Η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση του ψαρέματος βρέθηκε σε εγχαράξεις της Εποχής των Παγετώνων

Μία από τις εγχαράξεις  που δείχνει κάτι που φαίνεται να είναι ένα ψάρι μπλεγμένο σε δίχτυα αλιείας. [Credit: Jérôme Robitaille et al.] Μια ...

Μία από τις εγχαράξεις που δείχνει κάτι που φαίνεται να είναι ένα ψάρι μπλεγμένο σε δίχτυα αλιείας. [Credit: Jérôme Robitaille et al.]

Μια πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη αποκαλύπτει την ύπαρξη αρχαίων τεχνικών αλιείας στην περιοχή Gönnersdorf στη Γερμανία, που χρονολογούνται πριν από περίπου 15.800 χρόνια. Η ανακάλυψη αυτή προέκυψε από την επανεκτίμηση χαραγμένων πλακών σχιστόλιθου, η οποία διευκολύνθηκε από προηγμένες τεχνολογίες απεικόνισης, όπως η απεικόνιση μετασχηματισμού ανάκλασης (RTI), η οποία επέτρεψε τον εντοπισμό λεπτομερών απεικονίσεων ψαριών και μοτίβων αλιευτικών διχτυών σε αυτά τα τεχνουργήματα.

Προηγούμενες έρευνες είχαν επικεντρωθεί σε πιο νατουραλιστικές αναπαραστάσεις της χερσαίας πανίδας, αλλά αυτή η νέα τεχνολογία αποκάλυψε χαράξεις που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν τη χρήση αλιευτικών διχτυών, μια τεχνική που προηγουμένως δεν είχε τεκμηριωθεί επαρκώς για την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο.

Η μελέτη, με επικεφαλής τον ερευνητή Jérôme Robitaille και μια διεπιστημονική ομάδα αρχαιολόγων και ειδικών στην προϊστορική τέχνη, δείχνει ότι αυτά τα γεωμετρικά μοτίβα που μοιάζουν με πλέγμα, σε συνδυασμό με τις φιγούρες ψαριών, παρέχουν σαφείς ενδείξεις για τη χρήση των αλιευτικών διχτυών στις καθημερινές δραστηριότητες των πληθυσμών του Μαγδαλένιου πολιτισμού στην Ευρώπη. Οι αναπαραστάσεις αυτές υποδηλώνουν εξελιγμένη προσαρμογή και βαθιά κατανόηση του περιβάλλοντος, η οποία περιλάμβανε συγκεκριμένες στρατηγικές για την απόκτηση υδάτινων πόρων.

Άλλο ένα από τα παλαιολιθικά χαρακτικά με δίχτυα ψαρέματος.
 [Credit: Jérôme Robitaille et al.]

Το Gönnersdorf είναι μια εμβληματική τοποθεσία του Μαγδαλένιου πολιτισμού, ένα ύστερο στάδιο της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου που χρονολογείται από περίπου 19.000 έως 13.000 χρόνια πριν από σήμερα. Βρίσκεται στις όχθες του Ρήνου στη Γερμανία και είναι γνωστή για την παροχή μιας πλούσιας συλλογής από χαραγμένες σχιστολιθικές πλάκες που απεικονίζουν ζώα, ανθρώπινες μορφές και σκηνές κυνηγιού.

Επί δεκαετίες, οι μελέτες στο Gönnersdorf επικεντρώνονταν στην ερμηνεία αυτών των παραστάσεων, οι οποίες περιλάμβαναν στυλιζαρισμένες ανθρώπινες μορφές γνωστές για τη σχηματική τους εμφάνιση και την έλλειψη λεπτομερειών στο πρόσωπο, καθώς και μαμούθ και άλογα, αποτυπώνοντας μια πλούσια συμβολική εικόνα της ζωής και της φαντασίας των ομάδων του Μαγδαλένιου πολιτισμού.

Οι νέες τεχνικές απεικόνισης που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή τη μελέτη επέτρεψαν μια πιο λεπτομερή διερεύνηση αυτών των χαρακτικών, αποκαλύπτοντας στοιχεία που προηγουμένως είχαν περάσει απαρατήρητα. Η τεχνολογία RTI επιτρέπει τον χειρισμό του φωτός και της σκιάς σε ψηφιακό περιβάλλον, αναδεικνύοντας λεπτομέρειες και υφές στις χαραγμένες επιφάνειες που δεν είναι ορατές με τις παραδοσιακές μεθόδους.

Άλλο ένα από τα χαρακτικά που ανέλυσαν οι ερευνητές.
[Credit: Jérôme Robitaille et al.]

Αυτή η τεχνολογία ήταν καθοριστικής σημασίας για την ανακάλυψη λεπτών χαραγμένων γραμμών στις πλάκες, επιτρέποντας στους ερευνητές να αναγνωρίσουν έντεκα φιγούρες ψαριών, επτά από τις οποίες ήταν εντελώς νέες για αυτούς. Γύρω από τις φιγούρες ψαριών, γεωμετρικά μοτίβα που μοιάζουν με πλέγμα υποδηλώνουν την αναπαράσταση αλιευτικών διχτυών, τα οποία πιθανώς σχεδιάστηκαν για τη σύλληψη των εικονιζόμενων ψαριών.

Οι μορφές ψαριών στις πλάκες του Gönnersdorf απεικονίζονται με σχηματικό και μινιμαλιστικό τρόπο, με σαφή απλοποίηση των ανατομικών λεπτομερειών, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τις πιο φυσιοκρατικές αναπαραστάσεις άλλων ζώων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτή η στυλιζαρισμένη προσέγγιση μπορεί να αντανακλά την πρόθεση να τονιστεί όχι μόνο το ψάρι ως πόρος, αλλά και η αλιεία ως κεντρική δραστηριότητα. Η διάταξη των ψαριών μέσα στα πλέγματα φαίνεται να αποδίδει μια σκηνή σύλληψης, σαν τα ψάρια να ήταν μπλεγμένα σε ένα δίχτυ. Αυτή η λεπτομέρεια θα μπορούσε να υποδηλώνει την κατανόηση και τη σκόπιμη αναπαράσταση της αλιευτικής τεχνολογίας, τονίζοντας την ικανότητα και την προσαρμοστικότητα αυτών των κοινοτήτων στο υδάτινο περιβάλλον τους.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτή η ενσωμάτωση γεωμετρικών μορφών με μορφές ζώων θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι τα αλιευτικά δίχτυα δεν ήταν μόνο λειτουργικά, αλλά μπορεί επίσης να είχαν πολιτιστική ή συμβολική αξία, αντανακλώντας ενδεχομένως μια κοσμοθεωρία στην οποία το υδάτινο περιβάλλον και οι πόροι του είχαν ιδιαίτερη σημασία.

Άλλο ένα από τα χαρακτικά που ανέλυσαν οι ερευνητές.
[Credit: Jérôme Robitaille et al.]

Εκτός από τις καινοτομίες στις τεχνικές απεικόνισης, η μελέτη συνέκρινε αυτές τις χαράξεις με άλλες αναπαραστάσεις ψαριών και αλιευτικών πρακτικών που έχουν καταγραφεί στην ευρωπαϊκή παλαιολιθική τέχνη. Παραδείγματα βραχογραφίας στη Γαλλία και την Ισπανία απεικονίζουν σκηνές ψαρέματος ή φιγούρες ψαριών, αλλά είναι σπάνιο να βρεθούν αναπαραστάσεις αλιευτικών διχτυών, γεγονός που καθιστά το Gönnersdorf μια μοναδική στο είδος της τοποθεσία. Σε ορισμένες από αυτές τις τοποθεσίες, όπως στο σπήλαιο Los Casares στην Ισπανία, τα ψάρια απεικονίζονται με βέλη ή δόρατα, ενώ σε άλλες, όπως στην Altamira, γραμμικά μοτίβα υποδηλώνουν παγίδες ή δίχτυα, όχι όμως με το ίδιο επίπεδο λεπτομέρειας όπως στο Gönnersdorf.

Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα δίχτυα αποτελούσαν βασικό εργαλείο για τη σύλληψη ψαριών και η παρουσία τους στην τέχνη δείχνει ότι η αλιεία ήταν σημαντική δραστηριότητα όχι μόνο από άποψη βιοπορισμού αλλά και στο πολιτιστικό φαντασιακό των κοινοτήτων του Μαγδαλένιου πολιτισμού. Οι ερευνητές προτείνουν ότι τα δίχτυα αυτά μπορεί να χρησιμοποιούνταν εποχιακά, εκμεταλλευόμενοι τις μεταναστεύσεις των ψαριών για να μεγιστοποιήσουν τη σύλληψη.

Σε ένα πλαίσιο όπου το κυνήγι μεγάλων ζώων όπως τα μαμούθ και τα άλογα κατείχε κεντρική θέση στις καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις, η εστίαση στην αλιεία στο Gönnersdorf προσφέρει μια νέα προοπτική για την ποικιλομορφία και την προσαρμοστικότητα των πρακτικών διαβίωσης των κοινοτήτων του Μαγδαλένιου πολιτισμού. Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα ευρήματα αυτά, σε συνδυασμό με ενδείξεις παραγωγής υφασμάτων σε σύγχρονες θέσεις όπως το Dolní Věstonice στην Τσεχία, υποδηλώνουν ότι οι παλαιολιθικές κοινότητες διέθεταν την ικανότητα παραγωγής διχτυών και κορδονιών, αποδεικνύοντας μια προηγμένη για την εποχή τεχνική γνώση.

Διαβάστε εδώ τη σχετική επιστημονική δημοσίευση.

Robitaille J, Meyering L-E, Gaudzinski-Windheuser S, Pettitt P, Jöris O, Kentridge R (2024) Upper Palaeolithic fishing techniques: Insights from the engraved plaquettes of the Magdalenian site of Gönnersdorf, Germany. PLoS ONE 19(11): e0311302. doi.org/10.1371/journal.pone.0311302

Πηγή: LBV Magazine