Ερευνητές ανακάλυψαν το παλαιότερο γνωστό αντίγραφο Ευαγγελίου για την παιδική ηλικία του Ιησού

Το θραύσμα παπύρου του 4ου έως 5ου αιώνα μ.Χ., φυλάσσεται σε βιβλιοθήκη στο Αμβούργο της Γερμανίας. [Credit: Staats- und Universitätsbibliot...

Το θραύσμα παπύρου του 4ου έως 5ου αιώνα μ.Χ., φυλάσσεται σε βιβλιοθήκη στο Αμβούργο της Γερμανίας. [Credit: Staats- und Universitätsbibliothek Hamburg/Public Domain Mark 1.0]

Ένα αρχαίο τμήμα παπύρου, το οποίο βρισκόταν για πολύ καιρό απαρατήρητο στην Κρατική και Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη Carl von Ossietzky στο Αμβούργο της Γερμανίας, αναγνωρίστηκε ως το παλαιότερο σωζόμενο αντίγραφο του Ευαγγελίου του Θωμά (IGT), το οποίο χρονολογείται στον 4ο ή 5ο αιώνα μ.Χ. Η ανακάλυψη αυτή σηματοδοτεί ένα σημαντικό ορόσημο στη μελέτη των παλαιοχριστιανικών κειμένων.

Το θραύσμα παπύρου, με αριθμό καταλόγου P.Hamb.Graec. 1011, παρέμενε αγνοημένο για δεκαετίες, καθώς θεωρούνταν ένα καθημερινό έγγραφο λόγω του αδέξιου γραφικού χαρακτήρα και των ακανόνιστων γραμμών του. Ωστόσο, μια ομάδα ερευνητών, ο Δρ Lajos Berkes από το Ινστιτούτο Χριστιανισμού και Αρχαιότητας του Humboldt-Universität zu Berlin και ο καθηγητής Gabriel Nocchi Macedo από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης του Βελγίου, αποκρυπτογράφησαν το κείμενο και το αναγνώρισαν ως τμήμα της IGT, μιας παλαιοχριστιανικής γραφής που περιγράφει λεπτομερώς επεισόδια από την παιδική ηλικία του Ιησού.

«Το θραύσμα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την έρευνα», δήλωσε ο Δρ Berkes. «Αφενός, επειδή μπορέσαμε να το χρονολογήσουμε στον 4ο με 5ο αιώνα, καθιστώντας το το παλαιότερο γνωστό αντίγραφο. Αφετέρου, επειδή μπορέσαμε να αποκτήσουμε νέες γνώσεις σχετικά με τη μετάδοση του κειμένου».

Το IGT, όπως και άλλα απόκρυφα ευαγγέλια, δεν περιλαμβάνεται στον βιβλικό κανόνα από τις μεγάλες χριστιανικές ομολογίες, αλλά ήταν δημοφιλές και ευρέως διαδεδομένο στην αρχαιότητα και τη μεσαιωνική περίοδο. Τα γραπτά αυτά, συχνά αβέβαιης προέλευσης, παρέχουν πρόσθετες αφηγήσεις για τη ζωή του Ιησού, οι οποίες κυκλοφορούσαν μεταξύ των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων. Πριν από αυτή την ανακάλυψη, η παλαιότερη γνωστή ελληνική έκδοση της IGT ήταν ένας κώδικας του 11ου αιώνα. Το αρχικό κείμενο πιστεύεται ότι γράφτηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ.

Λεπτομέρεια του θραύσματος παπύρου.
[Credit: Staats- und Universitätsbibliothek Hamburg/Public Domain Mark 1.0]

Το θραύσμα του παπύρου έχει διαστάσεις περίπου 11 επί 5 εκατοστά και περιέχει 13 γραμμές ελληνικού κειμένου, κάθε γραμμή περιλαμβάνει περίπου 10 γράμματα. Προέρχεται από την Αίγυπτο, όπου πιθανότατα χρησίμευσε ως μέρος μιας άσκησης γραφής σε σχολείο ή μοναστήρι, όπως υποδηλώνουν ο ακατέργαστος γραφικός χαρακτήρας και οι ακανόνιστες γραμμές του. Η πρακτική αυτή ήταν συνηθισμένη στην αρχαιότητα, όπου γραφείς και μαθητές αντέγραφαν κείμενα για να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στη γραφή.

Οι Berkes και Macedo αναγνώρισαν για πρώτη φορά το θραύσμα ως σημαντικό όταν παρατήρησαν τη λέξη «Ιησούς» στο κείμενο. «Παρατηρήσαμε για πρώτη φορά τη λέξη Ιησούς στο κείμενο», εξήγησε ο Berkes. «Στη συνέχεια, συγκρίνοντας το με πολυάριθμους άλλους ψηφιοποιημένους παπύρους, το αποκρυπτογραφήσαμε γράμμα προς γράμμα και γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι δεν θα μπορούσε να είναι ένα καθημερινό έγγραφο». Περαιτέρω ανάλυση αποκάλυψε και άλλους όρους-κλειδιά, όπως «κοράκι» και «κλαδί», οι οποίοι ταίριαζαν με αποσπάσματα από γνωστά χειρόγραφα του IGT.

Το κείμενο στο θραύσμα περιγράφει την αρχή του επεισοδίου «ζωοποίηση των σπουργιτιών», μια αφήγηση του Ιησού που έκανε ένα θαύμα ως παιδί. Σε αυτή την αφήγηση, ο νεαρός Ιησούς πλάθει δώδεκα σπουργίτια από πηλό και τα ζωντανεύει, μια ιστορία που θεωρείται το «δεύτερο θαύμα» στο IGT. Σύμφωνα με το κείμενο, όταν ο πατέρας του Ιησού, ο Ιωσήφ, τον επιπλήττει επειδή δημιούργησε τα σπουργίτια το Σάββατο, ο Ιησούς χτυπά τα χέρια του και οι πήλινες φιγούρες ζωντανεύουν και πετούν μακριά.

Τοιχογραφία της Παναγίας και του Ιησού στην παλιά εκκλησία της Αγίας Μαρίας της Σιών, Axum, Αιθιοπία. [Credit: A. Davey μέσω Flickr]

Η ανακάλυψη αυτή υποστηρίζει την τρέχουσα επιστημονική συναίνεση ότι η IGT συντάχθηκε αρχικά στα ελληνικά. «Τα ευρήματά μας σχετικά με αυτό το ελληνικό αντίγραφο του έργου της ύστερης αρχαιότητας επιβεβαιώνουν την τρέχουσα εκτίμηση ότι το κατά Θωμά Ευαγγέλιο της Παιδικής Ηλικίας γράφτηκε αρχικά στα ελληνικά», δήλωσε ο καθηγητής Macedo.

Το γεγονός ότι το IGT αντιγράφονταν και χρησιμοποιούνταν σε εκπαιδευτικά πλαίσια στην Αίγυπτο κατά τον 4ο έως 5ο αιώνα μ.Χ. υπογραμμίζει τον διαδεδομένο χαρακτήρα αυτών των απόκρυφων ιστοριών και τον ρόλο τους στη θρησκευτική και πολιτιστική ζωή των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων.

Τα ευρήματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik.

Πηγή: Archaeology News