Για πρώτη φορά, ανακαλύφθηκαν σπόροι σταφυλιών της βυζαντινής περιόδου. Τα σταφύλια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του «Κρ...
Για πρώτη φορά, ανακαλύφθηκαν σπόροι σταφυλιών της βυζαντινής περιόδου. Τα σταφύλια αυτά χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του «Κρασιού της Negev» - ένα από τα καλύτερα και πιο φημισμένα κρασιά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οι απανθρακωμένοι σπόροι, ηλικίας μεγαλύτερης των 1.500 ετών, βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές που διενεργούνται στην Halutza (Χελλούς κατά τη βυζαντινή περίοδο) στην περιοχή Negev κατά τη διάρκεια κοινής ανασκαφής του πανεπιστημίου της Χάιφα και της Ισραηλινής Αρχής Αρχαιοτήτων.
«Τα αμπέλια που καλλιεργούνται σήμερα στη Negev αποτελούν ευρωπαϊκές ποικιλίες, ενώ το αυθεντικό κρασί Negev έχει πλέον χαθεί. Η επόμενη δουλειά μας είναι να αναδημιουργήσουμε το αρχαίο κρασί, και ίσως με αυτόν τον τρόπο να είμαστε σε θέση να αναπαράξουμε τη γεύση του και να καταλάβουμε τι ήταν αυτό που έκανε το κρασί Negev τόσο καλό», δήλωσε ο καθηγητής Guy Bar-Oz του πανεπιστημίου της Χάιφα, διευθυντής της ανασκαφής.
Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν για το «Κρασί της Negev» ή «Οίνο της Γάζας» - που πήρε την ονομασία του από το λιμάνι από όπου εστάλη προς όλες τις γωνιές της αυτοκρατορίας - από τις ιστορικές πηγές της Βυζαντινής περιόδου. Το συγκεκριμένο κρασί θεωρήθηκε ότι είναι πολύ υψηλής ποιότητας και ήταν πολύ ακριβό, αλλά, δυστυχώς, δεν επιβίωσε ως τις μέρες μας και έτσι δεν ξέρουμε τι ήταν αυτό που το έκανε τόσο ωραίο. Σε παλαιότερες ανασκαφές στην Negev, οι αρχαιολόγοι βρήκαν τις αναβαθμίδες όπου καλλιεργούνταν τα αμπέλια, τα οινοποιεία, όπου παραγόταν το κρασί και τα αγγεία μέσα στα οποία αποθηκευόταν το κρασί και εξαγόταν, αλλά οι ίδιοι οι σπόροι σταφυλιών δεν είχαν βρεθεί.
Όλα αυτά, μέχρι τη σημερινή ανασκαφή στο Εθνικό Πάρκο Halutza, το οποίο αποτελεί μέρος μιας βιο-αρχαιολογικής μελέτης που εξετάζει τα αίτια της ανόδου και της πτώσης των Βυζαντινών στην Negev. Η μελέτη αυτή έχει επικεφαλής τον καθηγητή Guy Bar-Oz και τον Δρ. Lior Weisbrod του Ινστιτούτου Zinman στο πανεπιστήμιο της Χάιφα σε συνεργασία με τον Δρ. Tali Erickson-Gini από την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων.
Όπως και σε άλλα μέρη της Negev, τα λίθινα κτίρια της Χελλούς (Halutza σήμερα) - που στην ακμή της ήταν η πιο σημαντική βυζαντινή πόλη της Negev - δεν κατάφεραν να επιβιώσουν λόγω της χρησιμοποίησης του υλικού τους στο πέρασμα των χρόνων. Αλλά, όπως συχνά συμβαίνει σε αρχαιολογικές ανασκαφές, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα πραγματικά σπάνιο εύρημα στην χωματερή της αρχαίας πόλης. Σύμφωνα με τον καθηγητή Bar-Oz οι χωματερές απορριμμάτων διατηρήθηκαν σχεδόν άθικτες και σηματοδοτούν τα όρια της αρχαίας πόλης.
Είναι τόσο εμφανείς οι περιοχές αυτές που μπορούν να ανιχνευθούν μέσω δορυφορικών εικόνων όπως αυτών του Google Earth. Κεραμική και νομίσματα που ανακαλύπτονται στα απορρίμματα υποδηλώνουν ότι η πόλη δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του 6ου με 7ου αιώνα μ.Χ., μία εποχή που η πόλη βρισκόταν στο απόγειο της οικονομικής ακμής της. Με την κατάρρευση της αστικής Χελλούς στα μέσα του 7ου μ.Χ. αιώνα, για λόγους που δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστοί, η οργανωμένη διάθεση των αποβλήτων σταμάτησε και φαίνεται ότι τόσο η ίδια η πόλη όσο και οι χωματερές της γύρω από αυτή εγκαταλείφθηκαν.
Στις αρχαίες σωρούς των απορριμμάτων, οι ερευνητές βρήκαν μια ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση κεραμικών θραυσμάτων από αγγεία που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση, το μαγείρεμα και το σερβίρισμα. Μέσα σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν και ένας σημαντικός αριθμός αγγείων της Γάζας που χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση του αρχαίου κρασιού Negev. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν επίσης μια πληθώρα βιολογικών καταλοίπων, συμπεριλαμβανομένων οστών ζώων: τα οστά ψαριών της Ερυθράς Θάλασσας και οστρακοειδών της Μεσογείου, που εισήχθησαν στην πόλη, υποδεικνύει τον τεράστιο πλούτο των Βυζαντινών κατοίκων της.
Το αποκορύφωμα, όμως, ήταν η ανακάλυψη εκατοντάδων μικροσκοπικών απανθρακωμένων σπόρων σταφυλιού. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται σπόροι σταφυλιών «Negev», στοιχείο που θα δώσει την πρώτη άμεση απόδειξη ότι το συγκεκριμένο κρασί καλλιεργήθηκε στη δυτική Negev κατά την περίοδο της αρχαιότητας. Η αποκάλυψη των μικροσκοπικών σπόρων από τις σωρούς των απορριμμάτων δεν ήταν εύκολη.
Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν αυστηρές και ακριβείς ανασκαφικές μέθοδοι κατά τη διάρκεια της ανασκαφής στις οποίες περιλαμβάνονται λεπτό κοσκίνισμα και επίπλευση των βοτανικών καταλοίπων. Αυτές οι μέθοδοι κατέστησαν δυνατή την εξαγωγή των βοτανικών ευρημάτων από το βυζαντινό υλικό.
«Μετά το επιμελές πλύσιμο και το λεπτό κοσκίνισμα το μόνο που απέμενε ήταν να διαχωρίσουμε τα βοτανικά ευρήματα, στα οποία περιλαμβάνονται σπόροι και κατάλοιπα φυτών από τα μικρά οστά ζώων, στα οποία περιλαμβάνονται λείψανα τρωκτικών που κινούνταν μέσα στα απορρίμματα», εξήγησε ο καθηγητής Bar-Oz.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα αμπέλια από τα οποία οι κάτοικοι της Negev παρήγαγαν το διάσημο κρασί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας δεν κατάφεραν να επιβιώσουν μέχρι σήμερα. Κατά συνέπεια οι ερευνητές δεν γνωρίζουν αν πρόκειται για είδη αμπελιών που εισήχθησαν από αλλού - όπως συμβαίνει με τα αμπέλια που καλλιεργούνται σήμερα στην Negev, που προέρχονται από γαλλικά ή ιταλικά είδη - ή αν αυτά ήταν γηγενείς ποικιλίες που έχουν πλέον χαθεί. Το επόμενο στάδιο της μελέτης είναι να ενώσουν οι αρχαιολόγοι τις δυνάμεις τους με τους βιολόγους για να κατασκευάσουν την αλληλουχία του DNA των σπόρων προκειμένου να ανακαλύψουν την καταγωγή τους.
«Οι ευρωπαϊκές ποικιλίες απαιτούν άφθονες ποσότητες νερού. Σήμερα το πρόβλημα είναι μικρότερο, χάρη στην τεχνολογία, αλλά είναι μάλλον απίθανο να πρόκειται για την ίδια περίπτωση πριν από 1.500 χρόνια. Είναι πιο ενδιαφέρον να σκεφτούμε την εκδοχή τοπικών ποικιλιών σταφυλιών που ήταν καταλληλότερα για την Negev. Ίσως το μυστικό της επιτυχίας του κρασιού Negev να βρίσκεται στη μέθοδο με την οποία τα αμπέλια καλλιεργούνταν στις άγονες συνθήκες της Negev», δηλώνουν οι αρχαιολόγοι.
Αυτή η ανακάλυψη είναι συναρπαστική τόσο για τους αρχαιολόγους όσο και για τους ντόπιους αμπελουργούς. Όλοι ελπίζουν να αποκαλύψουν το μυστικό των αμπελιών Negev, προκειμένου να ανασυνθέσουν το αρχαίο κρασί, και με τον τρόπο αυτό, να καταλάβουν επιτέλους γιατί ήταν γνωστό σε όλη τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία – στην Αίγυπτο, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία.
Η βυζαντινή πόλη της Χαλλούς ιδρύθηκε από Ναβαταίους αλλά έφθασε στην ακμή της κατά τη Βυζαντινή περίοδο μεταξύ 4ου και 7ου αιώνα μ.Χ.. Από τότε η πόλη αναπτύχθηκε και έγινε η σημαντικότερη από όλες τις βυζαντινές πόλεις στην Negev.
Δεν υπάρχουν σχόλια