Δικαιούται χωρίς δεύτερη σκέψη τον τίτλο του μίτου της Αριάδνης ο ολοκαίνουριος οδηγός για ένα από τα μεγαλύτερα και δημοφιλέστερα μουσεία τ...
Δικαιούται χωρίς δεύτερη σκέψη τον τίτλο του μίτου της Αριάδνης ο ολοκαίνουριος οδηγός για ένα από τα μεγαλύτερα και δημοφιλέστερα μουσεία της Ελλάδας, εκείνο του Ηρακλείου που φέρει την υπογραφή του αρχαιολόγου και επίτιμου διευθυντή του μουσείου, Γιώργου Ρεθεμιωτάκη και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν. Πολύτιμος για όποιον θέλει να περιηγηθεί χωρίς να χαθεί στον λαβύρινθο της κρητικής αρχαιολογίας και στα εκθέματα του μουσείου που καλύπτουν μια περίοδο επτά χιλιετιών, από τις νεολιθικές κοινότητες και τον πρώτο προηγμένο πολιτισμό της Ευρώπης, τον μινωικό, έως την ύστερη ρωμαιοκρατία. Τα «Πρόσωπα» επέλεξαν δέκα εκθέματα -λήμματα του οδηγού, όχι τα πιο δημοφιλή και άρα γνωστά, αλλά με ξεχωριστό ενδιαφέρον και πλούσια ιστορία που αξίζει να προσέξετε.
Μια απολλώνια οικογένεια στην Κρήτη
Τα πρωιμότερα γνωστά σφυρίλατα χάλκινα αγαλματίδια στον ελληνικό κόσμο συνθέτουν τούτη την Απολλώνια Τριάδα. Κατασκευάστηκαν από συναρμοσμένα φύλλα χαλκού πάνω σε ξύλινο σκελετό που δεν σώθηκε. Απεικονίζουν τη Λητώ και τα δύο παιδιά της, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Βρέθηκαν στη Δρήρο, μια πόλη με στρατηγική θέση που ήκμασε από τη γεωμετρική μέχρι την ελληνιστική εποχή. Ήταν τοποθετημένα στο Δελφίνιο, έναν μονόχωρο ναό αφιερωμένο στον Απόλλωνα και ίσως να ήταν τοποθετημένα πάνω σε λίθινη κτιστή κατασκευή μαζί με κέρατα αιγοειδών και άλλα χάλκινα αντικείμενα. Χρονολογούνται στον 8ο αι. π.Χ.
Όταν ο μύθος γίνεται αρχαιολογικό εύρημα
Ο μύθος «ζωντανεύει» στο χάλκινο «τύμπανο» που βρέθηκε στο διασημότερο ιερό σπήλαιο, στο όρος Ίδη, εκεί που ανατράφηκε ο Δίας. Αντικείμενο εξέχουσας σημασίας χρονολογείται στον 8ο αι. π.Χ. Στο κέντρο απεικονίζεται ανάγλυφα ένας γενειοφόρος άνδρας που σηκώνει ψηλά ένα νικημένο λιοντάρι ενώ πατά σε έναν υποταγμένο ταύρο. Γύρω του ανθρωπόμορφοι φτερωτοί δαίμονες χτυπούν υψωμένα τύμπανα, που ταυτίζονται με τους Κουρήτες, που έκρουαν, σύμφωνα με τον μύθο ασπίδες και τύμπανα, ώστε να μην ακουστεί το κλάμα του νεογέννητου Δία από τον πατέρα του Κρόνο, που ήθελε να τον καταβροχθίσει. Δεν αποκλείεται άρα η μορφή που επιδεικνύει ισχύ στο κέντρο να είναι μια πρώιμη εκδοχή του Κρηταγενούς Διός.
Πάνθηρας «πετρωμένος» για 39 αιώνες
Μοιάζει έτοιμος να επιτεθεί ο πάνθηρας η κίνηση του οποίου «πάγωσε» πριν από 39 αιώνες. Βρισκόταν στην κορυφή ενός σκήπτρου σε σχήμα πέλεκυ που ανήκε σε κάποιον ηγεμόνα από τα Μάλια, που ήταν το δεύτερο μετά την Κνωσό μινωϊκό ανάκτορο της βόρειας κεντρικής Κρήτης, και μεγαλύτερο από εκείνο της Φαιστού, αλλά κτισμένο με λιγότερο πολυτελή υλικά. Η επιλογή του αιλουροειδούς μαρτυρά την επιθετικότητα του ηγέτη, ενώ η περίτεχνη κατασκευή του συμβολίζουν τον πλούτο, το κύρος και την επιβολή της εξουσίας.
Βόλτα στους δρόμους των μινωϊκών πόλεων
Πως να έμοιαζε μια μινωϊκή πόλη; Τα σπίτια της ήταν διώροφα, καμωμένα από λαξευτούς λίθους, με πόρτες και παράθυρα και προεξοχές στο δώμα. Η εικόνα αυτή προκύπτει από μια σειρά επιζωγραφισμένα μικρά πλακίδια φαγεντιανής, που αναπαριστούντις προσόψεις των κτιρίων με λεπτομέρειες πολύτιμες για τη χαμένη μινωϊκή αρχιτεκτονική των ορόφων των αστικών κτιρίων. Η ανασύνθεση των πλακιδίων, που ίσως ήταν ένθετα σε έναν ξύλινο πίνακα, δίνουν την εικόνα μιας μινωϊκής πόλης του 1700-1600 π.Χ. σε προοπτική διάταξη. Το σπάνιο εύρημα ανακαλύφθηκε στην Κνωσό.
Παιχνίδια πολυτελείας στη βασιλική αυλή
Ελεφαντόδοτο, ορεία κρύσταλλος, κυανή υαλόμαζα, φύλλα χρυσού και αργύρου είναι μερικά μόνο από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν από το σπουδαίο εργαστήριο μικροτεχνίας της Κνωσού περί το 1600-1500 π.Χ. για να κατασκευάσει αυτό το Ζατρίκιο, ένα ανακτορικό επιτραπέζιο παιχνίδι με τέσσερα κωνικά πιόνια. Αντίστοιχα μεγάλα, ορθογώνια, πολυτελή παιχνίδια της αριστοκρατίας είναι γνωστά από την Αίγυπτο και την Ανατολή, αλλά ήσσονος ποιότητας και απλούστερα στην κατασκευή τους. Οι τέσσεριες κύκλοι στη στενή πλευρά του Ζατρικίου εκτιμάται ότι αποτελούσαν τις βάσεις τοποθέτησής τους.
Η ανάσα του λαχανιασμένου ταύρου ακούγεται ακόμα
Σε κανένα άλλο μινωικό έργο τέχνης δεν εκφράστηκε με τόση πειστικότητα η ένταση της στιγμή και ο παλμός της ορμητικής κίνησης ενός επιθετικού ζώου όπως στην ανάγλυφη αυτή τοιχογραφία με την προτομή ενός ταύρου σε φυσικό μέγεθος, που κοσμούσε τον «Προμαχώνα» της βόρειας εισόδου στο ανάκτορο της Κνωσού. Έργο της περιόδου 1600-1450 π.Χ. ο ταύρος ανήκε σε ευρύτερη σύνθεση που απεικόνιζε κυνήγι ταύρου σε ελαιόδεντρα. Με ρεαλισμό και ακρίβεια αποδίδεται ο δραματικός τόνος της υπερπροσπάθειας του ζώου να ξεφύγει ή να αντεπιτεθεί με τα διογκωμένα μάτια, τα τεντωμένα αυτιά, το ανοιχτό στόμα και τα διεσταλμένα από το λαχάνιασμα ρουθούνια.
Μια «άγκυρα» που ζυγίζει χαλκό
Μυστηριώδης είναι η ταυτότητα αυτού του λίθινου κωνικού αντικειμένου που φέρει οπή ανάρτησης και είναι διακοσμημένο με ένα χταπόδι. Τι γύρευε στην Κνωσό του 1500-1400 π.Χ. και ποιος ήταν ο ρόλος του; Αρχικά θεωρήθηκε ότι ήταν άγκυρα. Το βάρος, ωστόσο, του από πορφυρίτη καμωμένου αντικειμένου προκάλεσε δεύτερες σκέψεις. Ζυγίζει 29 κιλά, κοντά στο βάρος ενός ταλάντου χαλκού, οπότε εκτιμάται ότι θα μπορούσε να αποτελεί μέτρο πιστοποίησης βάρους του εισερχόμενου από την Κύπρο κυρίως χαλκού σε μορφή ταλάντων.
Δάκρυα και πόνος για τον Σειρήνο
Τη μορφή της Σειρήνας, ως ενός φανταστικού ον με σώμα αρπακτικού πτηνού και κεφάλι γυναίκας την έχουμε ουκ ολίγες φορές συναντήσει σε ταφικά μνημεία. Τον ανδροσειρήνα όμως; Στην Κνωσό του 700 π.Χ. τον συναντάμε σε έναν παιδικό τάφο να δίνει τη μορφή του σε ένα πήλινο σκεύος για σπονδές. Έχει κεφάλι άνδρα, κοντά μαλλιά και ορθάνοιχτο στόμα για να δηλώσει την κραυγή του επιτάφιου θρήνου. Με τα ατροφικά του χέρια χτυπα το στέρνο του για να εκφράσει την απόγνωσή του για την απώλεια.
«Ρεπορτάζ» μιας ιερής πορείας
Δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από μια φωτογραφία ή λίγα δευτερόλεπτα ενός βίντεο η ανάγλυφη σκηνή που εκτυλίσσεται πάνω στο αγγείο από οφείτη που βρέθηκε στη «Βασιλική Έπαυλη» της Αγίας Τριάδας και χρονολογείται στι 1450 π.Χ. Η πομπή ανδρών που κοσμεί το πάνω μέρος του αγγείου - γνωστό ως «Ρυτό των θεριστών»- τραγουδά με το στόμα ανοιχτό και το στέρνο φουσκωμένο από την ένταση ενώ ακολουθούν το ρυθμό ενός σείστρου που κρατά ένα μέλος της ομάδας τους. Όλων προπορεύεται ένας ώριμος άνδρας με ιερατικό ένδυμα. Στο τέλος δε, ένας από τους άνδρες της πομπής που κρατούν στα χέρια εργαλεία για τον θερισμό και το λίχνισμα των σιτηρών σκοντάφτει (εικονίζεται χαμηλότερα από τους άλλους) ενώ ο προπορευόμενος στρέφει το κεφάλι του προς τα πίσω για να δει τι συμβαίνει. Και οι δυο έχουν αποτυπωθεί με το στόμα τους ανοιχτό, σχολιάζοντας το απρόοπτο συμβάν.
Κοάσματα από χρυσάφι
INFO
Γιώργος Ρεθεμιωτάκης, «Ανακαλύπτοντας την αρχαία Κρήτη μέσα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου», εκδ. Καπόν, σελ.200, τιμή: 22 ευρώ. Κυκλοφορεί και στα αγγλικά.
Πηγή: Μ. Αδαμοπούλου, Τα Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια