Μαγνησία: Ανοίγει ο δρόμος για τα ενάλια

Βαρυσήμαντη ανακοίνωση της προϊσταμένης της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων, Αγγελικής Σίμωσι, σε ημερίδα στη Σκιάθο. Πρόταση ένταξης της...

Βαρυσήμαντη ανακοίνωση της προϊσταμένης της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων, Αγγελικής Σίμωσι, σε ημερίδα στη Σκιάθο. Πρόταση ένταξης της Σκιάθου και της Σκοπέλου στο πρόγραμμα υποβρύχιων μουσείων. 

Δόθηκε, όπως όλα δείχνουν, το πράσινο φως για την υλοποίηση του φιλόδοξου προγράμματος ανάδειξης του ενάλιου πλούτου της Μαγνησίας, με αφετηρία τα υποβρύχια μουσεία που θα δημιουργηθούν μέχρι το 2019 στην Αλόννησο και τον δυτικό Παγασητικό. Όπως ανέφερε η προϊσταμένη της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων, Αγγελική Σίμωσι, στη βαρυσήμαντη εισήγησή της σε ημερίδα στη Σκιάθο, έχουν υποβληθεί τα προγράμματα στην Περιφέρεια Θεσσαλίας που είναι λήντερ του προγράμματος, από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Η διαδικασία υποβολής των προγραμμάτων ολοκληρώθηκε στις 27 Ιουλίου, ενώ όλα συντείνουν υπέρ της ανάδειξης ενός σημαντικού πλούτου, που εκτείνεται σε περισσότερα από πενήντα ενάλια σημεία σε Αιγαίο και Παγασητικό.

Στη διάρκεια της ομιλίας της, η κ. Σίμωσι πρότεινε να ενσωματωθούν τόσο η Σκιάθος όσο και η Σκόπελος στο πρόγραμμα των υποβρύχιων μουσείων, δεδομένου ότι και τα δύο νησιά διαθέτουν πολύ σημαντικά ναυάγια.

Η κατάδυση στον ενάλιο πλούτο θα γίνεται σε βάθος που θα ξεκινάει από τα 20 μέτρα περίπου με συνοδευόμενη κατάδυση, μέχρι τα 30 – 35 μέτρα. Θα επιτρέπεται η λήψη φωτογραφιών, ενώ όσοι δεν καταδύονται θα μπορούν να προσεγγίζουν τα επισκέψιμα αρχαία ναυάγια με βάρκα που θα διαθέτει γυάλινο πυθμένα, για να έχουν εικόνα από τον βυθό.

Τα σημεία στα οποία θα γίνονται οι καταδύσεις έχουν καθοριστεί και είναι το ναυάγιο κλασικών χρόνων της Αλοννήσου και τα ρωμαϊκά και βυζαντινά ναυάγια στον δυτικό Παγασητικό, στα ακρωτήρια Γλάρος, Τηλέγραφος, και στη βραχονησίδα Κίκυνθος.

«Στην Αλόννησο προς το παρόν θα υπάρχει ένα σημείο, ενώ μελλοντικά σκεφτόμαστε να ανοίξουμε και άλλες περιοχές. Εμείς έχουμε ξεκινήσει, και θεωρώ ότι μέχρι το 2019 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία. Αυτό είναι το χρονοδιάγραμμα, γιατί πρέπει να πραγματοποιηθούν αρκετές εργασίες πριν δοθούν τα συγκεκριμένα αρχαία ναυάγια για επισκεψιμότητα», δήλωσε η ίδια στον Ταχυδρόμο.

Περιήγηση στον ενάλιο πλούτο

Στη διάρκεια της ομιλίας της, η κ. Σίμωσι αναφέρθηκε στον μεγάλο αριθμό των ναυαγίων που υπάρχουν στις Βόρειες Σποράδες, σε βυθισμένα κτίσματα που υπάρχουν στη Σκόπελο, τους επισκέψιμους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους, την προσπάθεια που γίνεται για τα υποβρύχια μουσεία και τα προγράμματα που έχει πάρει η Εφορεία Εναλίων για τα υποβρύχια μουσεία.

Παράλληλα, ανέφερε ότι υπάρχουν κηρυγμένοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι στη Σκόπελο, στη Δασιά, στους όρμους του Πάνορμου, του Αγνώντα, στον Στάφυλο, και στη συνέχεια μίλησε για το Ασκληπιείο στην αρχαία Πεπάρηθο, στον όρμο της Σκοπέλου.

Κατόπιν σκιαγράφησε τον ενάλιο αρχαιολογικό πλούτο της Αλοννήσου, όπου εντοπίζεται μεγάλος αριθμός ναυαγίων. Η Αλόννησος είναι ένας ενιαίος ενάλιος αρχαιολογικός χώρος, όπως είπε χαρακτηριστικά, που καταλαμβάνει έκταση μεγαλύτερη του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου, με περισσότερα από είκοσι εντυπωσιακά αρχαία ναυάγια.

Η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων ανέφερε, ειδικότερα, ότι πολλά ναυάγια της κλασικής περιόδου εντοπίζονται στο πέρασμα μεταξύ Αλοννήσου και Περιστέρας, στην Κυρά Παναγιά και στη νήσο Σκάντζουρα, τα οποία χρονολογούνται από τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. μέχρι τα βυζαντινά χρόνια.

Στην συνέχεια έγινε εκτενής αναφορά στα ναυάγια που εντοπίζονται στις νότιες ακτές του δυτικού Παγασητικού, τις έρευνες που διεξάγονται, με επιστέγασμα τους επισκέψιμους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους.

Έρευνες στη Σκιάθο

Σημαντική ενότητα της πολύ ενδιαφέρουσας εισήγησης της κ. Σίμωσι αποτέλεσαν οι ενάλιες έρευνες στη Σκιάθο, τα ευρήματα και η πρόθεση συνέχισης της συγκεκριμένης δραστηριότητας, μόλις εξασφαλιστεί η απαραίτητη χρηματοδότηση.

«Στην περιοχή της Σκιάθου», δήλωσε η κ. Σίμωσι στον Ταχυδρόμο, «οι ενάλιες έρευνες γίνονται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Βρέμης και τον Αλκιβιάδη Γκινάλη, στο παλιό λιμάνι, και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές, όπου έχουν βρεθεί ναυάγια και πρόκειται να συνεχιστούν μόλις εξασφαλιστεί χρηματοδότηση».

Στόχος είναι να συνεχιστεί η έρευνα που ξεκίνησε το 2016 στο παλιό λιμάνι της Σκιάθου, όπου εντοπίστηκε αρχαίο κτίσμα, ενώ πολλά και εντυπωσιακά ενάλια ευρήματα εντοπίζονται στο λιμάνι του Ξέρξη, πιο κάτω από την παραλία Μανδράκι, όπου έχουν βρεθεί ναυάγια των ρωμαϊκών χρόνων και αλλού. Η Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων προστατεύει, σημειωτέον, και τα νεώτερα ναυάγια, και όπως ανέφερε η προϊσταμένη: «Θα μπορούσε να αναδειχθεί παράλληλα ναυάγιο των νεώτερων χρόνων, για να έχουν ολοκληρωμένη εικόνα οι επισκέπτες».

Ημερίδα στη Σκιάθο

Η ενδιαφέρουσα εκδήλωση με θέμα «Ενάλιες και παράλιες αρχαιότητες των Βορείων Σποράδων. Προοπτικές έρευνας και ανάδειξης» πραγματοποιήθηκε στη Σκιάθο, με πρωτοβουλία του Σωματείου «Φίλοι Αθανασάκειου Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου και Αρχαιολογικών Χώρων Μαγνησίας και Βορείων Σποράδων» και του Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Σκιάθος», με συνδιοργανώτρια την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα του Δήμου Σκιάθου και πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μπούρτζι» του Δήμου Σκιάθου.

Σημαντικά ναυάγια και ευρήματα

Τα σημαντικότερα ναυάγια που έχουν εντοπιστεί στα νησιά των βορείων και στον Παγασητικό είναι τα εξής:

• Κλασικό ναυάγιο στη δυτική πλευρά της νήσου Περιστέρας, σε απόσταση 150 μ. από την ακτή, σε βάθος 24-33 μ. πάνω σε αμμώδη πυθμένα. Το φορτίο του, αποτελούμενο από 3000-4000 αμφορείς, σε τρεις τουλάχιστον στρώσεις, σχηματίζει το περίγραμμα του πλοίου και έχει έκταση 25Χ12 μ. περίπου. Χρονολογείται μεταξύ 410-380 π.Χ.. Το κυρίως φορτίο που μετέφερε το πλοίο, ενδεχομένως κρασί, αποτελείται από αμφορείς Μένδης Χαλκιδικής και Πεπαρήθου (Σκοπέλου).
• Δύο βυζαντινά ναυάγια σε βάθος 50-58 μέτρων με χιλιάδες αμφορείς το καθένα. Βρίσκονται στη δυτική πλευρά της νήσου Περιστέρας στο βόρειο άκρο του όρμου Βασιλικού. Σε απόσταση 120 μ. περίπου από τα δύο αυτά ναυάγια και σε παρόμοιο βάθος 57 μ., βρίσκεται ένα ακόμη βυζαντινό ναυάγιο το οποίο έχει διαρραγεί και αποτελείται από δύο ξεχωριστούς σχεδόν όγκους αμφορέων. Συνολικά 3 ναυάγια με παρόμοιο φορτίο (αμφορείς 12-13ου αιώνα).
• Ναυάγιο Ακρωτηρίου «Τσέλιος». Κλασικό ναυάγιο το οποίο βρίσκεται στη νοτιοανατολική άκρα της Νήσου Περιστέρας σε επικλινή βυθό από τα 32 μέχρι τα 36 μ. Το φορτίο του απαρτίζεται από 25 περίπου αμφορείς οι οποίοι χρονολογούνται στον 4ο αιώνα π.Χ.
• Ναυάγιο Σκάντζουρας. Στην νοτιοανατολική πλευρά της Νήσου Σκάντζουρα σημειώνεται η θέση ενός αρκετά σημαντικού κλασικού ναυαγίου σε έναν επικλινή σχετικά βυθό από τα 32 μέχρι τα 38 μέτρα και έχει έκταση 38.50 Χ 18.00 μ. περίπου. Στο ρηχότερο τμήμα του ναυαγίου όπου υπάρχει μεγαλύτερη πυκνότητα του φορτίου διακρίνονται τρεις διαφορετικοί τύποι αμφορέων, Θάσου, Μένδης.
• Κλασσικό Ναυάγιο νήσου Φαγκρούς σε βάθος 37 μ. και φέρει φορτίο 600-800 αμφορέων Μένδης Χαλκιδικής οι οποίοι έχουν χρονολογηθεί στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.
• Βυζαντινό ναυάγιο στο νότιο άκρο της Βραχονησίδας του Αγ. Πέτρου στον ομώνυμο Όρμο Κυρά-Παναγιάς, με πινάκια του 12ου αιώνα. Το βυζαντινό πλοίο πρέπει να είχε διαστάσεις 25Χ8 μ. ενώ το φορτίο του περιλάμβανε πάνω από 1500 αντικείμενα, μεταξύ των οποίων τα περισσότερα ήταν αμφορείς, πιάτα και άλλα σκεύη.
• Βυζαντινό ναυάγιο του 11ου αιώνα μ.Χ., στο βορειότερο ακρωτήρι της Κυρά-Παναγιάς, στη θέση Κάτεργο, του οποίου το μεγαλύτερο μέρος του φορτίου έχει καταστραφεί. Τρείς σιδερένιες άγκυρες που ανήκουν στις άγκυρες τύπου «Υ» και χρονολογούνται στον 11ο αιώνα, βρίσκονται στη θέση τους.
• Βυζαντινό ναυάγιο με πινάκια και αμφορείς, στο ΝΑ άκρο της Νήσου Κυρά – Παναγιάς απέναντι από την Βραχονησίδα Μέλισσα, βρίσκεται σε σχετικά μεγάλο βάθος 65-68 μέτρα.
• Βυζαντινό ναυάγιο του 12ου αι. με υπολείμματα πίθων σε βάθος 4-9 μ. στη Βορειοδυτική άκρη της νήσου Κικύνθου. Η συντριπτική πλειονότητα κεραμικών που αποτελούν το σωρό είναι θραύσματα από λαιμούς – στόμια, κοιλιές και βάσεις μεγάλων πυθαριών.
• Προϊστορικός οικισμός «Μετόχι». Πρόκειται για βυθισμένο προϊστορικό οικισμό της Μέσης εποχής του Χαλκού ο οποίος βρίσκεται στον όρμο Νηές ο οποίος βρίσκεται σε βάθος 0-3 μ. Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί έντεκα τάφοι ή σε κάποιες περιπτώσεις ίσως και ταφικοί περίβολοι.
• Σύγχρονο ναυάγιο του 19ου – 20ου αι. στην Ακρα Κλιμός (Πριόνια), το οποίο μετέφερε πήλινα σκεύη. Βρίσκεται σε βάθος 15-23 μ.
• Σύμπλεγμα διάφορων όμορων και αλληλεπικαλυπτόμενων αρχαιολογικών θέσεων με ναυάγια του 12ου και 11ου αιώνα μ.Χ., τα οποία περιβάλλουν την Ακρα Γλάρος στα βορειοδυτικά του Ορμου Νηές. Πέρα από πληθώρα διαφορετικών τύπων αμφορέων και πυθοαμφορέων παρουσιάζεται συγκέντρωση 13 Βυζαντινών αγκυρών καθώς και δύο μολύβδινων στύπων. Το σημείο είναι ιδιαίτερου καταδυτικού ενδιαφέροντος και εκτείνεται σε βάθος από 8–45 μ.

Πηγή: Γλ. Υδραίου, Ταχυδρόμος