαν στο ίδιο εκκλησιαστικό συγκρότημα, το οποίο αποτελείται από ένα κτίριο για τη θρησκευτική λατρεία, μαζί με μια κατοικία της εκκλησιαστικής κοινότητας και ένα καταφύγιο προσκυνητών. Θεωρείται επίσης ότι υπάρχει μια σύνδεση με το ταφικό συγκρότημα (Νεκρόπολη 04), το οποίο βρίσκεται μόλις 65 μέτρα προς τα δυτικά, αλλά και έξω από τα όρια της πόλης. Οι ανασκαφές του 2012 που ξεκίνησαν στη θέση αυτή και έχουν αποκαλύψει μέχρι τώρα συνολικά 15 τάφους, οι οποίοι έχουν μελετηθεί, ενώ όλοι περιέχουν κατά μέσο όρο από 4 - 5 άτομα.

Η παλαιοχριστιανική βασιλική, που ανασκάφηκε στη δεκαετία του ‘80 και οι έξι νεκροπόλεις της Ύστερη Ρωμαϊκής περιόδου που περιβάλλουν το λιμάνι της πόλης είναι επίσης ενδιαφέροντα στοιχεία που αναδεικνύουν την «ιερή» φύση της Sanitja σε μια εποχή όπου διαδρομές προσκυνήματος θα μπορούσαν να υπάρξουν στο νησί της Menorca.

Τα εκκλησιαστικά συγκροτήματα πολλαπλασιάστηκαν σε διαφορετικές περιοχές της Μεσογείου μεταξύ του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ., και πολλά από αυτά δείχνουν σαφείς ομοιότητες με αυτό του λιμανιού της Sanitja. Μετά την πτώση της Ρώμης η εκκλησία γινόταν όλο και πιο ισχυρή και το προσκύνημα άρχισε να παίζει σημαντικό ρόλο στην παλαιοχριστιανική ζωή.

Πηγή: Past Horizons