Η εγκατάλειψη της βιομηχανικής μας κληρονομιάς

Η Εριουργία στα Ανω Πατήσια. [Credit: MONUMENTA] Η πρόσφατη πυρκαγιά στην Εριουργία αποδεικνύει την ολιγωρία, την πολυαρχία, τη γραφειοκρατί...

Μια οροφογραφία στην Ερμούπολη, έναυσμα για δημιουργικότητα και εξωστρέφεια

Από τη Σιβηρία μέχρι την Ταϊβάν, οι αινιγματικοί Ντενίσοβαν είχαν κατακτήσει την Ευρασία

Η Εριουργία στα Ανω Πατήσια. [Credit: MONUMENTA]

Η πρόσφατη πυρκαγιά στην Εριουργία αποδεικνύει την ολιγωρία, την πολυαρχία, τη γραφειοκρατία και εντέλει την απουσία ενδιαφέροντος για τα ιστορικά κτίρια.

Ηπρόσφατη πυρκαγιά στην Εριουργία στα Ανω Πατήσια και η καταστροφή των ιστορικών εγκαταστάσεων δίνει τη δυνατότητα να αναλογιστούμε την απουσία επί σειρά δεκαετιών ενός θεσμικού πλαισίου, αλλά και τη σποραδική παραγωγή σκέψης πάνω σε αυτήν την κληρονομιά μέσα στον ιστό της πόλης. Η Εριουργία, που γεννήθηκε ως επιχειρηματική πρωτοβουλία πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή και που αναπτύχθηκε στον Μεσοπόλεμο για να δοκιμαστεί σταδιακά μεταπολεμικά, να αλλάξει χέρια, να κλυδωνιστεί και να κρατικοποιηθεί, είναι ένα κεφάλαιο της ανάπτυξης της βιοτεχνίας και της ελαφράς βιομηχανίας σε όλη τη ζώνη γύρω από τα περισσότερο αστικά Πατήσια, τον Περισσό και την προσφυγική Νέα Ιωνία από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Οι Μικρασιάτες απογείωσαν τη στροφή στη βιομηχανία. Τα κατάλοιπα εκείνης της βραχύβιας αλλά σημαντικής οικονομικής κινητικότητας ολοένα και λιγοστεύουν.

Διατηρητέα η πυρπολημένη Εριουργία από το 1999. Καμία έκπληξη, φυσικά. Αναμενόμενη η ολιγωρία, η πολυαρχία και η γραφειοκρατία που εκβάλλουν απλώς στην απουσία ουσιαστικού ενδιαφέροντος για την αξιοποίηση όλων αυτών των κτισμάτων του βιομηχανικού παρελθόντος.

Σχολάζοντα κτίρια και εκτάσεις που αποτελούν μαύρες τρύπες. Πότε η Ελλάδα θα απαλλαγεί από αυτή την οικονομική γάγγραινα και την πολιτιστική υπανάπτυξη; Η αδιαφορία και η απουσία πολιτικής με γνώμονα την αρχιτεκτονική – βιομηχανική κληρονομιά βρίσκεται πίσω από κάθε ατύχημα ή δόλο. Σε όλον τον προηγμένο κόσμο, η αστική πολιτιστική κληρονομιά γεννά θέσεις εργασίας, υπεραξία και συνθήκες οικονομικής αειφορίας. Η ιστορική τομή στη γεωγραφία της Αθήνας ξεχωρίζει τα Ανω Πατήσια, τον Περισσό και τη Νέα Ιωνία ως περιοχές που λόγω πολλών χέρσων εκτάσεων αλλά και υπέργειων και υπόγειων υδάτων προσφέρονταν για να συμβάλουν στον οικονομικό μετασχηματισμό της χώρας μετά το 1922. Εκεί αναπτύχθηκε ένας σημαντικός βραχίονας της οικονομίας. Ο αρχιτέκτων Νίκος Στάμος έχει ερευνήσει την ιστορία της Εριουργίας. Σημαντικός τίτλος στη σχετική βιβλιογραφία για την περιοχή είναι «Η βιομηχανική κληρονομιά της Νέας Ιωνίας» των Ελ. Μαΐστρου, Ολγας Βογιατζόγλου και Μ. Καρατζίδου (ΕΤΒΑ, 2002).

Ολο αυτό το γοητευτικό κεφάλαιο της αθηναϊκής (και εθνικής) ιστορίας θα έπρεπε να είχε προκαλέσει έναν σωστό σχεδιασμό από τότε που γίναμε μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Δυστυχώς, όμως, η βιομηχανική και βιοτεχνική κληρονομιά αυτής της ζώνης αφέθηκε να παρακμάσει και ήδη έχει χαθεί ένα σημαντικό μέρος της. Ακόμη και η προγενέστερη του Μεσοπολέμου περίοδος είχε αφήσει σημαντικά βιομηχανικά ίχνη, όπως το περίφημο εργοστάσιο ζύθου και πάγου Κλωναρίδη – Φιξ στην Πατησίων, το οποίο ατυχέστατα ο Δήμος Αθηναίων κατεδάφισε το 2000. Στη θέση του δημιούργησε πάρκο, ενώ υπήρχε χώρος και για πράσινο και για αρχιτεκτονική και βιομηχανική κληρονομιά. Σήμερα, πιθανόν να ήταν αδιανόητο να κατεδαφιστεί ένα αρχιτεκτόνημα τόσο ιστορικό, τόσο επιβλητικό… όπως ήταν το Φιξ Πατησίων. Ακόμη και η εξαιρετικής αρχιτεκτονικής Βίλα Κλωναρίδη πυρπολήθηκε.

Η κατάσταση είναι στο όριο του μη αναστρέψιμου. Ομως, η προοπτική της ευρύτερης περιοχής Ανω Πατησίων – Νέας Φιλαδέλφειας και Νέας Ιωνίας – Περισσού να διασώσει το ιστορικό ίχνος της αποκτά νέα σημασία όταν και αν συνοδευτεί με αποκατάσταση του φυσικού τοπίου στην ευρύτερη περιοχή του Προμπονά και στον Ποδονίφτη. Είναι μια ενότητα ιστορίας και φύσης σε πυκνό πλέον οικιστικό ιστό.

Πηγή: Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή